निवर्तमान ओली सरकारको पालामा गरिएका संवैधानिक पदाधिकारीहरूको नियुक्तिमा मुद्दाहरू परे। गणेश रेग्मीबाट पनि एउटा थपियो। मुद्दा खारेज भइसक्यो तर चर्चा उत्तिकै छ । चर्चा चुलिएको पंक्तिकारको मुद्दाका बारेमा थप प्रष्ट पार्न केही लेख्नुपर्ने थियो, तर विषय 'सब जुडिस' भएकोले मन लागेन।
२८ वर्षअघि प्रहरी अधिकृतको आधारभूत तालिमको क्रममा हामीले केन्द्रीय कारागारमा स्थलगत अवलोकन भ्रमण गरेका थियौं । त्यसबेला जेलरले पर्खालमाथि बनेको प्रहरीको पोस्ट देखाउँदै भन्नुभयो, ‘ऊ त्यो गणेशबुर्जा जुन ठाउँबाट राणा शासनकाल (२००१ साल) मा गणेशमान सिंह पर्खाल नाघेर भाग्नु भएको थियो । त्यही ठाउँमा पोष्ट बनाएर उहाँको सम्मानमा गणेशबुर्जा नाम दिइएको हो ।’
संखुवासभा जिल्लामा अवस्थित मकालु वरुण राष्ट्रिय निकुञ्जको तल्लो वरुण हिमनदी क्षेत्रमा अवस्थित तल्लो वरुण हिमताल हिमालय क्षेत्रकै जोखिमपूर्ण तालको रुपमा चिनिन्छ ।
मंगलबार (वैशाख २७ गते) राति १२ बजेदेखि ‘निर्वाचन मौन अवधि’ सुरु हुँदैछ । किनकि, २०७९ वैशाख ३० गते शुक्रबार देशैभरका ७ सय ५३ स्थानीय तहका लागि निर्वाचन हुँदैछ ।
गणतन्त्र, नयाँ संविधान कार्यान्वयनमा आएपछि दोस्रोपटक वैशाख ३० मा स्थानीय तहमा नयाँ नेतृत्व चयनका लागि चुनाव हुँदैछ । राजनीतिक दलहरु चुनावको चटारोमा छन् । देशैभरका स्थानीय तहमा पाँच वर्षका लागि जनप्रतिनिधि चुन्ने प्रक्रियामा ठूला राजनीतिक दलहरुले निकै समय खर्च गरिसकेका छन् ।
युवा रोजगारीको विषयमा राजनीतिक दल र विकासकर्मीबीच दशकौंदेखि बहस भइरहे पनि कामको खोजीमा दैनिक एकहजार ५ सय युवा विदेश पलायन भइरहेका छन् । युवाको ठूलो संख्या (३५ प्रतिशत) रोजगारी, शिक्षा वा तालिममा नरहेको राष्ट्रहरुमध्ये नेपाल एक हो । सन् २०२० मा संयुक्त राष्ट्र संघको अध्ययनले दक्षिण एसियामा २००० र २०२० को १५ देखि २४ वर्ष र २५ भन्दा माथि उमेर समूहका युवाहरुको रोजगारी घटेको देखाएको छ । देशमा रोजगारीको अवसर नहुँदा नेपाली युवाहरू विदेश पलायन हुने गरेको पाइन्छ ।
भाषा–संस्कृति र लवजको कुरा गर्दा यो जन्म–कर्मसँग जोडिएको नासो हो भन्ने मलाई लाग्छ । म भारतको पटनामा जन्मे–हुर्केकी हुँ । सन् १९७९ मा पटना विश्वविद्यालयबाट ‘सुमित्रानन्दन पन्त काव्यकी सामाजिक भूमिका’ विषयमा विद्यावारिधि गरिन्जेल म पूरै हिन्दीभाषी थिएँ— पढाइ र घर व्यवहारमा ।
मत्र्योस्का रुसको एक लोकप्रिय खेलौना हो, जसमा क्रमशः ठूलोबाट सानो हुँदै गरेका एउटै देखिने काठका कैयौं खेलौना आपसमा गाँसिएका हुन्छन् । सीमाञ्चल सम्बन्धका कैयौं आयाम छन्, मत्र्योस्का जस्तै । एउटा आयामभित्र समेत अनेकौं आयाम आबद्ध छन् । प्रत्येक आयामका आफ्नै सीमा र सामर्थ्य छन् । सुन्दरता र रिक्तता छ ।
नेपालमा संघीयताले मूर्त रूप पाएको पाँच वर्ष पूरा भएको छ । हुन त २०६३ सालमै संघीयताले प्रवेश पाएको हो । २०६३ साल माघ २४ मा तत्कालीन प्रधानमन्त्री गिरिजाप्रसाद कोइरालाले नेपालले अब संघीय राज्य प्रणाली अवलम्बन गर्ने घोषणा गरेका थिए । प्रधानमन्त्रीको त्यो घोषणा मधेसमा जारी जनविद्रोहलाई सम्बोधनका लागि भएको थियो । संघीयताले घोषणादेखि प्रदेशहरूको रचना र छुट्टै सरकार पाउन ११ वर्षको यात्रा तय गर्नुपर्यो ।
परिवार, समुदाय र मुलुकको परिवर्तनमा योगदान गरेका महिलालाई अलग राखेर मुलुकको सार्थक विकास सम्भव छैन । खासगरी अर्थतन्त्रमा महिलाको सहभागिताले अर्थपूर्ण महत्त्व छ । अर्थतन्त्रका महत्त्वपूर्ण आधार कृषि, उद्योग व्यवसाय, पर्यटन, पेसागत र वैदेशिक रोजगार जस्ता क्षेत्रमा महिलाको सहभागिता बढिरहेको छ, जुन सकारात्मक छ ।
