महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल

राजनीतिमा लामो बाटो हिँडेर मीना नेतृत्वको यस पदमा आइपुगेकी हुन् । ०४६ सालपछि विद्यार्थी जीवनबाट राजनीतिमा प्रवेश गरेकी मीनाले पञ्चायतको निरंकुशता त बेहोर्नुपरेन । तर समाजमा विद्यमान लैंगिक र जातीय विभेदका अनेक घटनाकी साक्षी भने बन्नुपर्‍यो । यस्तै विभेद र बेथिति हटाउन उनलाई राजनीतिमा सक्रिय भएर लाग्नुपर्ने सोच आएको थियो । ‘समाजमा रहेको महिलामाथिको विभेदले मलाई नराम्रोसँग चिमोट्यो । अनि त्यसलाई हटाउन राजनीतिबाहेक अरू बाटो देखिनँ,’ उनले भनिन् ।

हेटौंडा उपमहानगरपालिका—११ नवलपुरमा ०३३ सालमा जन्मिएकी लामा ०५२ सालमा २० वर्षकै उमेरमा अनेरास्ववियु मकवानपुरको जिल्लाको कोषाध्यक्ष भइसकेकी थिइन् । बिहेपछि पनि उनको राजनीतिक यात्रा रोकिएन । किसान परिवार भए पनि छोरीलाई अगाडि बढाउनुपर्छ भन्ने सोच भएको माइती र सवारी चलाएर परिवारको गुजारा चलाउने पति अनि ससुरा भए पनि नारीशक्तिको सम्मान गर्ने परिवार भएकाले उनलाई बिहेपछि पनि राजनीतिमा लागिरहने वातावरण मिल्यो ।

समाजशास्त्रमा एमए र कानुनमा एलएलबीसम्म अध्ययन गरेकी उनी ०७१ सालमा तत्कालीन एमाले मकवानपुरको उपसचिवसहित अखिल नेपाल महिला संघ मकवानपुर सचिवको जिम्मेवारीमा थिइन् । ०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा एमालेबाट हेटौंडा उपमहानगरपालिकाको उपप्रमुखमा निर्वाचित भइन् । पाँचवर्षे उपमेयरको कार्यकालमा उनी विरलै विवादमा आइन् । न्यायिक समितिमा बसेर न्याय सम्पादनका मसिना काम सम्पन्न गरिन् ।

एमाले र माओवादी मिलेर बनेको नेकपा विभाजित भएपछि उनी एमालेमा फर्किनन् । बरु एकीकृत समाजवादीमा रहिन् । सोही पार्टीबाट मेयरकी प्रत्याशी बनेकी उनले गठबन्धनको साझा उम्मेदवारका रूपमा विजयी भएर इतिहास रचिन् । यो जित उनले सजिलै हात पारेकी थिइनन् ।

‘राजनीतिमा लागेदेखि सबैभन्दा बढी दबाब र चुनौती ०७९ को स्थानीय निर्वाचनमा बेहोर्नुपर्‍यो,’ मेयर लामाले भनिन्, ‘गठबन्धनमा भएका दलको आन्तरिक विवाद र निर्वाचनको मुखमा दल अदलबदलले ठूलै समस्या बेहोर्नुपर्‍यो ।’ मेयरमा निर्वाचित भएपछि लामाले आफूलाई सकभर जनताको नजिक राख्ने प्रयत्न गरेकी छन् ।

प्रत्येक शनिबार स्थानीयको सहभागितामा नगर सरसफाइ र वृक्षरोपणमा जुट्ने बानीले उनलाई मतदातासँग नजिक राख्न सहयोग गरेको छ । लामाले आफ्नो कार्यकालमा हेटौंडामा केही महत्त्वपूर्ण काम सक्ने उद्देश्य राखेकी छन् । यहाँमा हालसम्म इन्जिनियरिङ कलेज छैन भने एलएलबीको पढाइ पनि हुँदैन । त्यसले उनले कानुन संकायको पढाइ गर्न र इन्जिनियरिङ कलेज स्थापना गर्न पहल सुरु गरेकी छन् । ‘एलएलबी र इन्जिनियरिङ कलेजको सञ्चालन नगरपालिकाले नै गर्नेछ,’ उनले भनिन् । यी कलेजमा आर्थिक रूपमा विपन्नका छोराछोरीले पढ्न पाउने उनको भनाइ छ ।

आफ्नो कार्यकालमा महिला र बालबालिकाका लागि छुट्टै अस्पताल निर्माण गर्न प्रक्रियासमेत उनले अघि बढाएकी छन् । त्यसका लागि प्रसूति अस्पताल निर्माण गर्न उपमहानगरपालिकाले बजेटको समेत व्यवस्था गरिसकेको छ । महिलाले भोग्नुपरेका स्वास्थ्य जटिलताबारे मेयर लामाको मिहिन बुझाइ देखिन्छ । ‘महिलाले कति पीडा भोग्नुपर्छ, त्यो मलाई थाहा छ,’ उनले भनिन्, ‘त्यसैले पनि हेटौंडामा छुट्टै प्रसूति अस्पताल स्थापना गर्न खोजेका हौं ।’ मेयर लामाकै पहलमा महानगरले सुत्केरी महिलालाई पोसिलो खाना पुगोस् भनेर घरघरमै कोसेली पुर्‍याउन थालेको छ । महिलालाई आत्मनिर्भर बनाउन टोलटोलमा उनले सीपमूलक तालिम दिने र तिनले उत्पादन गरेका सामग्री बिक्रीवितरणका लागि उपमहानगरले नै बजारीकरणको व्यवस्था गरेको छ । हेटौंडा उपमहानगरले नगरवासीका लागि मासिक १० हजार लिटर खानेपानीको महसुल निःशुल्क गराएको छ । यसरी खानेपानी महसुल निःशुल्क गराएको यो नै पहिलो उपमहानगर रहेको लामाको दाबी छ ।

राजनीतिमा महिलाको सहभागिता बढ्दा महिलाको पहुँचमा पनि वृद्धि हुने मेयर लामाको बुझाइ छ । ‘पुरुष मेयर हँॅदा महिलाहरू मेयरको कार्यकक्षमा छिर्न डराएजस्तो भान हुन्थ्यो,’ उनले आफ्नै अनुभव सुनाइन्, ‘अहिले ठ्याक्कै फरक अवस्था छ ।’ महिलाहरू नेतृत्वमा हुँदा उनीहरूमा प्रणालीप्रति अपनत्व महसुस हुने उनको भनाइ छ । महिला कुनै पनि सरकारी कार्यालय वा जनप्रतिनिधि निकायमा प्रमुख हुँदा सबैभन्दा बढी महिलालाई नै सहज हुनेछ । आफू मेयर भएर बसिरहँदा महिलाहरू कार्यालयमा सहजसँग उपस्थित भएर खुलेर कुरा गर्न सकेको अनुभव गरेको उनले बताइन् । समुदायका हरेक क्षेत्रमा पुरुषसरह महिलाको सहभागिता स्थापित गर्नेमा उनको विशेष चासो छ । ‘महिला र बालबालिकाले नगरमा सुरक्षित र संरक्षित महसुस गर्नपर्छ भनेर लागिपरेकी छु,’ उनले भनिन् ।

कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :

• प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय

• मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा

• कर्णालीकी अब्बल

• आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा

• सबैलाई समेट्ने सद्भावना

• महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर

• ‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’

• महिलालाई महिलाकै भर

• जसले दोहोर्‍याइन् कार्यकाल

• कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म

• रेनुको ‘रनिङ’

• जसलाई कामले दोहोर्‍यायो

• किसानमुखी कार्यक्रम

• अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’

• एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै

• स्वावलम्बी अभियान

• बालविवाह रोक्ने कदम

• मधेसले गरेको भरोसा

• क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा

• आयआर्जनको आयतन बढाउँदै

• बालविकासमा ध्यान

• स्वयंसेवाबाट राजनीति

• नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना

• पूरा भएको एउटा सपना