दीपक सापकोटा

आफ्नी आमा सधैं शक्ति, ऊर्जा र जाँगरकी प्रतिमूर्ति लाग्छ उनलाई । र, आमा हिँडिआएका पुराना श्यामश्वेत दिनहरू किंवदन्ती र लोककथाजस्ता । उनले जति फराकिलो संसार देखेका छन्, उति नै साँघुरो देखेका छन् उनकी आमाको परिवेश ।

गुँड सम्झेर साँझ चरा आएजस्तो, गाउँ सम्झेर घर फिरेको कुनै परदेशीको आगमनको अर्थ नै बेग्लै रसले मधुरो हुँदोरहेछ । जस्तो कि, पचासको दशकतिर सहर पसेका अर्जुनसिंह ठकुरी केही वर्षअघि गाउँ फिरे । 

खगेन्द्र संग्रौला चिन्नेहरूलाई थाहा छ, उनको अर्को नाम पनि छ– कुन्साङ काका । दुवै नामले बरोबर चिनिएका संग्रौलालाई चाहिँ के लाग्दोरहेछ भने उनकी आमाको भएको एउटै नाम पनि चलन–चल्तीमा थिएन ।

लामो समयदेखि संस्कृति र इतिहासमा कलम चलाइरहेका अग्रज विद्वान् हुन्– जगदीशचन्द्र रेग्मी (८१) । मनोगढन्ते तर्क तेर्स्याएर इतिहासलाई बंग्याउने धाराविपरीत उनी अभिलेख र मूलग्रन्थको आधारमा मात्रै आफ्नो विश्लेषण अघि सार्न सिद्धहस्त मानिन्छन् । प्रामाणिकता र आधिकारिकतामा जोड दिने रेग्मी लिच्छवि संस्कृति र इतिहासका विज्ञ मानिन्छन् ।

केवल खल्बलीहरू छन्, मीनाका मनमा । स्मरणको परिधिभित्र छन्– पिता टंकप्रसाद आचार्य (वि.सं. १९६९–२०४९) र आमा रेवन्तकुमारी (१९७३–२०५९) का जीवन–भोगाइका केही अंशहरू । तिनका भोगाइ उनलाई विदीर्ण लाग्छ । राणाकालको इतिहास खिचिएको त्यो समयको विक्षिप्त तस्बिर उनको मानसमा खिलझैं गढेको छ ।

हरि अधिकारीलाई चिनाउने केही व्यक्तित्व छन्– खरो समीक्षक, कथाकार, कवि । नेपाली चेतनाका आवाज हुन्, उनका कविता । समाजको विरोधाभास लेखिरहने अधिकारीले ५ दशकको अवधिमा लेखेका करिब सबै कविता संकलित छन्, उनको नयाँ किताब ‘कवितासँग पाँच दशक’ मा । यो किताब उनका प्रतिनिधिमूलक कविताको पूर्णकोश हो ।

भलादमी जगत्का निम्ति गायक भिटेन कुनै ‘आतंक’ भन्दा कम छैनन् । किनभने, ‘सडक वाङ्मय’ अन्तर्गत पर्ने उनका गीत (र्‍याप) मा शिष्टता, शालीनता, संस्कारजस्ता भलादमी तत्त्वहरूको धज्जी उडाइएको हुन्छ । भिटेन भन्छन्, ‘सक्ने भए मलाई यो देशका जेन्टलम्यानहरूले देशै निकाला गर्थे होलान् । जेलमा त जाकी नै हाले ।’

लेखक सरस्वती प्रतीक्षाको नयाँ उपन्यास ‘स्व’ प्रकाशित छ । किताबमा मान्छेका तनाव र बेचैन हृदयका कथा छन् ।

बाल्यकालमा रजनीशचन्द्र मोहन, प्राध्यापक भइसकेपछि आचार्य रजनीश र जीवनको उत्तरार्द्धमा ओशो आफ्ना चेलाहरूका नजरमा एक गुरु र ‘भगवान्’ हुन् । लोकप्रिय दार्शनिक ओशो (सन् १९३१–१९९०) गएको शताब्दीका विवादास्पद गुरु थिए । उनको उपस्थिति धेरैका लागि ‘खतरनाक’ थियो । जस्तो २१ पश्चिमी देशले ओशोलाई प्रवेश–निषेध गरेका थिए । भनिन्छ ‘धर्मान्ध’ हरूबाट उनीमाथि पटक–पटक भौतिक आक्रमण भए ।

आफू हुर्के–बढेको गाउँको जंगल, गोरेटोमा समयको कथा ढुकेर बसेकी आमा सम्झिँदा रामकुमारीलाई यस्तो लाग्छ– आमा एक विशाल बटवृक्ष हुन्, जसको छहारीमा सन्तानले सुखभोग गरे । सर्लक्कै फेरिएको कालजमानाको साक्षी बसेकी छन्– रणकुमारी झाँक्रीमगर (८३) । बेग्लै संसारबाट अर्को संसारमा प्रविष्ट भएझैं लाग्छ उनलाई । १९ नातिनातिना, दर्जन पनाति–पनातिना, ७ छोराछोरीले घेरिएकी रणकुमारी वर्तमान देखेर विस्मित छिन्, समयको बदलावले झन् आश्चर्यचकित ।