सुदूरपश्चिम प्रदेश प्रमुख मोहनराज मल्लले ३६ वर्षअघि अरूका लालपुर्जा बैंकमा राखेर लिएको ऋण नतिर्दा कैलालीका ४० किसान दोब्बर रकम बुझाएर आफ्नै जग्गा निखन्न बाध्य भए । एक त यत्रो वर्षसम्म जग्गा रोक्का रहनु, त्यसैमाथि अहिले आएर नाहकमा आफ्नो जग्गा आफैंले किन्न पर्नु ।
कुनै पनि मुलुकको विकास, समृद्धि र सामाजिक न्यायको आकांक्षालाई मूर्तरूप दिने माध्यम त्यस मुलुकका प्रभावकारी संस्थाहरू नै हुन् । तिनको साख र विश्वसनीयता यस्तो संस्थागत प्रभावकारिताका पूर्वसर्तहरू हुन् । सरकारी वा आपूर्ति पक्षीय संंस्थाहरू, निजी वा मागपक्षीय संस्थाहरू र बृहत सामूहिक हितका लागि काम गर्ने गैरसरकारी वा दबाबमूलक संस्थाहरू बीचको सहकार्य वा खिचाव आधुनिक राज्यप्रणालीका अपरिहार्य अवयव हुन् ।
यतिबेला ११ वर्षीया बालिका कमला घिमिरे सामाजिक सञ्जालमा सर्वत्र छाएकी छन् । युट्युब च्यानलहरूले उनको दोहोरी गायन क्षमताका भिडियोहरू ‘अपलोड’ गरिरहेका छन् । स्थापित टेलिभिजन च्यानलका प्रख्यात लोकदोहोरी कार्यक्रमदेखि गाउँठाउँका खुल्ला कार्यक्रममा दोहोरी गाउन उनलाई भ्याई–नभ्याई छ ।
‘अनुसन्धानमार्फत निर्दोष या दोषी ठहर हुने कानुनी प्रक्रियालाई सबैले सघाउनुपर्छ । आफताव आलम पक्राउ प्रकरणमा पनि सत्य यही हो । कांग्रेसको यो केन्द्रीय धारणा रौतहट कांग्रेसले मंगलबारबाट अनिवार्य बोक्नेछ ।’
हालै सम्पन्न चीनका राष्ट्रपति सी चिनफिङको राजकीय भ्रमणले नेपाल र नेपाली जनताका लागि नयाँ आशा र विश्वास पैदा गरेको छ । भ्रमणका क्रममा भएका सहमति र त्यसको परिणाममुखी कार्यान्वयन गरेरै छाड्ने सीको प्रतिबद्धताले दुई देश बीचको सम्बन्धलाई थप अर्थपूर्ण बनाएको छ । यो भ्रमण नेपालको विकास र समृद्धिको दीर्घकालीन यात्राका लागि रणनीतिक महत्त्वको पनि छ ।
बोल्न सजिलो छैन । कसैको विरुद्धमा आवाज उठाउन त झनै गाह्रो छ । अझ एउटा निरीह व्यक्तिले आफूमाथि अन्याय भयो भन्न सक्दै सक्दैन । बोलिहाले पनि उसको आवाज सुनिँदैन । कदाचित सुनिहाले पनि कसैले पत्याउँदैन । सत्य बोल्न बडो कठिन छ ।
चीनका विषयमा अनेक चर्चा र अनुमानित विश्लेषण भइरहेको छ । विश्व राजनीतिमा चीनले सधैं मान्यता पाउँदै आएको हो । सन् १९४५ मा संयुक्त राष्ट्र संघ गठन हुँदा चीन सुरक्षा परिषद्को पाँच राष्ट्रमध्ये एक रहेको तथ्यले पनि यसको पुष्टि गर्छ । शीतयुद्धताका अमेरिकाले चीनको साम्यवादी विजयलाई स्वीकार नगरी चीनबाट अलग्गिएको फर्मोसा (ताइवान) लाई सुरक्षा परिषद्को सदस्यका रूपमा राखेकोमा धेरै राष्ट्रले नमानेको पनि यथार्थ हो ।
प्रख्यात राजनीतिशास्त्री रोबर्ट ए. डाह्ल भन्छन्— कुनै देशमा जनसंख्याको वृद्धि हुँदै जाँदा प्रशासनिक सहजताका निमित्त जनताले केन्द्रीय सरकारका अलावा प्रशासनका अतिरिक्त एकाइहरूको आवश्यकता बोध गर्छन् । ‘जनसंख्या वृद्धि’ लाई जातीय, धार्मिक, भौगोलिक र सांस्कृतिक बहुलताको सापेक्षतामा हेर्ने हो भने हाम्रोजस्तो सानो भूगोल र थोरै जनसंख्या भएको देशमा पनि विविधताको सम्मानका खातिर शासनका अतिरिक्त एकाइ वा ‘संघीयता’ को औचित्य पुष्टि हुन आउँछ ।
नेपालको कम्युनिस्ट आन्दोलनमा दशकौंदेखि आदर्शवाद (आइडिअलिज्म) वा धर्मवादको विकल्पका रूपमा भौतिकवादको पक्षमा जुटेका, त्यसैमा आधारित राजनीतिका निम्ति अकल्पनीय कष्टहरूसमेत व्यहोरेका र भौतिकवादी दार्शनिक प्रणालीको व्याख्याता नेताका रूपमा चर्चितहरू त्यतिबेला नै क्रमश: धार्मिक वा धर्मसापेक्ष बन्दै गएको गज्जबको दृश्य प्रकट हुने गरेको छ, जतिबेला उनीहरू देशको परम्परागत सत्ताधारी पुँजीवादी राजनीतिको खेलाडी बन्ने मैदानमा उत्रिन थाल्दछन् ।
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले कान्तिपुरमा शनिबार प्रकाशित आफ्नो अन्तर्वार्तामा मुलुकको वैदेशिक सम्बन्ध, सरकारको कार्यशैली, नेकपाको अपूरो एकीकरण र पार्टीका अर्का अध्यक्ष पुष्पकमल दाहालसँगको संशयपूर्ण सम्बन्धबारे खुलस्त धारणा राखेका छन् ।
