‘भित्र होइन बाहिरै है ! बाहिरै !’यस वाक्यले मलाई बाह्र वर्षको उमेरमा जातीयतामा आधारित भेदभावसँग पहिलोपटक साक्षात्कार गराएका थियो । समाजले तयार पारिदिएको जातीयताको वर्गीकरणमा ‘उपल्लो’ स्थानमा पर्ने उपाध्याय ब्राह्मणको घरमा जन्मिएँ म ।
चुनावी अंकगणितले पारेको अप्ठेरो अवस्थामा सत्ता र शक्तिको बहुदलीय समीकरण बनाउन अब्बल मानिने कांग्रेस सभापति तथा प्रमुख प्रतिपक्षी नेता शेरबहादुर देउवालाई यसपटक नेपाल कम्युनिस्ट पार्टीका अध्यक्ष तथा प्रधानमन्त्री खड्गप्रसाद शर्मा ओलीबाट ठगिएको अनुभूति भएको छ ।
केही वर्षयता नेपालमा स्वास्थ्य संस्था र सेवाग्राहीबीचको द्वन्द्व, स्वास्थ्यकर्मीमाथि दुर्व्यवहारका घटनाहरू निकै बढेका छन् । हामीले भौतिक आक्रमण वा तोडफोडलाई मात्र समस्याका रूपमा हेर्दै आएका छौं । तर अभौतिक तहमा दुवै तर्फबाट हुने दुर्व्यवहार र द्वन्द्व झन् गम्भीर छन् ।
गणतान्त्रिक व्यवस्थाको आगमनपछि पनि संसद्प्रति सरकारको रवैया बदलिन सकेको छैन । संसद्लाई हेर्ने कार्यकारीको चस्मा अहिले पनि पुरानै छ । यस्तै प्रवृत्तिको जगमा लोकतन्त्रको उन्नति र प्रगतिको कामना गर्न खोजिएको छ । तर, लोकतन्त्रको हृदयस्थली संसद्को उपेक्षा र तेजोवध गरेर विद्यमान समस्याहरूलाई निफन्न सकिँदैन ।
भुक्तभोगीहरूलाई थाहै छ— हाम्रो बजार प्रणालीमा उत्पादक र उपभोक्ता दुवै ठगिइरहेका छन् । उपभोक्ता जुनसुकै वस्तुको महँगो मूल्य तिर्न विवश छन्, तर त्यसको लाभ उत्पादकले पाइरहेका छैनन् । वाणिज्य आपूर्ति तथा उपभोक्ता हित संरक्षण विभागको एक अध्ययनले उत्पादक र उपभोक्ता दुवै प्रताडित भइरहेको तथ्यलाई पुन: पुष्टि गरिदिएको छ ।
ट्याक्सोलले क्यान्सर कोषहरूको विभाजन रोकी शरीरमा क्यान्सर फैलिन दिँदैन । क्यान्सरको उपचारमा ट्याक्सोलको प्रयोग बढी सफल भएका उदाहरणहरू धेरै छन् । त्यसैले यसलाई क्यान्सर उपचारमा रामवाण मानिन्छ ।
सबै राष्ट्रले आआफ्ना परराष्ट्रनीति अवलम्बन गर्न तात्कालिक र दूरगामी नीति तय गरेका हुन्छन् । शक्तिराष्ट्रहरूले आकांक्षा र स्वार्थ सिद्ध गर्ने दृष्टिले यी नीति लिएका हुन्छन् । यी नीतिलाई बल पुर्याउन सैनिक बल, आर्थिक क्षमता, राजनीतिक स्थायित्व, नरम शक्ति (सफ्ट पावर क्षमता), आणविक क्षमता, क्षेत्रीय आकार, विश्व पहुँच आदिले काम गरेका हुन्छन् ।
मुलुकका अन्य स्थानमा जस्तै काठमाडौं उपत्यकामा पनि कोभिड–१९ संक्रमितको संख्या अकासिँदै गएको छ । सुरुका पाँच महिनासम्म यहाँ फाट्टफुट्ट मात्रै संक्रमण पुष्टि भए पनि पछिल्लो ६ दिनमै संक्रमितको संख्या ९२ बाट तीन गुणा बढेर २ सय ७६ पुगेको छ ।
प्रजातन्त्र आएदेखि नै नेपालको आधुनिक विकास प्रक्रियामा वैदेशिक सहायताले होस्टेमा हैंसे गरेको छ । ठ्याक्कै औपचारिक तथ्यांक नभए पनि, २००७ सालमा प्रजातन्त्र आउँदाका बखतको नेपालको शिक्षा, स्वास्थ्य, पूर्वाधारको अवस्था समकक्षी मित्रराष्ट्रको जस्तो अवश्य थिएन ।
पश्चिम रुकुमको चौरजहारी–८, सोतीमा ६ जनाको ज्यान लिने गरी भएको घटनाको ठ्याक्कै दुई दिनपछि अर्थात्, गएको मे २५ मा संयुक्त राज्य अमेरिकामा प्रहरीले अश्वेत नागरिक जर्ज फ्लोइडको खुट्टाले घाँटी थिचेर हत्या गरिदियो ।
यो लेखको शीर्षक जर्मन कवि हान्स मग्नस एन्जेन्स बर्गरको कविता ‘मिडल क्लास ब्लुज’ बाट सापट लिएकी हुँ । उनको यो छोटो, सरल कविताले औंलामा बढिरहेका नङ चपाएजसरी आफ्नै विवेक र वर्तमान चपाइरहेको एउटा विशाल वर्गमाथि तीखो कटाक्ष गर्छ ।
जब प्राकृतिक विपत्ति आइलाग्छ अनि मात्र यसको कारण र जोखिम न्यूनीकरणका लागि गर्नुपर्ने कामको लेखाजोखा सुरु हुनु हाम्रो देशको नियतिजस्तै बनिसकेको छ । जबकि गहन चिन्तन, अध्ययन, योजना, कार्यदिशाका साथै त्यसको उचित र प्रभावकारी कार्यान्वयनबाट मात्र यस्तो संवेदनशील तथा अति महत्त्वपूर्ण कार्यमा सफलता पाउन सकिन्छ ।
सत्तापक्षले प्रतिपक्षलाई बिटुल्याउन अनेक प्रयत्न गरिरहेको हुन्छ । तीमध्ये सबभन्दा सजिलो सत्ताको प्रलोभन हुन्छ, जुन खेल अहिले सत्तारूढ नेकपाको एउटा समूहले प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेसमाथि खेलिरहेको छ ।
तीन दशकयता मुलुकमा प्रधानमन्त्री–गृहमन्त्री बनेका प्रायः नेता आफ्नो राजनीतिक जीवनमा धेरथोर जेल बसेका छन् । यी राजनीतिज्ञहरूलाई त्यहाँभित्रको बेथिति र समस्याबारे ज्ञान भएकाले पनि हुनुपर्छ, यस अवधिमा कारागार सुधार एउटा आम एजेन्डाजस्तै बनेको छ ।
