‘थःछेँ’– नेपालभाषाको यस शब्दको अर्थ रोचक र व्यापक छ । यसको ठ्याक्कै नेपाली अनुवाद हुन्छ– ‘आफ्नो घर’ ! खासमा यो शब्दलाई ‘माइती’ को अर्थमा प्रयोग गरिन्छ । तर, ‘माइती’ ले त्यो अर्थ र बिम्ब बोक्न सक्दैन, जुन ‘थःछेँ’ ले बोक्छ । बिहे गरी श्रीमान्को घर पुगेकी छोरीको माइती नेवार परिवारमा ‘थःछेँ’ हुन्छ अर्थात् ‘आफ्नो घर’ हुन्छ ।
त्यो दिन चिसो आकाशमा तातो सुर्जेको तेज मधुरो भएको थियो । पशुपतिनाथ आर्यघाटछेवैको ‘किरियापुत्री सेवा केन्द्र राजराजेश्वरी’ को ११३ नम्बर घरमा उदास बसिरहेका चन्द्र भण्डारीको मन पनि चिसै थियो । चन्द्र–मुहार साँच्चै नै उदास देखिन्थ्यो । कसरी खुसी हुन सक्छन् उनी, जबकि आमा जलेर बितेकी छन् ? चन्द्र जिन्दगीको अकाट्य सत्य हेर्न बसेका छन– पशुपतिको किरिया घरमा ।
दलितको बेग्लै ढंगको जिन्दगी–कथा भन्ने टेलिसिरियल ‘दलन’ मा अनुपले अभिनय गरेका छन्, जुठेको भूमिकामा । कवि श्रवण मुकारुङले लेखेको ‘दलन’ को सिग्नेचर गीत ‘माथिमाथि अरूहरू, तल म छु छाया एक्लै’ सुन्दा अझै नराम्ररी झस्किन्छिन्, अनुपकी आमा पार्वती बराल (८०) ।
काठमाडौं, घट्टेकुलोको घाम नछिर्ने एक घरको कम्पाउन्ड पार गरी मेनुका पौडेल पिच सडकमा आइपुगिन् । हातमा रातो रङको सानो ह्याण्ड–ब्याग बोकेकी, कालो चश्मा र गुलाबी रङको ज्याकेट लगाएकी उनी यो विरानो सडकमा पनि बेफिक्री हिँडिरहेकी थिइन् । भनिन्, ‘काठमान्डुमा त कस्तो जाडो, हगि !’
अन्तर्राष्ट्रिय बजार पुग्ने फिल्महरुमा यस वर्ष मीन भाम निर्देशित ‘शाम्बाला’ ले इतिहास रच्यो । विश्वकै शीर्ष तीनमध्ये बर्लिन फिल्म फेस्टिभलको प्रमुख प्रतिस्पर्धामा हस्तक्षेप जमाउन सफल यो नै पहिलो नेपाली फिल्म हो । डोल्पाको ४२ सयदेखि ६ हजार मिटर उचाइमा खिचिएको ‘शाम्बाला’ अन्तर्राष्ट्रिय विधामा छनोट भएसँगै फेस्टिभलकै उच्च अवार्ड गोल्डेन वेयरका लागि यसले प्रतिस्पर्धा गर्दै छ ।
कुनै छोराले आमाको कोठामा सीसीटीभी किन जडान गर्छ ? आमाको जासुसी गर्नुपर्ने त्यस्तो के खण्ड आइलागेको हो ? आमाबाट त्यस्तो ‘खतरा’ के छ ? सुप्रसिद्ध आख्यानकार नयनराज पाण्डे हुन्, ती जडानकर्ता पुत्र । सीसीटीभीको धर्मबमोजिम, उनले गरेको त आमाको जासुसी नै हो । तर, प्रेमपूर्ण जासुसी । र, एउटा कर्तव्यपरायण छोराले आफ्नै जिम्मेवारीको जासुसी पनि गरिरहेको हो, यो सीसीटीभी–प्रकरण ।
जिन्दगीका सत्कर्महरु नै मेरा कविता हुन् भन्ने अभय श्रेष्ठको नयाँ कविता–किताब ‘लहना र तीर’ हालै प्रकाशित छ । बजार अर्थतन्त्र र जात व्यवस्थाले मानव सभ्यतामाथि तीर बर्साइरहेको सूक्ष्म संकेत यी कविताले गर्छन् ।