लकडाउन दुई महिना पूरा हुनै लाग्दा अधिकांश चित्रकारहरू सिर्जनामै व्यस्त छन् । चित्रकार तथा कला समीक्षक मुकेश मल्लले आधा दर्जन हाराहारी चित्र कोरिसके । लेखन–अनुसन्धान पनि सँगसँगै जारी छ । चित्र कोर्न छोडिसकेकाहरूले पनि अहिले सिर्जना गरिरहेको उनको अनुभव छ ।
लोकबाजा संरक्षण र संवर्द्धनका क्षेत्रमा अढाई दशकयता लागिपर्दै आएका रामप्रसाद कँडेललाई जापानको प्रतिष्ठित निक्केई एसिया पुरस्कार प्रदान गरिने भएको छ । झन्डै ३० लाख रुपैयाँको यो पुरस्कारलाई कला–संस्कृति र सम्पदा क्षेत्रमा प्रदान गरिने विशिष्ट सम्मानका रूपमा लिइन्छ ।
घरभित्र नै क्वारेन्टाइनमा बस्नु, बेला–बेलामा साबुनपानीले हात धुनु, बाहिर निस्कनै परे मास्क प्रयोग गर्नु जस्ता क्रियाकलाप अहिले आम मानिसको दैनिकी बनेको छ । लकडाउनले घरभित्रै सुरक्षित बसेको भए पनि कोरोनाको मानसिक त्रासले सबैलाई गाँजेको अवस्था छ । यस्तै परिस्थिति गुजारिरहेका चित्रकारहरूको पछिल्ला कलाकृतिमा कोरोना प्रभाव देखिन्छ।
‘लकडाउन’को समयमा थिएटर मल–कीर्तिपुर रंगमञ्च र थिएटर सेन्टर फर चिल्ड्रेन (टिसिसी नेपाल)ले भर्चुअल ‘रंगमञ्च महोत्सव’ आयोजना गर्ने भएको छ । कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) को संक्रमणको जोखिमका कारण दर्शक घरभित्र लकडाउन छन् ।
विद्यार्थी राजनीतिबाट सुरु भएको पूर्णबहादुर घर्तीमगरको राजनीतिक यात्रा प्रदेश पाँचको सभामुखसम्म पुगेको छ । जनतामाझ भने संस्कृतिकर्मीका रूपमा परिचित छन् । हालैको दिन प्रदेशसभाको स्थापना दिवस कार्यक्रममा उनको भिन्न छवि देखियो । संगीतमय बनेको कार्यक्रममा सभामुख घर्तीमगर सँगसँगै बगे ।
महाराजगन्जको व्यस्त सडकबाट थोरै भित्र पसेपछि भेटिन्छ– गाउँ सम्झाउने एउटा पीपल चौतारा । छेवैमा छ चिटिक्कको टुसाल पार्क । कोलाहल र प्रदूषण बिर्सेर मानिस घाम तापिरहेका हुन्छन् ।
४० वर्षअघिको डायरीका च्यातिन लागेका पाना । ७३ वर्षीय शिवशंकर थापा मगर चस्माको सहाराले अक्षर जेनतेन चिन्दै छन् । थापाका दिन अचेल त्यही डायरीसँग बित्छन् । डायरीमा १ सय ५० बढी गीत छन् । ती गीतहरू ३० र ४० को दशकमा लेखिएका हुन् ।
अनामनगरस्थित मण्डला थिएटरमा शनिबार केही नौला दृश्य देखिए । अन्य दिन जस्तै सामान्य रूपमा हलमा प्रवेश गरेका दर्शक निकै शान्त देखिन्थे । मञ्चमा ‘पासपोर्ट’, ‘शुभविवाह’ र ‘नयाँ कलाकार प्रसिद्ध हिरो’ जस्ता नाटकका अपूरा दृश्य क्रमशः देखाउँदै छलफल केन्द्रित रहँदा केही दर्शक भने अलमलमा परे । त्यही माहोललाई अझै रोचक बनाउन सूत्रधारको भूमिकामा थिए रंगकर्मी सोमनाथ खनाल ।
सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक क्षेत्रमा हुने विकृति, विसंगतिमाथि चोटिलो प्रहार गर्ने सशक्त माध्यम बनेको छ– व्यंग्य चित्र अर्थात कार्टुन । २०५० को दशकपछिको राजनीतिक संक्रमणसँगै उब्जेका थुप्रै विकृतिलाई कार्टुन चित्रकै माध्यममा चोटिलो व्यंग्य गर्दै आएका कार्टुनिस्ट अविन श्रेष्ठले ‘बेस्ट अफ अविन, अविनको कार्टुन संग्रह–भाग २’ ल्याएका छन् ।
‘कला सिर्जनामा रमाउनेलाई कुन देशको कला उत्कृष्ट छ भन्ने भावना कहिल्यै पनि हुँदैन । हामीले आ–आफ्नै शैली, विषयवस्तु र माध्यममा समाज र मुलुकको विविध पक्ष उठान गरिरहेका हुन्छौं । तिनै कला र सिर्जना एकअर्कामा आदानप्रदान र अनुभव साटिरहेका हुन्छौं,’ बंलादेशकी चित्रकार तयेबा बेगम लिपिले यसरी वर्णन गरेजस्तै लाग्छ, बबरमहलस्थित सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरीमा प्रदर्शनरत कलाकृति ।
