राजधानीको टेकुस्थित शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पतालमा कैयौं दिनयता कोरोना भाइरसको संक्रमण भए–नभएको पहिचानका लागि पीसीआर परीक्षण गराउन रातविरात लागेको भीड र उनीहरूले भोग्नुपरेको सास्तीको ऐनामा एकसाथ दुई तस्बिर देखिन्छन्– एउटा, सरकारी निकायको चरम अव्यवस्था र अर्को, काठमाडौंका घरधनीहरूको निर्मम व्यवहार ।
वित्तीय प्रणालीमा झन्डै पाँच महिनादेखिको अधिक तरलता (पर्याप्त लगानीयोग्य रकम) व्यवस्थापन अझै हुन सकेको छैन । हाल २ खर्ब रुपैयाँजति अधिक तरलता छ, तैपनि नयाँ ऋण परिचालन हुन सकेको छैन । यसरी बैंकमा बचत (निक्षेप) बढ्दा र ऋण परिचालन नहुँदा तरलता व्यवस्थापनको मुद्दा पेचिलो हुँदै गएको छ ।
छोरीहरूका लागि हाम्रो समाज अझै सम्पूर्ण रूपमा सुरक्षित छैन । देशका विभिन्न भागबाट सुन्दै हृदय हल्लाउने समाचारहरू एकपछि अर्को गरी आइरहन्छन् । बुधबार मात्रै बझाङको मस्टा–२ खिकालामा गाईवस्तुलाई गोठमा घाँस हाल्न हिँडेकी १२ वर्षीया बालिकाको शव मन्दिरभित्र भेटिएको छ ।
पटक–पटकको ‘लकडाउन’ र निषेधाज्ञाका कारण बन्द भएको बजार बल्लतल्ल राम्ररी खुल्दै छ । मुलुकमा कोरोना भाइरसबाट सक्रिय संक्रमितको संख्या २५ हजार पुगेमा फेरि लकडाउन गर्नुपर्ने स्वास्थ्य मन्त्रालयको भनाइले बजार पुनः बन्द होला कि भन्ने आम आशंका छ ।
सरकारी कार्यपद्धति कतिसम्म मनोमानीपूर्ण छ र यसले एकदमै गम्भीर एवम् संवेदनशील मामिलामा समेत कुन हदसम्म बुझ पचाइदिन्छ भन्ने एउटा दृष्टान्त हो, इ–पासपोर्ट छपाइमा देखिएको बारम्बारको लापरबाही ।
चीनले कोभिड–१९ संक्रमित भेटिएको भनेर केरुङ नाका र तिब्बतको नेलाम क्षेत्रमा स्थानीय ताल फुट्ने सम्भावना भएको औंल्याउँदै तातोपानी नाका ठप्प पारेको तीन साता भैसक्यो । नाका नखुल्दा विभिन्न सामग्री बोकेर आएका सयौं ट्रक चिनियाँ सडकमै अलपत्र छन् । यीमध्ये कतिपय सामग्री यस्ता छन्, जसको नेपाललाई शीघ्र आवश्यकता छ । यसले गर्दा बालबालिकाका लागि अत्यावश्यकीय खोप सेवा नै प्रभावित हुन सक्ने जोखिम छ ।
हरेक मान्छे आत्मकेन्द्रित मात्रै बनिरहेको आजको जमानामा पनि यतै–कतै कोही त छ, जसलाई देश–दुनियाँको चासो छ, सार्वजनिक स्वास्थ्य प्रणालीको चिन्ता छ । जनस्वास्थ्यका खातिर निरन्तर पैरवी गरिरहने उनी आफ्नो ज्यानको भने कुनै पर्वाह नगरी घरीघरी अरूका लागि अनशन बसिदिन्छन् । यसमा न उनको कुनै व्यक्तिगत स्वार्थ छ, न त सत्ता राजनीति ।
संविधान दिवसका दिन शनिबार बिहानैदेखि सामाजिक सञ्जालहरूमा ‘राज्यद्वारा प्रदान गरिने फलानो पदक पाएकोमा मेरो/हाम्रो फलानोलाई बधाई’ जस्ता सन्देशहरू देखिँदै थिए । बधाई लिने–दिनेबाहेकको बाँकी दुनियाँ यिनले राष्ट्रिय जीवनमा के ‘योगदान’ पुर्याएछन् भनेर लख काट्दै थियो ।
पञ्चायती कतिपय नेपाली समाजमा विद्यमान परम्परागत न्याय प्रणालीको अवशेष हो । केही समुदायमा यसको आफ्नै मौलिक पहिचान छ । कतिपय अवस्थामा गाउँघर–छरछिमेकका ससाना झैझगडा, लेनदेन–विवादहरू यिनले आफ्नै थलोमा न्यायपूर्ण ढंगले नै मिलाउने गरेका पनि छन् । यसबाट एकातिर सम्बन्धित समाजको मौलिक रीतिथितिको जगेर्ना भएको छ भने अर्कातिर, सरकारी निकाय पनि यस्ता सानातिना मामिलाहरूमा अल्झिरहनुपरेको छैन ।
नेपालबाट हाकाहाकी चोरिएका वा संयोगवश हराएका मूर्ति–सम्पदाहरूको खोजबिन तथा अभिलेखीकरण गर्ने क्रममा पुरातत्त्वविद् लैनसिंह बाङ्देलले सन् ८० को दशकमा भन्ने गरेको एउटा उक्ति छ, ‘नेपाली मूर्तिहरू हराउँछन्, कहीं–कतै देखिन्छन् पनि तर हत्तपत्त भेटिन्नन् ।’ बाङ्देलले भनेझैं नेपाली कला, मूर्ति र अन्य पुरातात्त्विक महत्त्वका चीजबिज हराउने क्रम इतिहासदेखि अनवरत छ, मूर्ति चोरीको समाचार नियमित आकस्मिकताझैं भैसकेको छ ।
