‘लकडाउन’को समयमा थिएटर मल–कीर्तिपुर रंगमञ्च र थिएटर सेन्टर फर चिल्ड्रेन (टिसिसी नेपाल)ले भर्चुअल ‘रंगमञ्च महोत्सव’ आयोजना गर्ने भएको छ । कोरोना भाइरस (कोभिड-१९) को संक्रमणको जोखिमका कारण दर्शक घरभित्र लकडाउन छन् ।
विद्यार्थी राजनीतिबाट सुरु भएको पूर्णबहादुर घर्तीमगरको राजनीतिक यात्रा प्रदेश पाँचको सभामुखसम्म पुगेको छ । जनतामाझ भने संस्कृतिकर्मीका रूपमा परिचित छन् । हालैको दिन प्रदेशसभाको स्थापना दिवस कार्यक्रममा उनको भिन्न छवि देखियो । संगीतमय बनेको कार्यक्रममा सभामुख घर्तीमगर सँगसँगै बगे ।
महाराजगन्जको व्यस्त सडकबाट थोरै भित्र पसेपछि भेटिन्छ– गाउँ सम्झाउने एउटा पीपल चौतारा । छेवैमा छ चिटिक्कको टुसाल पार्क । कोलाहल र प्रदूषण बिर्सेर मानिस घाम तापिरहेका हुन्छन् ।
४० वर्षअघिको डायरीका च्यातिन लागेका पाना । ७३ वर्षीय शिवशंकर थापा मगर चस्माको सहाराले अक्षर जेनतेन चिन्दै छन् । थापाका दिन अचेल त्यही डायरीसँग बित्छन् । डायरीमा १ सय ५० बढी गीत छन् । ती गीतहरू ३० र ४० को दशकमा लेखिएका हुन् ।
अनामनगरस्थित मण्डला थिएटरमा शनिबार केही नौला दृश्य देखिए । अन्य दिन जस्तै सामान्य रूपमा हलमा प्रवेश गरेका दर्शक निकै शान्त देखिन्थे । मञ्चमा ‘पासपोर्ट’, ‘शुभविवाह’ र ‘नयाँ कलाकार प्रसिद्ध हिरो’ जस्ता नाटकका अपूरा दृश्य क्रमशः देखाउँदै छलफल केन्द्रित रहँदा केही दर्शक भने अलमलमा परे । त्यही माहोललाई अझै रोचक बनाउन सूत्रधारको भूमिकामा थिए रंगकर्मी सोमनाथ खनाल ।
सामाजिक, आर्थिक, राजनीतिक क्षेत्रमा हुने विकृति, विसंगतिमाथि चोटिलो प्रहार गर्ने सशक्त माध्यम बनेको छ– व्यंग्य चित्र अर्थात कार्टुन । २०५० को दशकपछिको राजनीतिक संक्रमणसँगै उब्जेका थुप्रै विकृतिलाई कार्टुन चित्रकै माध्यममा चोटिलो व्यंग्य गर्दै आएका कार्टुनिस्ट अविन श्रेष्ठले ‘बेस्ट अफ अविन, अविनको कार्टुन संग्रह–भाग २’ ल्याएका छन् ।
‘कला सिर्जनामा रमाउनेलाई कुन देशको कला उत्कृष्ट छ भन्ने भावना कहिल्यै पनि हुँदैन । हामीले आ–आफ्नै शैली, विषयवस्तु र माध्यममा समाज र मुलुकको विविध पक्ष उठान गरिरहेका हुन्छौं । तिनै कला र सिर्जना एकअर्कामा आदानप्रदान र अनुभव साटिरहेका हुन्छौं,’ बंलादेशकी चित्रकार तयेबा बेगम लिपिले यसरी वर्णन गरेजस्तै लाग्छ, बबरमहलस्थित सिद्धार्थ आर्ट ग्यालरीमा प्रदर्शनरत कलाकृति ।
रैनादेवी छहरा गाउँपालिका–७ जुठापौवाका ८४ वर्षीय इन्द्रबहादुर खाम्चा मगर सानोछँदा मारुनी, सोरठी, झाम्रे, कडुवालगायत नाच खुबै नाच्थे । अहिले कहींकतै मात्र भेटिन्छन् । पोसाक पनि परिवर्तन हुँदै गएको छ । ‘पहिला चाडपर्वमा, धान भित्र्याउने, लाहुरे घर फर्किंदा पनि नाच्ने चलन थियो,’ उनले भने, ‘अहिले यस्ता नाच कमै देखिन्छ ।’ गाउँकै ज्येष्ठ नागरिक रुद्रबहादुर सारुसँग पनि पुराना नाचको सुन्दर सम्झनाहरू छन् ।
‘कहाँ थियौ तिमी रंगमञ्च उठेपछि आयौ...’, ‘क्या दामी भो...’, लगायतका चर्चित गीत/गजलका गायक शिव परियार सम्मानित भएका छन् । शनिबार कुञ्ज थिएटरले गरेको ‘गीत, गजल र शीतल’ को १३ औं शृंखलामा उनी सम्मानित भएका हुन् । यसअघिको शृंखलामा गायिका मीना निरौला सम्मानित भएकी थिइन् ।
