प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय
‘एक लाखको योजनामा ४० हजारको काम गरेर विकास हुन्छ ? उपभोक्ता पनि तपाईंहरू, काम पनि तपाईंहरूकै । आफ्नै गाउँठाउँको विकास योजनामा पालिकाले दिएको बजेटको मात्र सदुपयोग भयो भने पनि पाँच वर्षमा धेरै परिवर्तन हुन सक्छ ।’ लम्कीचुहा नगरपालिकाकी प्रमुख सुशीला शाही विभिन्न वडाबाट समस्या लिएर आएका ३ समूहसँग छलफलका क्रममा भन्दै थिइन् ।
‘तपाईंहरूजस्ता सामाजिक अगुवाले रीतिथिति राम्रो बसाउनुभएन भने समाज भ्रष्ट हुँदै जान्छ,’ उनले स्थानीयलाई भन्दै थिइन्, ‘जनप्रतिनिधि पनि तपाईंहरूकै प्रतिविम्ब न हुन् ।’
व्यक्तिगत लाभहानिका आधारमा बजेट दिन नहुनेमा सुशीला प्रस्ट थिइन् । राजनीतिशास्त्रमा स्नातकोत्तर गरेकी ३४ वर्षीया सुशीला आफ्नो कार्यकालमा नगरपालिकाले आधारभूत विकासमा फड्को मार्ने र महिलामैत्री विकासको सुखद यात्रा गर्ने विश्वासमा छिन् ।
कालीकोटबाट कैलाली बसाइँ सरेको परिवारमा ०४२ सालमा जन्मिएकी सुशीलाले दुःख र अभाव त्यति झेल्नुपरेन । आमाबाबु नै शिक्षक र परिवारको आफ्नै व्यापार भएकाले उनले सानैदेखि सामाजिक मुद्दाहरूबारे बुझ्ने मौका पाइन् । झन् पञ्चायत र बहुदलमा पटकपटक संसदीय चुनाव लडेको बाबुको पृष्ठभूमि भएकाले उनलाई राजनीतिबारे पनि धेरथोर जानकारी भयो । मामा तर्कबहादुर शाही कञ्चनपुरमा नेपाली कांग्रेसका नेता भएकाले पनि उनी राजनीतिबारे स्कुले जीवनदेखि नै ‘अपडेट’ थिइन् ।
कक्षा ९ मा पढ्दै गर्दा नेपाली कांग्रेसको भ्रातृ संगठन नेविसंघको सदस्यता लिएपछि उनको राजनीतिक यात्रा सुरु भयो । समयक्रममा उनी कांग्रेसका अतिरिक्त सहकारी, सामुदायिक संस्थादेखि उद्योग वाणिज्य संघजस्ता अनेक संघसंस्थामा पनि आबद्ध भइन् । माओवादीको हिंसात्मक आन्दोलनताक परिवारले नै विस्थापनको पीडा खेपेकाले उनी भित्रैदेखि आँटिलो भएकी थिइन् । २० वर्षको उमेरमा सशस्त्रका प्रहरी निरीक्षक गणेश शाहसँग विवाह गरेपछि पनि उनको राजनीति यात्रा रोकिएन ।
परिवारको साथसहयोगले उनलाई राजनीतिमा अघि बढिराख्न सजिलो भयो । कांग्रेसको राजनीतिमा लामो समय सक्रिय भए पनि गत चुनावमा उनले सजिलै टिकट पाएकी होइनन् । ९ जना पुरुष आकांक्षी थिए भने उनी एक्ली महिला आकांक्षी थिइन् । तर राजनीतिक योगदान र सामाजिक सक्रियताका कारण उनले टिकट पाइन् । र जित पनि हासिल गरिन् ।
नगरको नेतृत्वमा आएपछि जिम्मेवारी र चुनौती दुवै थपिएको उनको अनुभव छ ।‘कम्तीमा आफूले नेतृत्व गरेको पालिकालाई सही ट्र्याकमा ल्याएर केही गर्न सक्छु भन्ने आत्मविश्वाससाथ काम गरिरहेकी छु,’ सुशीलाले भनिन् ।
सानैदेखि बादी समुदायको पीडा देखेकाले उनले चुनाव जितेलगत्तै बादी समुदायलाई स्थायी बसोबासका निम्ति जग्गाको स्वामित्व दिने काम गरिन् । सामाजिक न्यायबाट पछि परेका १ सय ३९ बादी परिवारले उनकै कारण जग्गा पाएका छन् । उनले बादी समुदायका बालबालिकाको शिक्षाको प्रबन्धका लागि पनि योजना सुरु गरेकी छन् ।
पालिकाभित्र विद्यालय जाने उमेरका हरेक बालबालिकाले समान शिक्षा पाउनुपर्छ भन्ने विषयलाई नीतिगत योजनामा पारेर शिक्षाको गुणस्तर सुधार्न कार्ययोजना बनाएर लागू गरेकी छन् । जसअन्तर्गत सामुदायिक विद्यालयको भौतिक र गुणस्तर सुधारका काम समेटिएका छन् ।
बालबालिका, वृद्धवृद्धा, महिला, अपांगता भएका र निम्नवर्गका सर्वसाधारणको स्वास्थ्योपचारको सेवा प्रभावकारी बनाउन पनि उनले बजेट छुट्याएकी छन् । औषधोपचारको अभावले कसैले ज्यान गुमाउनुपर्ने अवस्था नआओस् भन्नेमा आफू सचेत भएको उनले बताइन् । उनको प्राथमिकताको तेस्रो योजना भने नदी कटानको समस्या रोक्न स्थायी संरचना निर्माण हो ।
सडक, खानेपानी, बिजुली, सिँचाइजस्ता सदाबहार विकासका योजनाका अतिरिक्त सामाजिक रूपान्तरणका योजनामा आफू बढी संवेदनशील भएको उनको भनाइ छ । महिलाको क्षमता विकास र आर्थिक स्रोतमा उनीहरूको परर्निभरता घटाउन सकियो भने धेरै काम गर्न सकिन्छ भनेर केही विशेष कार्यक्रम उनले अघि सारेकी छन् । ‘हरेक वडामा महिला लक्षित सीपमूलक कार्यक्रम छन्, कृषि उत्पादनबाट हुने आयआर्जनका कार्यक्रममा पनि महिलालाई प्राथमिकतामा राखिएको छ,’ उनले भनिन् ।
सामाजिक न्यायका मामिलामा सबैभन्दा बढी सजग ठान्ने उनले महिलाको नेतृत्वमा स्थानीय तह आउँदा पारदर्शिता र सुशासनमा वृद्धि हुने दाबी गर्छिन् । ‘अवसर पाए महिलाले पुरुषले भन्दा राम्रो गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण स्थापित गर्नुपर्छ भन्ने मेरो मान्यता पनि हो,’ उनले भनिन् । महिलाले नेतृत्व गर्दा मानवीय संवेदनाका विषयमा बढी ध्यान दिएर सेवा दिइरहेको अनुभूति हुने गरेको उनले बताइन् । ‘म जनप्रतिनिधि हुँ, मेरो चरित्र र कार्यशैलीले समाजलाई डोर्याइरहेको हुन्छ भन्ने हेक्का राख्न सकियो भने जनप्रतिनिधिप्रति बढेको वितृष्णा आधाभन्दा बढी सकिन्छ,’ उनले भनिन् ।
महिलाहरू राजनीतिमा आउने हो भने पद्धतिप्रति बढेका असन्तुष्टि घट्ने उनको भनाइ छ । तर महिलालाई राजनीतिमा आउन र आएपछि पनि नेतृत्वमा पुग्न त्यति सजिलो छैन भन्ने उनले बुझेकी छन् । ‘महिलाले केही गर्न सक्दैनन् भन्ने सामाजिक मनोरोगले निकै जरा गाढेको छ । त्यसैले पनि दलहरूले महिलालाई अवसर दिन कन्जुस्याइँ गर्ने गरेका छन्,’ उनले भनिन् ।
कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :
मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा
कर्णालीकी अब्बल
आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा
सबैलाई समेट्ने सद्भावना
महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर
‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’
महिलालाई महिलाकै भर
जसले दोहोर्याइन् कार्यकाल
कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म
रेनुको ‘रनिङ’
महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल
जसलाई कामले दोहोर्यायो
किसानमुखी कार्यक्रम
अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’
एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै
स्वावलम्बी अभियान
बालविवाह रोक्ने कदम
मधेसले गरेको भरोसा
क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा
आयआर्जनको आयतन बढाउँदै
बालविकासमा ध्यान
स्वयंसेवाबाट राजनीति
नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना
पूरा भएको एउटा सपना
