लकडाउनको लामो बिदामा अनेकौं पुस्तक, जर्नलका लेख, हिन्दी सिनेमा, युट्युबमा सामयिक विषयका लेक्चर तथा प्रशस्त आध्यात्मिक प्रबचन सुन्ने अवसर मिल्यो । तिनमा भारतका प्रख्यात साहित्यकार फणीश्वरनाथ रेणुको ‘मैला आँचल’ उपन्यास, फ्रेड्रिक गेजको ‘क्षेत्रीयता र राष्ट्रिय एकता’, प्रकाश झा निर्देशित ‘राजनीति’ सिनेमा र आहुतिका दुई पुस्तक ‘वर्ण व्यवस्था’ एवं ‘जात वार्ता’ अविस्मरणीय रहे ।
२०४६ सालपछिको प्रजातन्त्रजस्तै हाल वामे सर्दासर्दै सही धार समात्न नसकेको लोकतान्त्रिक गणतन्त्रमा पनि लोकतन्त्र भनेको के हो, विकास के र कसका लागि हो भन्ने प्रश्नहरूमा सम्बन्धित सबै अन्योलग्रस्त देखिएका छन् । यिनै विडम्बना र अन्तर्विरोधहरूको सेरोफेरोमा रहेर नेपालको लोकतान्त्रिक विकासबारे अनुभव र अनुभूति आत्मसात् गर्नुपर्छ ।
'प्रवास' सुमित शर्मा समीरको पहिलो उपन्यास हो । किताब ‘म’ शैलीमा लेखिएको छ । किताबको प्रारम्भमा उपन्यासकारलाई एउटा उद्बोधनले जीवनपर्यन्त लखेटिरहेको छ, ‘उठ अली, तिमी जीवनपर्यन्त निदाएका छौ । अब उठ ।’ उपन्यास पाँच अध्यायमा विभाजित छ ।
हृषिकेश शाह (१९८२–२०५९) को आज मलाई सम्झना भएको कारण अहिलेको राजनीतिमा कमिनिस्ट पात्रहरूमा देखिएको उथलपुथल हो, किनकि इतिहासकार, प्राज्ञिक अनि राजनीतिक चिन्तक शाह नेपाली कमिनिस्ट राजनीतिलाई सिद्धान्तभन्दा नेताका चरित्र र स्वभावबाट हेर्थे । म उनलाई शाहजी भनेर सम्बोधन गर्थें । उनीसँग मेरो लगभग दुई दशकको सम्बन्धलाई फर्केर हेर्दा देखेका कुरा यस्ता छन् । शाहजी कमिनिस्टहरूका सिद्धान्तभन्दा तिनका पत्यारिला व्यक्तित्व छन् कि छैनन् भनेर हेर्थे भन्ने कुरा पछि थाहा हुँदै गयो ।
धारणाहरू गोंग याने कुखुराको भाले भन्छन् छानाका चार कुनामा रहेका उड्न लागेका जस्ता चरालाई ठिमी, भक्तपुर, बुङ्मती, कीर्तिपुर आदि निवासीहरूले । गोंगपा याने भाले इँट भन्छन् खोकनाकाहरूले ।
'खानानी खा, भोक लाग्यो होला !’, उनी मेरो सामुन्ने कोदोको फाँडोसँग आगोमा पोलेको सुकुटी–मासु राखिदिँदै भन्थिन् । भोको पेट भर्न मलाई उनको मायाको बानी लागिसकेको थियो । उनलाई म ‘ठूलीआमा’ भन्थें ।
संसारमा सबै मानिसहरू खराब छन् तर खराब मानिसहरूभित्र धेरै वा थोरै असल चीज छन् । तिनै असल चीजहरूलाई जोड्नु, अगाडि ल्याउनु र त्यसमार्फत सारा खराबीका विरुद्ध लड्नु नै क्रान्तिकारीहरूको काम हो ।–स्वनाम साथी
