विचार

Opinion

न्यायाधीश नियुक्तिको मापदण्डलाई न्याय परिषद्‌बाटै चुनौती

न्यायाधीशका पद रिक्त हुँदै जाँदा लामो समयदेखि न्याय सम्पादनमा असर परिरहेका बेला न्याय परिषद्ले गत साता एकैचोटि ३६ जिल्ला न्यायाधीश नियुक्तिको निर्णय गर्‍यो । विश्वम्भरप्रसाद श्रेष्ठ प्रधानन्यायाधीश बनेको एक महिना नबित्दै यति ठूलो संख्यामा पदपूर्ति गर्ने निर्णय हुनु सकारात्मक थियो । तर न्यायाधीश छनोटमा जुन विधि अपनाइयो, त्यो उदेकलाग्दो छ । एकातिर संविधानमा उल्लेख गरिएको प्रक्रियालाई पूर्ण रूपमा अनुसरण गरिएन भने अर्कातिर न्यायाधीश छनोटको खुला परीक्षामा अनुत्तीर्णलाई समेत नियुक्ति दिइयो । निर्विवाद पृष्ठभूमिका प्रधानन्यायाधीश श्रेष्ठ न्याय परिषद् अध्यक्ष र इमान एवं सुशासनको दुहाई दिइरहने कानुनमन्त्री धनराज गुरुङ न्याय परिषद् सदस्य रहेकै बेला यसरी विधि मिचेर न्यायमूर्ति छनोट गरिनु विडम्बनापूर्ण छ ।

न्यायाधीश नियुक्तिको मापदण्डलाई न्याय परिषद्‌बाटै चुनौती

विप्रेषणको पासो र अर्थ राजनीति

विप्रेषण अर्थात् विदेशमा रहेका नेपाली कामदारहरूले नेपालमा रहेका घरपरिवारलाई पठाउने रकमले नेपालको अर्थतन्त्रलाई दूरगामी प्रभाव पारेको छ । अर्थ मन्त्रालयका अनुसार नेपालमा आर्थिक वर्ष २०७८/७९ मा करिब १० खर्ब ७ करोड ३१ लाख रकम विप्रेषण आय भित्रिएको थियो, जुन उक्त वर्ष नेपालको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनको २०.४ प्रतिशत हुन आउँछ ।

विप्रेषणको पासो र अर्थ राजनीति

धार्मिक सहिष्णुता र झूटको खेती

मन निकै अशान्त छ । धेरै पटक सोचें, धार्मिक विषयमा केही नलेखूँ, केही नबोलूँ । किनभने यो विषय व्यक्तिगत आस्थासँग गाँसिएको हुन्छ । प्रत्येक समुदायले आफ्नो धर्मलाई उच्च स्थानमा राखेको हुन्छ र हेर्न चाहन्छ । त्यसैले धर्मप्रतिको आलोचना पचाउन सक्दैन । धार्मिक आलोचनालाई सोझै आस्थामाथिको प्रहारका रूपमा लिन्छ । कसैले कुनै मानिसको धार्मिक भावनामाथि ठेस पुर्‍याएमा यसले आगोको रूप लिन सक्छ र बेलाबखत लिएका पनि छन् । तसर्थ हरेक धर्मलाई यथोचित सम्मानका साथ आ–आफ्नो स्थानमा रहन दिनु नै समय सान्दर्भिक हुन्छ ।

धार्मिक सहिष्णुता र झूटको खेती

खस्कँदो नैतिकता !

मानव समाजमा असल कार्यको बढोत्तरी र खराब कार्यलाई निरुत्साहन गर्न सामाजिक संस्कार तथा मूल्यहरूद्वारा निर्देशित सूक्ष्म पक्षलाई नैतिकता भनिन्छ । के असल अनि के खराब भन्ने कुरा पनि समाज र संस्कृतिसापेक्ष हुन्छ । एउटा समाजको असल कुरा अर्को समाजका लागि खराब हुन सक्छ भने कुनै समाजको खराब पक्ष अर्को समाजको असल पक्ष पनि हुन सक्छ । तर कतिपय विश्वव्यापी रूपमै स्विकारिएका असल र खराब मूल्यहरूसमेत छन् । नैतिकताले के गर्ने र के नगर्ने भन्ने विषयमा एउटा लक्ष्मणरेखा निर्धारण गर्छ ।

खस्कँदो नैतिकता !
आश्विन ८, २०८०

विचारभन्दा माथि ‘देश कि नरेश ?’

एक समयका चर्चित र सफल मानिएका पत्रकार रवीन्द्र मिश्र हाल ‘राजावादी नेता’ का रूपमा चिनिन्छन् । वैकल्पिक राजनीतिको नारा अघि सारेर राजनीतिक मैदानमा ओर्लिएका मिश्र अनेक विवाद अनि आरोह–अवरोहपछि ‘राजसंस्थाको प्रवक्ता’ जस्ता बनेका छन् ।

विचारभन्दा माथि ‘देश कि नरेश ?’

विषाक्त विचार मन्थनमा नयाँ वृत्त

सन् १९६२ मा योर्गन हाबरमासले सार्वजनिक वृत्तको अवधारणालाई चर्चामा ल्याएका थिए । उनले अघि सारेको सार्वजनिक वृत्त या थलो त्यस्तो साझा लोकतान्त्रिक परिवेश हो, जहाँ आम नागरिक साझा सरोकारका विषयमा तर्कसंगत छलफलमा निर्बाधसँग भाग लिन्छन्, संवादका माध्यमबाट पारस्परिक समझदारीमा पुग्छन् र तार्किक निचोड निकाल्छन् ।

विषाक्त विचार मन्थनमा नयाँ वृत्त

आर्थिक मन्दी र विज्ञापन

‘आर्थिक मन्दी’ शब्दावली नसुन्ने व्यक्ति हिजोआज हाम्रो समाजमा कोही नहोलान् । चियापसलदेखि सपिङमलसम्म, वडा कार्यालयदेखि प्रधानमन्त्री कार्यालयसम्म चासो दिएर सबैले भट्याउने शब्दावली बन्न पुगेको छ, आर्थिक मन्दी ।

आर्थिक मन्दी र विज्ञापन

सरकारी अफिस ढिलै पुगे पनि हुन्छ ?

म सरकारी कर्मचारीका रूपमा कार्यरत रहेको १० वर्ष पुग्न लाग्यो । हाल कार्यालय आवतजावतका लागि कार्यालयबाट दुईपांग्रे सवारीसाधन पाएकी छु । कार्यालय समय आसपास काठमाडौंको मूल सडकको भीड छल्न भित्री गल्ली प्रयोग गर्ने गरेकी छु । आइतबारको दिन थियो, कार्यालय जाँदै गर्दा शंखमूलबाट नयाँ बानेश्वरतर्फको उकालो उक्लिँदा बीच बाटामा एउटा ट्याक्सी मोडिन खोज्दै रहेछ ।

सरकारी अफिस ढिलै पुगे पनि हुन्छ ?

एसियाली खेलकुद : सिक्ने मात्रै कि जित्ने पनि ?

एसियाली खेलकुदको १९ औं संस्करण चीनको हाङचउ सहरमा चलिरहेको छ । यो संस्करण सहभागिताका दृष्टिले अहिलेसम्मकै ठूलो प्रतियोगिता हो, जहाँ ४५ देशका १२ हजारभन्दा बढी खेलाडी प्रतिस्पर्धामा छन् । यो खेलाडी संख्या ओलम्पिकको भन्दा बढी हो । नेपालका तर्फबाट पनि अहिलेसम्मकै बढी खेलाडीलाई एसियाली खेलकुदमा सहभागी गराइएको छ । २९ खेलमा २ सय ५३ खेलाडी उतारेको नेपालको प्रदर्शन पनि पहिलेभन्दा राम्रो हुन सक्छ कि सक्दैन, परिणामका लागि केही दिन कुर्नुपर्नेछ ।

एसियाली खेलकुद : सिक्ने मात्रै कि जित्ने पनि ?
आश्विन ७, २०८०

प्रधानमन्त्रीको भ्रमण : सन्तुलित र सम्मानजनक कूटनीतिको अपेक्षा

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल समकक्षी ली छ्याङको निमन्त्रणामा एक साता लामो चीन भ्रमणमा छन् । प्रधानमन्त्री भएको करिब नौ महिनापछि र दक्षिणी छिमेक भ्रमण गरेको साढे तीन महिनापछि दाहाल उत्तरी छिमेकको औपचारिक भ्रमणमा निस्किएका हुन् । प्रधानमन्त्रीका रूपमा दाहालको यो तेस्रो चीन भ्रमण हो । प्रधानमन्त्री तहमा नेपालबाट पाँच वर्षपछि उत्तरी छिमेकी मुलुकको भ्रमण भएको छ । जुन आपसी सहकार्य र विश्वासको वातावरण निर्माण गर्दै द्विपक्षीय हित प्रवर्द्धन र पारस्परिक सम्बन्ध सुदृढीकरण गर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर हो ।

प्रधानमन्त्रीको भ्रमण : सन्तुलित र सम्मानजनक कूटनीतिको अपेक्षा

धर्मनिरपेक्ष संस्कृतिको अन्तर्य

हालै प्रकाशित बीपी कोइरालाको ‘जेल डायरी (२०८०)’ को भूमिकामा मैले ‘बीपीलाई राजनीतिमा उदारवादी, अर्थनीतिमा समाजवादी र संस्कृतिमा धर्मनिरपेक्ष (सेक्युलर) मान्न सकिन्छ’ भनेर लेखेको छु । मेरो त्यो भूमिका यिनै तीन कुराको विस्तृत विवेचनामा केन्द्रित छ ।

धर्मनिरपेक्ष संस्कृतिको अन्तर्य