एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै
०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा माओवादी (केन्द्र) ले रौतहटको मौलापुर नगरपालिका प्रमुखमा रिनादेवी साहलाई उम्मेदवार बनाएपछि धेरैको मनमा साझा शंका थियो, ‘महिलाले कसरी नगर हाँक्न सक्छन् ?’ यस्तो शंका सामान्य मान्छेको मनमा मात्रै उब्जेको थिएन ।
पार्टीपंक्तिभित्र पनि धेरै थिए, जसले यही शंकालाई मलजल गरिरहेका थिए । तर सबैको शंकालाई दूर गर्दै रिनादेवी चुनावमा होमिइन् र जितिन पनि । उनी रौतहटको मात्रै नभएर सिंगो मधेस प्रदेशकै एक मात्र महिला मेयर थिइन् । पहिलो जितले उनलाई स्थानीय तहमा यसरी स्थापित गरिदियो कि, गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा पनि उनले चुनाव जितेर दोस्रो कार्यकाल सम्हाल्ने अवसर पाइन् ।
दुई पटक नगरको बागडोर सम्हाल्ने अवसर पाएकी उनी पहिलो कार्यकालमा भने अनेक समस्या र चुनौतीसँग जध्नुपरेको सुनाउँछिन् । विकास निर्माणका काममा विपक्षीले तगारो हाल्दा आफू सुरुमा अप्ठ्यारोमा परे पनि शिक्षा, स्वास्थ्य र कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेर गरिएका कामले नतिजा दिन थालेपछि विरोधी चुप भएको उनले बताइन् ।
रिनादेवीको पृष्ठभूमि राजनीतिक होइन । भारत सीतामाढीको जमिनदार परिवारमा ०४१ सालमा जन्मिएकी रिनादेवीले ०५५ सालमा माओवादीका तत्कालीन नेता प्रभु साहसित विवाह गरेपछि मात्रै राजनीतिबारे जान्न–बुझ्न थालेकी हुन् । उनका हजुरबा अठन्चित साह सीतामाढीका स्थानीय नेता भए पनि उनले किशोरावस्थामा राजनीतिप्रति उति चासो राखिनन् । बिहेपछि उनले नेपालबाटै प्रवीणता प्रमाणपत्र तह पास गरिन् । ०५९ सालमा उनका श्रीमान् माओवादीका जिल्ला कमिटी सदस्य थिए । श्रीमान् माओवादीको भूमिगत राजनीतिमा लागेपछि उनी मौलापुरस्थित घरमा एकलै बस्न सकिनन् । अनि उनी पनि गर्भवती अवस्थामै श्रीमान्सँगै भूमिगत भइन् ।
माओवादी–एमाले हुँदै आफ्नै नेतृत्वमा प्रभु साहले आम जनता पार्टी गठन गरेका छन् । उनी अहिले रौतहट क्षेत्र नम्बर ३ का निर्वाचित सांसद हुन् । अघिल्लो कार्यकालमा श्रीमान् एमाले पार्टीमा थिए । त्यसैले रिनादेवी पनि एमालेबाटै चुनाव उठेकी थिइन् । सशस्त्र द्वन्द्वका बेला श्रीमान्सँगै भूमिगत भएकी रिनादेवीको महिला प्रमुख पनि केही गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण बन्ने सोच छ ।
महिला प्रमुख भएकैले अहिले कार्यलयमा पुरुषभन्दा महिला सेवाग्राही धेरै आउने गरेको उनको अनुभव छ । ‘महिला प्रमुख भएकाले उनीहरू कुराकानी गर्न पनि सहज मान्छन् । त्यसैले पनि सबै सेवाग्राहीलाई भेटघाटमा सहज पहुँच दिएको छु,’ उनले भनिन् । पहिलो कार्यकालमा आफू महिलाको हक अधिकारको सुरक्षा र प्रवर्द्धनका लागि नीतिगत, कानुनी र संस्थागत सुधारका साथै विकास कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने दायित्वमा अग्रसर भएको उनले सुनाइन् । त्यसका अतिरिक्त पहिलो कार्यकालमा उनले सडक, शिक्षा, स्वास्थ्य र कृषिलाई प्राथमिकतामा राखिन् । नगरभरि विद्युत् महसुल छुट गराइन् ।
आधुनिक बसपार्क, नमुना दलित बस्ती र प्रदेशमै पहिलो प्रादेशिक शिक्षालय बनाएर चर्चामा आइन् । निजी जग्गा किनेर ६ वटा विद्यालय भवन बनाउनेदेखि खस्किँदै गएको शिक्षा क्षेत्रलाई सबल बनाउन कम्मर कसेर लागिन् । छात्रालाई प्रोत्साहनस्वरूप ल्यापटप र साइकल वितरण गरिन् । साक्षरता कार्यक्रमका लागि एक घरबाट शिक्षित व्यक्तिलाई पुरस्कृत गर्ने योजना अगाडि सारिन् ।
मधेसमा महिलाको शिक्षामा पहुँच र सहभागिता कमजोर छ भन्नेमा उनी प्रस्ट छिन् । ‘जब महिला शिक्षा क्षेत्रमा सक्रिय भएर भाग लिन्छन्, तिनीहरूले शिक्षाको स्वामित्व आफैं प्राप्त गर्छन्,’ उनले भनिन् ।
राजनीतिमा महिलाको सहभागिता बढे पनि नेतृत्वमा संख्या न्यून रहेको उनले सुनाइन् । यही कारण समाजले अझै पनि महिलाले नेतृत्व र आमूल परिवर्तन गर्न सक्छ भन्ने आम विश्वास निर्माण हुन नसकेको उनको भनाइ छ । मौलापुरको मर्यादापुरका २५ मुसहर परिवारलाई पक्की घर बनाएर स्वामित्व हस्तान्तरण गरेपछि नगर प्रमुख रिनादेवीको चर्चा हुन थालेको हो । दलितकै जमिनमा रहेको फुसको घर भत्काएर दुईकोठे पक्की घर बनाइएको छ । नगर क्षेत्रका महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई सम्मान एवं प्रोत्साहनस्वरूप नवीनतम सूचना र सञ्चारको प्रभावकारितासँग जोड्न उनले स्मार्टफोनसमेत वितरण गरेकी छन् । ‘महिलासँग मेयर’ कार्यक्रमअन्तर्गत नगरका विपन्न परिवारका उमेर पुगेका छोरीको विवाहमा २५ हजार रुपैयाँ अनुदानको व्यवस्था गरिदिएपछि उनको प्रशंसा चौतर्फी भएको छ ।
रिनादेवीकै नेतृत्वमा गरिब विपन्न परिवारलाई औषधि, पक्की घर तथा व्यवस्थित सामूहिक आवासको व्यवस्था गरिएको छ । महिलाको स्तरोन्नतिका लागि कम्प्युटरसम्बन्धी ज्ञान, ब्युटिपार्लर र प्राविधिक शिक्षालयमा छात्रालाई निःशुल्क शिक्षाको व्यवस्था नगरपालिकाले गरिदिएको उनको रिनादेवीको भनाइ छ ।
रिनादेवीकै पहलमा नगरभित्र ७ करोड १२ लाख लागतमा एकीकृत नमुना बस्ती निर्माण भएका छन् । एकीकृत बस्ती विकास कार्यक्रमअन्तर्गत मर्यादापुरमा २५ र मौलापुरमा १८ परिवारलाई पक्की घर निर्माण गरी हस्तान्तरण गरिएको छ । नगरपालिकाले करिब १२ बिघा जग्गा खरिद गरेर शैक्षिक संस्था, सरकारी कार्यालय, एकीकृत बस्ती विकासलगायतको दीर्घकालीन पूर्वाधार निर्माण गरिरहेको छ । सबै वडामा विद्यालय स्थापना भएका छन् । धेरैजसो विद्यालयको स्तरोन्नति गरिएको छ । मौलापुरलाई शैक्षिक हब बनाउने उद्देश्यले यस्ता काम गरिएको उनले जनाइन् ।
नगर प्रमुख रिनादेवीकै कार्यकालमा नगरपालिकाले स्थानीय राजपत्रसहित नगरपालिका शिक्षा ऐन ०७५, कृषि, कृषि संस्थान, सहकारी, एफएम रेडियो प्रसारण, प्राविधिक तथा व्यावसायिक तालिम प्रतिष्ठान र प्रशासनिक कार्यविधि ऐन गरी सातवटा ऐन पारित गरेर लागू गरिसकेको छ । उनको कार्यकालमा नगरक्षेत्रमा पोलिटेक्निक कलेज सञ्चालन गरिएको छ । सिभिल इन्जिनियरिङको डिप्लोमा तहको कक्षा सञ्चालनमा छ । प्राथमिक उपचार केन्द्रमा एक वर्षदेखि प्रसूति सेवा उपलब्ध छ । सरकारी विद्यालयका छात्रालाई जिल्लामै पहिलो पटक सेनिटरी प्याड वितरण हुँदै आएको छ । सिँचाइका लागि प्रयोग हुने कृषि विद्युत् मिटरको शुल्क नगरपालिकाले तिर्ने गरेको छ । धूवाँ चुलोमुक्त नगर घोषणा भएको छ । उन्नत जातका बीउबिजन निःशुल्क वितरण गरिँदै आएको छ ।
रिनादेवीकै कार्यकालमा सबै वडामा स्वास्थ्य चौकी निर्माण सुरु भएको छ । १५ शय्याको अस्पताल निर्माणका क्रममा छ । ग्रामीण सडकको स्तरोन्नतिदेखि दुई वर्षमा सक्ने गरी ७ सय २८ परिवारको घर मर्मत र निर्माणमा सहयोग गर्न सुरक्षित आवास कार्यक्रम जारी छ । ‘हरेक क्षेत्रमा धेरै समस्या हुन्छन् । चुनौती प्रशस्त आउँछन्,’ उनले भनिन्, ‘तर सकारात्मक सोच र ठोस योजना बनाएर अगाडि बढ्दा सफलता पाउन बेर लाग्दैन ।’
कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :
प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय
मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा
कर्णालीकी अब्बल
आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा
सबैलाई समेट्ने सद्भावना
महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर
‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’
महिलालाई महिलाकै भर
जसले दोहोर्याइन् कार्यकाल
कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म
रेनुको ‘रनिङ’
महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल
जसलाई कामले दोहोर्यायो
किसानमुखी कार्यक्रम
अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’
स्वावलम्बी अभियान
बालविवाह रोक्ने कदम
मधेसले गरेको भरोसा
क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा
आयआर्जनको आयतन बढाउँदै
बालविकासमा ध्यान
स्वयंसेवाबाट राजनीति
नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना
पूरा भएको एउटा सपना
