सीमा तामाङ

सरकारले वर्षैपिच्छे कम्पनीबाट मात्रै घरजग्गा कारोबार गर्ने बताउँदै आए पनि कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । गत आर्थिक वर्षको बजेट वक्तव्य प्रस्तुत गर्दै तत्कालीन अर्थमन्त्री जनार्दन शर्माले आगामी आर्थिक वर्षदेखि कम्पनीले मात्र घरजग्गा कारोबार गर्न पाउने आवश्यक प्रबन्ध मिलाउने उल्लेख गरेका थिए ।

शिथिल अर्थतन्त्रलाई चलायमान बनाउने विकल्प खोज्न सरकारले निजी क्षेत्र सम्मिलित उच्चस्तरीय संवाद परिषद् गठन गरेको छ । अर्थतन्त्रको विद्यमान अवस्था र आगामी कार्यदिशा सम्बन्धमा मंगलबार भएको छलफलका आधारमा निजी क्षेत्रसँग निरन्तर संवादमा रहन र आर्थिक गतिरोधको निकास खोज्न सरकारले परिषद् गठन गरेको हो । 

चालु आर्थिक वर्षको तीन महिनामा प्रतिबद्धताको २०.३४ प्रतिशत मात्र प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई) भित्रिएको छ । चालु आर्थिक वर्षको साउन, भदौ र असोजमा १६ अर्ब ६० करोड ४३ लाख रुपैयाँ प्रत्यक्ष विदेशी लगानी प्रतिबद्धता आएको हो ।

चालु आर्थिक वर्षको तीन महिनामा प्रतिबद्धताको २०.३४ प्रतिशत मात्र प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई) भित्रिएको छ । चालु आर्थिक वर्षको साउन, भदौ र असोजमा १६ अर्ब ६० करोड ४३ लाख रुपैयाँ प्रत्यक्ष विदेशी लगानी प्रतिबद्धता आएको हो । तर राष्ट्र बैंकको तीन महिनाको वित्तीय प्रतिवेदनअनुसार साउन, भदौ र असोजमा खुद ३ अर्ब ३७ करोड १० लाख रुपैयाँ एफडीआई भित्रिएको छ ।

केही महिनायता रेमिट्यान्स आप्रवाहमा वृद्धि भएसँगै अर्थतन्त्रका बाह्य सूचक झनै बलियो बन्दै गएको र आन्तरिक अर्थतन्त्रमा पनि सुधारको संकेत देखिएको राष्ट्र बैंकको मासिक प्रतिवेदनले देखाएको छ ।

दोलखाकी मोनिका तामाङ जोरपाटीमा पार्लर चलाउँथिन् । १० वर्षदेखि जोरपाटी र बौद्धमा सटर फेरेर पार्लर चलाइरहेकी मोनिकाले दुई महिनाअघि पार्लर बेचिन् । ‘व्यापार नै नभएपछि ऋण लिएर किन चलाउनु भनेर पार्लर नै बेचें,’ उनले भनिन्, ‘आफ्नै व्यवसाय गर्ने भन्दै जहाँ सस्तो भाडा भयो, उतै सारें, तर पनि सकिनँ ।’ पार्लर बेचेर उनी अहिले विदेश जाने तयारीमा छिन् । ‘आफ्नै काम गरें, अरूकोमा पनि गरें, तर विदेश जानुको विकल्प रहेन,’ उनले भनिन्, ‘अहिले क्रोएसियाको भिसा कुर्दै छु ।’

करिब सात वर्षअघि दक्षिणपश्चिम चीनको छोङछिङको पर्यटकलाई लक्षित गरी १ सय २० मिटर अग्लो ‘स्काइवाक’ सञ्चालनमा आयो ।

वैदेशिक लगानीमा सञ्चालित उत्पादनमूलक कम्पनीहरूको क्षमता उपयोग करिब ७१ प्रतिशत रहेको नेपाल राष्ट्र बैंकको एक सर्वेक्षणले देखाएको छ । नेपालमा विभिन्न क्षेत्रका ५७ वटा राष्ट्रबाट प्रत्यक्ष विदेशी लगानी (एफडीआई) आएको र तीमध्ये उत्पादनमूलक कम्पनीको क्षमता उपयोग ७१.१ प्रतिशत रहेको राष्ट्र बैंकले बुधबार सार्वजनिक गरेको प्रत्यक्ष वैदेशिक लगानीसम्बन्धी सर्वेक्षण ०७८/७९ ले देखाएको छ ।

सरकारले चालु आर्थिक वर्षको नीति तथा कार्यक्रममा सार्वजनिक स्थलमा विद्युतीय सवारीलाई प्रवर्द्धन गर्ने भन्यो । तर सरकारले जेठ १५ मा ल्याएको बजेट भन्सार दर र अन्तःशुल्क बढायो । सरकारले बजेटमार्फत सय किलोवाटभन्दा माथिका विद्युतीय सवारीको कर दर घटायो भने सय किलोवाटभन्दा मुनिका सवारीमा करको दर बढायो ।

चालु आर्थिक वर्षको साउन र भदौमा मुलुकमा कुल २ खर्ब ५९ अर्ब ७४ करोड रुपैयाँ बराबरको वस्तु आयात भएको छ । यो आयात रकम गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिको तुलनामा ५ प्रतिशतले कम हो । गत आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा २ खर्ब ७३ अर्ब ५९ करोड रुपैयाँ बराबरको वस्तु आयात भएको थियो ।