आधुनिकतासँगै अब कन्डम ढाकछोप, लज्जा र कौतुहलको विषय नभई किराना पसल, पान पसल, डिपार्टमेन्ट स्टोर जताततै पाइन्छ । संसारमा दैनिक १५ करोडपटक हुने यौन सम्पर्कमा २ करोड पटकभन्दा बढी कन्डमको प्रयोग हुने गरेको पाइन्छ । जति कन्डम लोकप्रिय भएको छ, त्यति चर्चायोग्य पनि छै, तर प्रयोगकर्ता घटेको समाचारले सबैलाई चिन्तित बनाएको छ ।
दुई वर्ष जापानमा रहँदा जापनिज नागरिकको दैनिकी बुझ्ने अवसर प्राप्त भयो । धेरै जापनिज साथी बने । मनमा लागेका जिज्ञासा तिनैलाई सोधेर मनको खसखस मेटाउन पाएँ । अंग्रेजी भाषाभन्दा जापनिजको जीवनशैली बुझ्न जापानी भाषा नै सिक्नुपर्यो ।
सन् १९७२ मा बेइजिङमा अमेरिकी राष्ट्रपति रिचर्ड निक्सनको भ्रमणका बेला चिनियाँ प्रधानन्त्री चाउएनलाईलाई हेनरी किसिन्जरले भनेका थिए, ‘तपाईको देश मलाई एकदम रहस्यमय लाग्छ ।’ जवाफमा चाउएनलाईले भने, ‘महोदय, बाहिरबाट हेर्दा रहस्यमय लागेको हो र तर भित्रबाट केही पनि रहस्य छैन ।’
दसैँ नेपालीहरूको ठूलो चाड हो । एक किसिमले भन्ने हो भने राष्ट्रिय चाड नै । राज्यले दिने सबैभन्दा लामो छुट्टी यही दसैँमा हुन्छ । आ–आफ्नो रीति–स्थिति, परम्परा अनुसार दसैँ पर्व मनाइन्छ ।
हाम्रा विद्यालयहरूले एक शैक्षिक सत्रमा कम्तीमा चारवटा लामा छुट्टीहरू दिने गर्छन् । पहिलो छुट्टी वर्षे विदाको रूपमा दिइन्छ । यो छुट्टी काठमाडौं उपत्यकामा दुई हप्तासम्म र उपत्यका बाहिर सात हप्तासम्मको दिइन्छ ।
दृश्य १ : म कपन मिलनचोकको तरकारी बजारमा बस्छु । मेरो घरको पल्लोपट्टि ४ घरजति पर मासुपसल छ । त्यहाँ जिउँदो खसीबोका ल्याएर बाँधिएको हुन्छ । ती खसीबोका दिनैभरि, रातैभरिको धेरैजसो समय कराइरहेका हुन्छन् ।
काँक्रे विहार सुर्खेत उपत्यकाको सानो पहाडको थुम्कोमा अवस्थित हिन्दु-बौद्ध मन्दिर हो । यस मन्दिरको आकार काँक्राको बीउजस्तो भएकाले काँक्रे विहार नाम रहन गएको भन्ने भनाइ भेटिन्छ । यो मन्दिर कुँदेको ढुङ्गा प्रयोग गरेर १२ औं शताब्दीमा निर्माण गरिएको मानिन्छ ।
‘कुइँकेल किचेन’ मा निकै चहलपहल थियो । कविहरू यथासमयमा आइपुगेका थिए । एकाध कवि सडकजाममा फँसेकाले आइपुगेका थिएनन् । अन्यथा समयसँग हिंँड्न अभ्यस्त कविहरू समयमा नआइपुग्ने कुरै थिएन । कोही-कोही अतिरिक्त समयचेतका उत्साही कवि समयभन्दा अगावै आइपुगेका थिए ।
पृथ्वीनारायण शाहले राज्य विस्तार गरी कान्तिपुरलाई राजधानी बनाएपछि बसन्तपुर दरबारमा लिखित सामग्रीको संकलन जोगाड गरिदिएका थिए । त्यो नै आधुनिक नेपाल राज्यको पुस्तकालय संकलनको प्राचीन रूप थियो । यिनै सामग्रीको लथालिंग अवस्था देखेर १८६९ मा राजा गिर्वाणयुद्धले टहलुवाको व्यवस्था गरे ।
नयाँ शीतयुद्ध ? हो, चीन र अमेरिकाबीच अहिले व्यापार र प्रविधिको विषयलाई लिएर नयाँ शीतयुद्ध चलिरहेको छ । पहिलेको जस्तो यो शीतयुद्ध वैचारिक छैन । दोस्रो विश्वयुद्धपछि पुँजीवादी अमेरिका र साम्यवादी सोभियत संघबीच चलेको शीतयुद्धले सन् १९६२ मा क्युबा मिसाइल संकटको बेला विश्व ध्वस्त हुने भय थियो । तर त्यो टर्यो ।
नयाँ शैक्षिक सत्र सुरु भएको एक/डेढ महिनादेखि नै विद्यालयले परीक्षा लिन सुरु गर्छ । अनि सुरु हुन्छ, विद्यार्थी र अविभावकको तनाव खेप्ने दिन । कतिपय परिवारमा आमाबाबु र छोराछोरीबीच द्वन्द्व चर्कन्छ । अहिलेका छोराछोरी टसको मस गर्दैनन् । उनीहरूसँग जति तर्क कसैसँग हुँदैन ।
नेपाली साहित्यमा गंगाको व्यापक प्रभाव छ । यसलाई अझ प्रस्टसँग भन्ने हो भने गंगा याने गंगाप्रसादहरूकै कारण हालको साहित्य चलायमान रहेको छ भने पनि कुनै अतिशयोक्ति हुने छैन । हो, वर्तमान नेपाली साहित्य पूर्णतया गंगामय छ । र यसको एकमात्र जस नेपालको प्रगतिशील साहित्यलाई जान्छ ।
नामले सिकारी चरा भए पनि गिद्धले कहिल्यै सिकार गर्दैन । केवल मरेका जनावरको मासु अर्थात सिनो खाएर वातावरण स्वच्छ, सफा र सन्तुलित राख्छ । यस हिसाबले गिद्ध प्रकृतिको कुचीकार हो । हामी भने गिद्धलाई हिंस्रक, फोहोरी र घिनलाग्दो चराको रूपमा हेर्छौं ।
लहरे वनमारा द्रुतगतिमा फैलन सक्ने अत्यन्त हानिकारक मिचाहा वनस्पति हो । छिटो फैलन सक्ने र उच्च वृद्धिदर भएकोले नै यस वनस्पतिलाई अंग्रेजीमा माइल्स अ मिनेट नामले चिनिन्छ । यस्ता वनस्पतिहरूको प्रचुरता आफ्नो प्राकृतिक वासस्थान रहेको भौगोलिक क्षेत्रहरूमा भने तुलनात्मक रूपमा कम हुन्छ ।
