१५.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: ४२०

दीपक सापकोटा

दीपक सापकोटाका लेखहरु :

हाइ हाइ रे नेवाः कविता !

‘थःछेँ’– नेपालभाषाको यस शब्दको अर्थ रोचक र व्यापक छ । यसको ठ्याक्कै नेपाली अनुवाद हुन्छ– ‘आफ्नो घर’ ! खासमा यो शब्दलाई ‘माइती’ को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ । तर, ‘माइती’ ले त्यो अर्थ र बिम्ब बोक्न सक्दैन, जुन ‘थःछेँ’ ले बोक्छ । बिहे गरी श्रीमान्को घर पुगेकी छोरीको माइती नेवार परिवारमा ‘थःछेँ’ हुन्छ अर्थात् ‘आफ्नो घर’ हुन्छ । 

सँगै ग्यास दुर्घटनामा परेकी आमा सपनामा सोध्छिन् - ‘सन्चै छौ नि !’

त्यो दिन चिसो आकाशमा तातो सुर्जेको तेज मधुरो भएको थियो । पशुपतिनाथ आर्यघाटछेवैको ‘किरियापुत्री सेवा केन्द्र राजराजेश्वरी’ को ११३ नम्बर घरमा उदास बसिरहेका चन्द्र भण्डारीको मन पनि चिसै थियो । चन्द्र–मुहार साँच्चै नै उदास देखिन्थ्यो । कसरी खुसी हुन सक्छन् उनी, जबकि आमा जलेर बितेकी छन् ? चन्द्र जिन्दगीको अकाट्य सत्य हेर्न बसेका छन– पशुपतिको किरिया घरमा ।

‘बुबा डरको बिम्ब, आमा मायाको’

बाहिर शीत बर्सिरहेको हुन्थ्यो । आँगनमा बाक्लो तुसारो जमेको हुन्थ्यो । जलकण मिसिएको चिसो हावा झ्यालका कापभित्र पस्थे । भित्र अन्धकार रातको ठिहीमा आमाको स्वर चिसो स्याँठझैं सुसाइरहन्थ्यो । त्यो काँपिरहेको आमाको आवाजले चन्द्रकान्त राउत (सीके राउत) लाई कल्पनाको सुदूर–लोकमा विचरण गराउँथ्यो ।

अनुप बरालकी आमा : दरबारमा हुर्किइन् घरबारमा रमाइन्

दलितको बेग्लै ढंगको जिन्दगी–कथा भन्ने टेलिसिरियल ‘दलन’ मा अनुपले अभिनय गरेका छन्, जुठेको भूमिकामा । कवि श्रवण मुकारुङले लेखेको ‘दलन’ को सिग्नेचर गीत ‘माथिमाथि अरूहरू, तल म छु छाया एक्लै’ सुन्दा अझै नराम्ररी झस्किन्छिन्, अनुपकी आमा पार्वती बराल (८०) । 

आमालाई डोर्‍याउने दृष्टिविहीन छोरी

काठमाडौं, घट्टेकुलोको घाम नछिर्ने एक घरको कम्पाउन्ड पार गरी मेनुका पौडेल पिच सडकमा आइपुगिन् । हातमा रातो रङको सानो ह्याण्ड–ब्याग बोकेकी, कालो चश्मा र गुलाबी रङको ज्याकेट लगाएकी उनी यो विरानो सडकमा पनि बेफिक्री हिँडिरहेकी थिइन् । भनिन्, ‘काठमान्डुमा त कस्तो जाडो, हगि !’

‘बाबै ! गीत त गाउँमै छ’

जाँदाखेरि आकाशैमा, आउँदा बाकसैमा...परदेशीको हुँदैन भर, हे बरै फर्किने आस मात्रैके रैछ र जिन्दगी भन्नु, हे बरै एक मुट्ठी सास मात्रै

‘आर्ट फिल्ममा बलिउडभन्दा अघि नेपाल’

अन्तर्राष्ट्रिय बजार पुग्ने फिल्महरुमा यस वर्ष मीन भाम निर्देशित ‘शाम्बाला’ ले इतिहास रच्यो । विश्वकै शीर्ष तीनमध्ये बर्लिन फिल्म फेस्टिभलको प्रमुख प्रतिस्पर्धामा हस्तक्षेप जमाउन सफल यो नै पहिलो नेपाली फिल्म हो । डोल्पाको ४२ सयदेखि ६ हजार मिटर उचाइमा खिचिएको ‘शाम्बाला’ अन्तर्राष्ट्रिय विधामा छनोट भएसँगै फेस्टिभलकै उच्च अवार्ड गोल्डेन वेयरका लागि यसले प्रतिस्पर्धा गर्दै छ ।

थोरै गुरु धेरै साथी

अपहरणमा परेकी एक छोरी कस्तो मानसिक अवस्थाबाट गुज्रिन्छिन् ? वृद्ध आमालाई कसरी सुनाउन सक्लिन्, आफू अपहरणमा परेको खबर ? ‘खतरा’ हरूबाट घेरिएको खबर ? आँसुले भिजेका आँखा लिएर बन्दुकहरूबीच निरीह टोलाइरहेको खबर ? आफूमाथि कठोरतम केरकार भइरहेको खबर ? ‘हामी दुश्मनलाई छाड्दैनौं’ भनिरहेका माओवादी सरदारहरूका खबर ?

कथावाचक आमा 

कुनै छोराले आमाको कोठामा सीसीटीभी किन जडान गर्छ ? आमाको जासुसी गर्नुपर्ने त्यस्तो के खण्ड आइलागेको हो ? आमाबाट त्यस्तो ‘खतरा’ के छ ? सुप्रसिद्ध आख्यानकार नयनराज पाण्डे हुन्, ती जडानकर्ता पुत्र । सीसीटीभीको धर्मबमोजिम, उनले गरेको त आमाको जासुसी नै हो । तर, प्रेमपूर्ण जासुसी । र, एउटा कर्तव्यपरायण छोराले आफ्नै जिम्मेवारीको जासुसी पनि गरिरहेको हो, यो सीसीटीभी–प्रकरण ।

‘आत्मालोचना गर्नेलाई आलोचनाको डर हुँदैन’ 

जिन्दगीका सत्कर्महरु नै मेरा कविता हुन् भन्ने अभय श्रेष्ठको नयाँ कविता–किताब ‘लहना र तीर’ हालै प्रकाशित छ । बजार अर्थतन्त्र र जात व्यवस्थाले मानव सभ्यतामाथि तीर बर्साइरहेको सूक्ष्म संकेत यी कविताले गर्छन् ।