मेरा एक जना मित्र छन्, मोहन सुब्बा । लामो समय नेपालको बैंकिङ क्षेत्रमा बिताएका उनी अहिले अमेरिका बस्छन् । साहित्य पढ्छन् र घुमडुलमा रमाउँछन् । दसैंमा नेपाल फर्किएका उनीसँग मैले धेरैपछि लामो संवाद गरें । त्यसै क्रममा मैले सोधें, ‘अमेरिका र नेपालमा के फरक अनुभव गर्यौं त साथी ?’
विद्रोहको कथा भन्न सजिलो हुँदैन । विद्रोहको कथा लेख्न पनि सजिलो हुँदैन । किनभने विद्रोह आफैंमा सजिलो विषय होइन । अर्को शब्दमा भन्दा, विद्रोहको कुनै सूत्र हुँदैन । आक्रोश, अराजकता, आवेग र महत्त्वाकांक्षाको के सूत्र ? के लय ?
भदौ अन्तिम साताको कुरा हो । प्रधानमन्त्रीले सम्बोधन गर्ने एउटा कार्यक्रममा थियो, काठमाडौंमा । सहभागी थिए, अर्थमन्त्रीसहित देशकै प्रख्यात उद्यमी, व्यवसायी, लेखक, पत्रकार र प्रबुद्ध नागरिक । सदाझै प्रधानमन्त्रीको सम्बोधन उम्दा थियो । एक परम्परागत र अनुभवी शासकको लवजमा उहाँले भन्नुभयो, ‘अर्थतन्त्र सुधारउन्मुख छ । रोजगारीका नयाँ क्षेत्रहरू खुल्दै छन् ।
मलाई आफूले हेरेको पहिलो सिनेमाको याद छैन, तर जब म पहिलो सिनेमाबारे सोच्न थाल्छु, मनमा दुइटा सिनेमा आउँछन् । पहिलो बच्चन साहेबको ‘मर्द,’ दोस्रो सनी पाजीको ‘बेताब’ । केही दिनअघि स्कुलदेखिकै प्रिय मित्र - जोसँग मैले पहिलो सिनेमा हेरेको थिएँ - सँग काठमाडौंमा ‘गदर २’ हेर्ने अवसर मिल्यो । सिनेमा हेरेर निस्कँदै गर्दा साथीले सोध्यो, “अनिल कपुरको ‘नायक’ हेरेका छौ ?”
चार सन्दर्भ सफलता के हो ? असफलता के हो ? राजनीतिमा सफलता र असफलताको अर्थ र महत्त्व के छ ? के राजनीति फगत सत्ता हो ? कि हो ज्ञान, अनुभव, परिवर्तन र जीवन मूल्यको एउटा उज्यालो, जसले मान्छेलाई भविष्यप्रति विश्वस्त बनाउछ ।
कुरा सुरु हुन्छ, असार दोस्रो हप्तादेखि । काठमाडौंबाहिरको ताजा खबर के होला ? मान्छेहरूका मनभित्र चाकाचुली खेलिबस्ने पछिल्ला प्रश्नहरू के होलान् ? जब मनमा यस्ता अनेकौं प्रश्न खेल्न थाले, हामी केही साथीले उत्तर खोज्न एउटा विमर्शयात्रा गर्ने निर्णय गर्यौं ।
काठमाडौंका मेयरले ‘ग्रेटर नेपाल’ को नक्सा कार्यकक्षमा राखेको दिन मेरो मन गदगद भयो । धेरै पछि लाग्यो, अब केही हुन्छ । त्यसो त, चुच्चे नक्सा संसद्बाट पारित भएको दिन पनि मलाई अपरिमित आनन्द लागेको थियो । उडूँउडूँजस्तो, नाचूँनाचूँजस्तो ।
गणतन्त्र दिवसको दिन थियो । साँझ केही युवाहरूसँग राजनीतिक विमर्श गर्ने अवसर जुर्यो । लगभग दुई घण्टा हामीले सरकारको नयाँ बजेट, हाम्रा प्राथमिकता र विश्वराजनीतिमा नेपालको स्थान आदि विषयमा खुलेर कुरा गर्यौं ।
प्रसंग सुरु हुन्छ एउटा अविस्मरणीय नौका यात्राबाट । हामी टीकापुर साहित्य महोत्सवमा जाँदै थियौं । बाटामा यात्राको अद्भुत अनुभव गर्ने अवसर जुर्यो । त्यो थियो कर्णालीमा नौका विहार । त्यो दिन कर्णालीको कञ्चन पानीमा आकाशको छाया हेर्दै हामीले लगभग २४ किलोमिटर पार गर्यौं । हावासँग लय मिलाउँदै । लहरसँग मित लगाउँदै । कञ्चन नदीमा नौकाविहारको आनन्द के भने, मन नदीजस्तै कञ्चन हुन्छ । छातीभित्र लहरहरू उठ्छन् अनोकौं । सपना नाच्छन् मनमा र त्यसको रङ देखिन्छ आँखामा । त्यो दिन ठ्याक्कै त्यस्तै भयो, हामी कर्णालीमाथि पानीजस्तै बहकिँदै थियौं र मन नाच्दै थियो छमछम ।
के राजनीतिमा विचारको महत्त्व सकियो ? मलाई लाग्छ, यो प्रश्न समकालीन नेपाली राजनीतिले सुन्नैपर्ने खास प्रश्न हो । कुनै समय राजनीतिमा विचारको गरिमा सर्वोच्च थियो । पार्टीहरू विचारका आधारमा चिनिन्थे र आफ्ना विचारलाई स्थापित गर्न नागरिकका बीचमा पुग्थे । बौद्धिक वृत्तमा ज्ञान, विज्ञान, विचार र मुद्दाको चर्चा हुन्थ्यो ।
१२.१२°C काठमाडौं
