सहर मस्त निन्द्रामा हुन्छ । उमेरले ६३ वसन्त पार गर्न लागेकी बिरला राजवंशी बिहान ४ बजे देखि नै ताहुरमाहुर गर्न थाल्छिन् । पानीमा मुछेर फुर्र पारेको चामलको पिठो ढाकीमा राखेपछि सफा कपडाले छोप्छिन् । टाउकामा ढाकी राखेपछि एक हातमा भाक्का पकाउने हलुंगेको भाडो र अर्कोमा दाउराको बिटो च्याप्छिन् र लाग्छिन् काँकडभिट्टातिर ।
दुई दशकभन्दा लामो समय प्राध्यापनमा बिताउँदा संस्कृत व्याकरण विषयका गुरु नीलमणि ढुङ्गानाले पाठ्यक्रम, बुझाइ र व्याख्यामा रहेका समस्याहरू टिपोट गर्दै गए । छविलाल सुरीको ‘सुन्दर चरित’ संस्कृत नाटकमा रहेको क्लिष्टता होस् अथवा रंगनाथ पौडेलको ‘नीतिसार’ पुस्तकमा रहेको टीका-अभाव‚ यी सबै कठिनाइलाई टिपोटमा उतार्दै र कतै व्याख्या त कतै अनुवादको उपाय निकाल्दै जागिर धानिरहेकै बेला १० वर्षअघि थालिएको शब्दगत व्युत्पत्ति उधिन्ने काम बल्ल पूरा भएको छ ।
साथीको बुवा भर्खरै विदेशबाट गाउँ फर्किएका थिए । एकदिन विद्यालयमा साथीले हचुवामै भनिदियो, 'हाम्रो बुवाले तेरो घरको ममी, काकी र हजुरआमालाई लुगा ल्याइदिनुभएको छ ।' त्यतिबेला सानै थिए राजन कठेत, साथीको कुरा झट्टै पत्याए । घर फर्केर हजुरआमालाई त्यो कुरा सुनाइहाले । हजुरआमा पनि राजनले भनेको कुरा साँचो पो हो कि भन्ने बुझ्न छिमेकी भेट्ने बहानामा साथीको घरमा पुग्नुभयो ।
पाँच वर्षकी छोरी राधाले बोल्न र सुन्न सक्ने आशामा आमा यशोधा उनलाई नजिकैको धामीकहाँ लैजान्छिन् । धामीले नबोल्ने बालबालिकाका लागि काठमाडौंमा ठूलो मन्दिर रहेकाले यशोधालाई उतै जान सल्लाह दिन्छन् । उनले आफ्नो श्रीमानलाई सँगै काठमाडौं जान अनुरोध गर्छिन् तर, उनी मान्दैनन् ।
१५ वर्षअघिको कुरा हो, जतिबेला हात्तीको ठूलो झुन्ड मेची तरेर आउँथ्यो । अनि यो देहाती गाउँमा वितण्डा मच्चाउँथ्यो । हात्ती आतंकको पीडा अहिले पनि उही छ । कुनै बेला आमडाँगीका कमल राई हात्तीसँग भिडेका थिए ।
मुलुककै ठूलोमध्येको बेलहिया–सुनौली नाकामा दैनिक ६ हजार नागरिक ओहोरदोहोर गर्छन् । तीमध्ये केही किनमेल गर्न जान्छन् र फर्कन्छन् । केही रोजगारका लागि सीमा पार गर्छन् । त्यही भीडमा भारतमा राम्रो जागिरको प्रलोभन र माया देखाएर विवाह गर्न भनेर नाका कटाउने पनि भेटिन्छन् ।
कलेजको पहिलो भेटमै साइग्रेसको ध्यान आफूतिर तान्छिन् वीरगन्जकी अनन्या । विस्तारै अनन्या र साइग्रेसको मित्रता प्रगाढ हुन्छ । त्यही मित्रताबीच कहिले प्रेमको टुसा पलाउन थाल्यो ? उनी दुईलाई पत्तो छैन । कलेजको दैनिक भेट, नोकियाको मोबाइलमार्फत सन्देश आदनप्रदान । औपचारिक प्रेम प्रस्ताव आवश्यक भएन, एकअर्कालाई मन पराउन ।
बन्गाड कुपिण्डे नगरपालिका १ नाम्राका ५५ वर्षीय पृथ्वीलाल शर्माको घर र खेत नजिकैबाट भेरी नदी बगिरहेको छ । भेरीको करिब ५० मिटर दूरीमा उनको १० रोपनी खेत छ ।
२०३३ मा जन्मेका भक्तबहादुर चेपाङ ४५ वर्ष पुगे । कानुनले १६ वर्ष पुगे नेपाली नागरिकताको प्रमाणपत्र लिन मिल्छ । भक्तबहादुर भने अझैसम्म नागरिकताविहीन थिए । पटकपटक हैरानी र झन्झट बेहोरेकै कारण उनी नागरिकता नबनाउने निष्कर्षमा पुगिसकेका थिए । तर छोराछोरीको जन्मदर्ता बनाउनुपर्ने भएपछि उनी करैले भरतपुर आउन बाध्य भए ।
‘देश भन्नु ढुंगा र माटोको भूगोल मात्र होइन । साहित्य, संगीत तथा कला कुनै पनि देशको मुहार हो । साहित्य, कलाबिना देशको केही अर्थ नै छैन,’ गत बुधबार संगीत प्रवीण नरराज ढकालको १०१ औं जन्मजयन्तीका अवसरमा अर्का संगीत प्रवीण मोहनप्रसाद जोशी बोले । राज्यले सर्जकहरूप्रति गरेको बेवास्तालाई उनले इंगित गर्दा समारोहमा सहभागी धेरैजसो भावुक बने ।
