यो ‘समाजवाद–उन्मुख’ भनिएको लोकतन्त्रमा कहिलेकाहीँ लाग्छ— यस्तो समाज जहाँ आत्मसम्मानले बाँच्ने हक ‘उच्च’ जातका अति सीमित पुरुष मात्रलाई छ, त्यहाँ कोही महिला भएरै पनि या दलित र सीमान्त समुदायको भएरै पनि बाँचिरहेको, सास फेरिरहेको छ भने त्यो केवल संयोग मात्रै हो ।
उच्च माध्यमिक तहको भर्ना सुरु भएपछि यति बेला धेरै विद्यार्थीलाई के विषय पढ्ने भन्ने चिन्ताले सताइरहेको छ । अभिभावकलाई भने आफ्ना छोराछोरीलाई के पढाउने, उक्त विषय पढाउनका लागि आफ्नो आर्थिक क्षमताले भ्याउला–नभ्याउला, उक्त विषयमा छोराछोरीले गरेको समय, श्रम र पुँजी लगानीको प्रतिफल के हुने भने कुराले सताइरहेको छ ।
पछिल्ला दशकहरूमा बहुलवादी समाज, उदार लोकतन्त्र, स्वतन्त्र प्रेससँगै सूचना प्रविधिको तीव्र विकासका कारण राजनीतिक पार्टीका लागि चुनौती र अवसर एकैचोटि सिर्जना भएका छन् । लोकतान्त्रिक प्रणाली र स्वतन्त्र सार्वजनिक सञ्चारमाध्यमको विकासले राज्य संयन्त्र तथा पार्टीलाई लोकतन्त्रीकरण गर्दै पारदर्शी बन्न र सरकार तथा पार्टी नेतृत्वलाई उत्तरदायी हुन झकझकाएको छ ।
वित्तीय प्रणालीमा झन्डै पाँच महिनादेखिको अधिक तरलता (पर्याप्त लगानीयोग्य रकम) व्यवस्थापन अझै हुन सकेको छैन । हाल २ खर्ब रुपैयाँजति अधिक तरलता छ, तैपनि नयाँ ऋण परिचालन हुन सकेको छैन । यसरी बैंकमा बचत (निक्षेप) बढ्दा र ऋण परिचालन नहुँदा तरलता व्यवस्थापनको मुद्दा पेचिलो हुँदै गएको छ ।
(क) टाकुराका मान्छेहरू :लेखक भरत भुर्तेलले पूर्वराष्ट्रपति रामवरण यादवसम्बन्धी पुस्तकको शीर्षक ‘टाकुरोमा एक्लो मान्छे’ राखेका थिए । यादव त्यस बेला साँच्चै एक्लो हुनुहुन्थ्यो, न नेपालमा त्यसअघि कुनै राष्ट्रपति थिए, न त कुनै मधेसी किसानको छोरो समग्र मुलुकको मर्यादाक्रममा सबैभन्दा माथि पुगेको नजिर थियो ।
कृषि मन्त्रालयका सचिव राजेन्द्र भारीको संयोजनमा रासायनिक मल कारखाना स्थापनाको सम्भाव्यता अध्ययन गर्न कार्यदल बनेको छ । हुन त यस्तो मल कारखानाको प्रसंग अहिले मात्र चलेको हैन । दाता र बिचौलियाको चाखमा यस्ता चर्चा ३५ वर्षदेखि चलिरहेकै हुन् ।
उन्नाइसौं शताब्दीका प्रसिद्ध अमेरिकी हास्य–व्यंग्यकार मार्क ट्वेनले एकपटक भने, ‘मैले आज गजब देखें । एउटा राजनीतिज्ञ आफ्ना दुवै हात आफ्नै खल्तीभित्र राखेर हिँडिरहेको थियो ।’ व्यंग्यात्मक रूपमा भने पनि उनको अर्थ स्पष्ट छ– राजनीतिज्ञहरू अरूका खल्तीमा हात हाल्ने चोर हुन् ।
छोरीहरूका लागि हाम्रो समाज अझै सम्पूर्ण रूपमा सुरक्षित छैन । देशका विभिन्न भागबाट सुन्दै हृदय हल्लाउने समाचारहरू एकपछि अर्को गरी आइरहन्छन् । बुधबार मात्रै बझाङको मस्टा–२ खिकालामा गाईवस्तुलाई गोठमा घाँस हाल्न हिँडेकी १२ वर्षीया बालिकाको शव मन्दिरभित्र भेटिएको छ ।
गत साता नेकपाको सचिवालय बैठकमा पार्टीका पूर्णकालीन सदस्यलाई नियमित आर्थिक सुविधा दिने चर्चा चलेपछि मलाई केही सञ्चारकर्मी मित्रहरूले यो कुरा कति उचित वा अनुचित हो भनेर प्रश्न गर्न थाले, ‘बाइट’ लिए ।
‘ल , दिदीलाई बधाई !’ बहिनीको मेसेजले मलाई अचम्ममा पार्यो । सोधें, ‘केको बधाई होला ?’ ‘भिनाजुले पदक पाउने हुनुभएछ नि !’ उनको जवाफले मलाई फेरि आश्चर्यमा पार्यो, ‘को भिनाजुले होला पदक पाउने ? फेरि मलाई किन बधाई भन्या होला, अचम्म !’ उनले लेखिन्, ‘डाक्टर चित्र वाग्ले क्या ! संविधान दिवसको अवसरमा प्रदेश ५ सरकारले उहाँलाई पनि सम्मान गर्ने भएछ ।’
कोरोना महामारीले हाम्रो मुलुकलाई पनि संकटग्रस्त तुल्याइरहेकै छ । नयाँ संक्रमितहरूको संख्या प्रत्येक दिन निको हुने संक्रमितहरूको भन्दा धेरै हुने क्रम जारी छ । स्वास्थ्य सुविधाको माग अप्रत्याशित रूपमा बढ्दै जाँदा संक्रमितहरू मात्र होइन, अन्य रोगीसमेत अलपत्र पर्न थालेका छन् ।
पटक–पटकको ‘लकडाउन’ र निषेधाज्ञाका कारण बन्द भएको बजार बल्लतल्ल राम्ररी खुल्दै छ । मुलुकमा कोरोना भाइरसबाट सक्रिय संक्रमितको संख्या २५ हजार पुगेमा फेरि लकडाउन गर्नुपर्ने स्वास्थ्य मन्त्रालयको भनाइले बजार पुनः बन्द होला कि भन्ने आम आशंका छ ।
