दुःखका कारण अनेक हुन सक्छन् । दुःख त सबैसँग यात्रा गर्दोरहेछ । जब दुःख सहने आत्मबल घट्दै जान्छ, तब जीवनबाट हरेस खाई विश्राम लिन मन लाग्छ । यस्तै कैयन् प्रश्न मनमा बोकेर हिँडेका कल्पना र उर्मिलाहरूको दुःखसँग कैयौं दिन यात्रा गरेको छु ।
चन्द्रप्रकाश बानियाँको उपन्यास ‘महारानी’ ले २०७६ को मदन पुरस्कार पाएको घोषणा हुँदा साहित्यमा चासो राख्ने धेरै मानिस अचम्ममा परे । मिडियाले नचिनेका, कुनै समूहले सेलेब्रिटी नबनाएका र प्रचारप्रसारमा पनि पर्दापछाडि रहेका लेखकको किताब एकाएक विमर्शमा आउँदा कति जिल्लिए होलान्, कति ईर्ष्याले जले होलान् ।
राजनीतिमा पूर्णकालीन कार्यकर्ता बनेर हिँड्ने क्रममा विसं २०४३ को अन्त्यतिर सिन्धुपाल्चोकको हैबुङ गाउँ आसपासको एक गुरुङको घरमा बास पर्यो । शरीरमा कम्पन छुट्ने गरी हनहनी ज्वरो आएको थियो । त्यहाँ आधुनिक औषधि प्राप्त हुने कुनै सम्भावना थिएन । मेरो हालत देखेपछि घरकी वृद्ध महिलाले कराहीमा घिउ तताइन्, त्यसपछि कालो रिठ्ठाको गेडा फुटाएर गुदी तातो घिउमा केहीबेर भुटिन् ।
लुइस ग्लुकले यसपल्ट साहित्य विधामा नोबेल पुरस्कार पाइन् । साहित्यमा गरिमामयी मानिने पुरस्कार । मलाई विश्वास छ, ग्लुक भने पुरस्कार वा सम्मान होइन, नौलो कविताको खोजीमा रहेकी हुनुपर्छ ।
घरबाहिर निस्कन पाउँदैनस् भनेर सरकारले नभनेको भए डुल्ने रहर त्यति औधी लाग्दैनथ्यो होला । तर, यसपालि कोरोनाको डरले घरभित्र लुक्नुपरेका बेला घरबाहिर निस्कौँ, निस्कौँ लाग्यो । एउटा उपाय निस्कियो– कुर्सीमा बसेर नेपाल घुम्ने । घुम्ने तलतल मेटाउन मलाई मन पर्ने लेखक डा. तीर्थबहादुर श्रेष्ठको पुस्तक पल्टाएँ– नेपाल : नखुलेका पाटाहरू (विचार–विज्ञान लेख संग्रह) ।
सहरी आकाशमा कोरोना–आतंकका विस्फोटक बेलुन बढ्दै गरेका बेला माधव घिमिरेको निधनको खबर जब फैलियो, अनलाइन–मिडिया र पत्रपत्रिका शताब्दी लामो शोकमा रुन थालिहाले । कवि घिमिरे ठूला कवि थिए नै, नेपालको सत्ताधारी प्रतिबद्धतामा सायद उनी एक नम्बरै हुन् ।
‘भोका छन् जब दाजुभाइ यसरी खाएर पो के भयोनाङ्गा छन् जब इष्टमित्र यसरी लाएर पो के भयोखै, उल्लास कहाँ छ यौवन यहाँ आएर पो के भयोमुर्दातुल्य छ जिन्दगी जब यहाँ बाँचेर पो के भयो ?’
नेपाली ज्ञानको गुरुकिल्ली (अथोरिटी) कतै छ भने, त्यो इतिहास, संस्कृति र पुरातत्त्वमा मात्रै छ । त्यसको एक मात्र श्रेय जान्छ, संशोधन–मण्डलको गुरु–शिष्य परम्परालाई । उसैले बाहिरिया (विदेशी) बाट फर्काएको हो, इतिहासको आचार्यत्व । अन्यथा यतिबेला पनि हामी ड्यानल राइट, सेसिल बेन्डल, सिल्भाँ लेभीकै अखण्ड गीत गाएर इतिहास भट्याइरहेका हुन्थ्यौं ।
भारतका विदेश, अर्थ र रक्षामन्त्री रहिसकेका जसवन्त सिंहको हालै (२७ सेप्टेम्बर) ८२ वर्षको उमेरमा निधन भएको छ । भारतको परमाणु परीक्षण, कारगिल युद्ध, अमेरिकासँगको सम्बन्ध, इन्डियन एअरलाइन्सको विमान अपहरण प्रकरणलगायत विदेश नीति, अर्थतन्त्र र रक्षा मामिलामा उनले गरेका योगदानको समकालीन, सहकर्मी र शिष्यहरूले चर्चा गरिरहँदा मलाईचाहिँ उनले लेखेको पुस्तक ‘जिन्नाह : इन्डिया–पार्टिसन–इन्डिपेन्डेन्स’ को प्रभावले तानिरहेको छ ।
