न्यायाधीशका पद रिक्त हुँदै जाँदा लामो समयदेखि न्याय सम्पादनमा असर परिरहेका बेला न्याय परिषद्ले गत साता एकैचोटि ३६ जिल्ला न्यायाधीश नियुक्तिको निर्णय गर्यो । विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ प्रधानन्यायाधीश बनेको एक महिना नबित्दै यति ठूलो संख्यामा पदपूर्ति गर्ने निर्णय हुनु सकारात्मक थियो । तर न्यायाधीश छनोटमा जुन विधि अपनाइयो, त्यो उदेकलाग्दो छ । एकातिर संविधानमा उल्लेख गरिएको प्रक्रियालाई पूर्ण रूपमा अनुसरण गरिएन भने अर्कातिर न्यायाधीश छनोटको खुला परीक्षामा अनुत्तीर्णलाई समेत नियुक्ति दिइयो । निर्विवाद पृष्ठभूमिका प्रधानन्यायाधीश श्रेष्ठ न्याय परिषद् अध्यक्ष र इमान एवं सुशासनको दुहाई दिइरहने कानुनमन्त्री धनराज गुरुङ न्याय परिषद् सदस्य रहेकै बेला यसरी विधि मिचेर न्यायमूर्ति छनोट गरिनु विडम्बनापूर्ण छ ।
विप्रेषण अर्थात् विदेशमा रहेका नेपाली कामदारहरूले नेपालमा रहेका घरपरिवारलाई पठाउने रकमले नेपालको अर्थतन्त्रलाई दूरगामी प्रभाव पारेको छ । अर्थ मन्त्रालयका अनुसार नेपालमा आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा करिब १० खर्ब ७ करोड ३१ लाख रकम विप्रेषण आय भित्रिएको थियो, जुन उक्त वर्ष नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको २०.४ प्रतिशत हुन आउँछ ।
मन निकै अशान्त छ । धेरै पटक सोचें, धार्मिक विषयमा केही नलेखूँ, केही नबोलूँ । किनभने यो विषय व्यक्तिगत आस्थासँग गाँसिएको हुन्छ । प्रत्येक समुदायले आफ्नो धर्मलाई उच्च स्थानमा राखेको हुन्छ र हेर्न चाहन्छ । त्यसैले धर्मप्रतिको आलोचना पचाउन सक्दैन । धार्मिक आलोचनालाई सोझै आस्थामाथिको प्रहारका रूपमा लिन्छ । कसैले कुनै मानिसको धार्मिक भावनामाथि ठेस पुर्याएमा यसले आगोको रूप लिन सक्छ र बेलाबखत लिएका पनि छन् । तसर्थ हरेक धर्मलाई यथोचित सम्मानका साथ आ–आफ्नो स्थानमा रहन दिनु नै समय सान्दर्भिक हुन्छ ।
मानव समाजमा असल कार्यको बढोत्तरी र खराब कार्यलाई निरुत्साहन गर्न सामाजिक संस्कार तथा मूल्यहरूद्वारा निर्देशित सूक्ष्म पक्षलाई नैतिकता भनिन्छ । के असल अनि के खराब भन्ने कुरा पनि समाज र संस्कृतिसापेक्ष हुन्छ । एउटा समाजको असल कुरा अर्को समाजका लागि खराब हुन सक्छ भने कुनै समाजको खराब पक्ष अर्को समाजको असल पक्ष पनि हुन सक्छ । तर कतिपय विश्वव्यापी रूपमै स्विकारिएका असल र खराब मूल्यहरूसमेत छन् । नैतिकताले के गर्ने र के नगर्ने भन्ने विषयमा एउटा लक्ष्मणरेखा निर्धारण गर्छ ।
एक समयका चर्चित र सफल मानिएका पत्रकार रवीन्द्र मिश्र हाल ‘राजावादी नेता’ का रूपमा चिनिन्छन् । वैकल्पिक राजनीतिको नारा अघि सारेर राजनीतिक मैदानमा ओर्लिएका मिश्र अनेक विवाद अनि आरोह–अवरोहपछि ‘राजसंस्थाको प्रवक्ता’ जस्ता बनेका छन् ।
सन् १९६२ मा योर्गन हाबरमासले सार्वजनिक वृत्तको अवधारणालाई चर्चामा ल्याएका थिए । उनले अघि सारेको सार्वजनिक वृत्त या थलो त्यस्तो साझा लोकतान्त्रिक परिवेश हो, जहाँ आम नागरिक साझा सरोकारका विषयमा तर्कसंगत छलफलमा निर्बाधसँग भाग लिन्छन्, संवादका माध्यमबाट पारस्परिक समझदारीमा पुग्छन् र तार्किक निचोड निकाल्छन् ।
‘आर्थिक मन्दी’ शब्दावली नसुन्ने व्यक्ति हिजोआज हाम्रो समाजमा कोही नहोलान् । चियापसलदेखि सपिङमलसम्म, वडा कार्यालयदेखि प्रधानमन्त्री कार्यालयसम्म चासो दिएर सबैले भट्याउने शब्दावली बन्न पुगेको छ, आर्थिक मन्दी ।
म सरकारी कर्मचारीका रूपमा कार्यरत रहेको १० वर्ष पुग्न लाग्यो । हाल कार्यालय आवतजावतका लागि कार्यालयबाट दुईपांग्रे सवारीसाधन पाएकी छु । कार्यालय समय आसपास काठमाडौंको मूल सडकको भीड छल्न भित्री गल्ली प्रयोग गर्ने गरेकी छु । आइतबारको दिन थियो, कार्यालय जाँदै गर्दा शंखमूलबाट नयाँ बानेश्वरतर्फको उकालो उक्लिँदा बीच बाटामा एउटा ट्याक्सी मोडिन खोज्दै रहेछ ।
एसियाली खेलकुदको १९ औं संस्करण चीनको हाङचउ सहरमा चलिरहेको छ । यो संस्करण सहभागिताका दृष्टिले अहिलेसम्मकै ठूलो प्रतियोगिता हो, जहाँ ४५ देशका १२ हजारभन्दा बढी खेलाडी प्रतिस्पर्धामा छन् । यो खेलाडी संख्या ओलम्पिकको भन्दा बढी हो । नेपालका तर्फबाट पनि अहिलेसम्मकै बढी खेलाडीलाई एसियाली खेलकुदमा सहभागी गराइएको छ । २९ खेलमा २ सय ५३ खेलाडी उतारेको नेपालको प्रदर्शन पनि पहिलेभन्दा राम्रो हुन सक्छ कि सक्दैन, परिणामका लागि केही दिन कुर्नुपर्नेछ ।
प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल समकक्षी ली छ्याङको निमन्त्रणामा एक साता लामो चीन भ्रमणमा छन् । प्रधानमन्त्री भएको करिब नौ महिनापछि र दक्षिणी छिमेक भ्रमण गरेको साढे तीन महिनापछि दाहाल उत्तरी छिमेकको औपचारिक भ्रमणमा निस्किएका हुन् । प्रधानमन्त्रीका रूपमा दाहालको यो तेस्रो चीन भ्रमण हो । प्रधानमन्त्री तहमा नेपालबाट पाँच वर्षपछि उत्तरी छिमेकी मुलुकको भ्रमण भएको छ । जुन आपसी सहकार्य र विश्वासको वातावरण निर्माण गर्दै द्विपक्षीय हित प्रवर्द्धन र पारस्परिक सम्बन्ध सुदृढीकरण गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर हो ।
हालै प्रकाशित बीपी कोइरालाको ‘जेल डायरी (२०८०)’ को भूमिकामा मैले ‘बीपीलाई राजनीतिमा उदारवादी, अर्थनीतिमा समाजवादी र संस्कृतिमा धर्मनिरपेक्ष (सेक्युलर) मान्न सकिन्छ’ भनेर लेखेको छु । मेरो त्यो भूमिका यिनै तीन कुराको विस्तृत विवेचनामा केन्द्रित छ ।
