एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै

पार्टीपंक्तिभित्र पनि धेरै थिए, जसले यही शंकालाई मलजल गरिरहेका थिए । तर सबैको शंकालाई दूर गर्दै रिनादेवी चुनावमा होमिइन् र जितिन पनि । उनी रौतहटको मात्रै नभएर सिंगो मधेस प्रदेशकै एक मात्र महिला मेयर थिइन् । पहिलो जितले उनलाई स्थानीय तहमा यसरी स्थापित गरिदियो कि, गत वैशाखमा सम्पन्न स्थानीय तह निर्वाचनमा पनि उनले चुनाव जितेर दोस्रो कार्यकाल सम्हाल्ने अवसर पाइन् ।

दुई पटक नगरको बागडोर सम्हाल्ने अवसर पाएकी उनी पहिलो कार्यकालमा भने अनेक समस्या र चुनौतीसँग जध्नुपरेको सुनाउँछिन् । विकास निर्माणका काममा विपक्षीले तगारो हाल्दा आफू सुरुमा अप्ठ्यारोमा परे पनि शिक्षा, स्वास्थ्य र कृषिलाई प्राथमिकतामा राखेर गरिएका कामले नतिजा दिन थालेपछि विरोधी चुप भएको उनले बताइन् ।

रिनादेवीको पृष्ठभूमि राजनीतिक होइन । भारत सीतामाढीको जमिनदार परिवारमा ०४१ सालमा जन्मिएकी रिनादेवीले ०५५ सालमा माओवादीका तत्कालीन नेता प्रभु साहसित विवाह गरेपछि मात्रै राजनीतिबारे जान्न–बुझ्न थालेकी हुन् । उनका हजुरबा अठन्चित साह सीतामाढीका स्थानीय नेता भए पनि उनले किशोरावस्थामा राजनीतिप्रति उति चासो राखिनन् । बिहेपछि उनले नेपालबाटै प्रवीणता प्रमाणपत्र तह पास गरिन् । ०५९ सालमा उनका श्रीमान् माओवादीका जिल्ला कमिटी सदस्य थिए । श्रीमान् माओवादीको भूमिगत राजनीतिमा लागेपछि उनी मौलापुरस्थित घरमा एकलै बस्न सकिनन् । अनि उनी पनि गर्भवती अवस्थामै श्रीमान्सँगै भूमिगत भइन् ।

माओवादी–एमाले हुँदै आफ्नै नेतृत्वमा प्रभु साहले आम जनता पार्टी गठन गरेका छन् । उनी अहिले रौतहट क्षेत्र नम्बर ३ का निर्वाचित सांसद हुन् । अघिल्लो कार्यकालमा श्रीमान् एमाले पार्टीमा थिए । त्यसैले रिनादेवी पनि एमालेबाटै चुनाव उठेकी थिइन् । सशस्त्र द्वन्द्वका बेला श्रीमान्सँगै भूमिगत भएकी रिनादेवीको महिला प्रमुख पनि केही गर्न सक्छन् भन्ने उदाहरण बन्ने सोच छ ।

महिला प्रमुख भएकैले अहिले कार्यलयमा पुरुषभन्दा महिला सेवाग्राही धेरै आउने गरेको उनको अनुभव छ । ‘महिला प्रमुख भएकाले उनीहरू कुराकानी गर्न पनि सहज मान्छन् । त्यसैले पनि सबै सेवाग्राहीलाई भेटघाटमा सहज पहुँच दिएको छु,’ उनले भनिन् । पहिलो कार्यकालमा आफू महिलाको हक अधिकारको सुरक्षा र प्रवर्द्धनका लागि नीतिगत, कानुनी र संस्थागत सुधारका साथै विकास कार्यक्रम सञ्चालन गर्ने दायित्वमा अग्रसर भएको उनले सुनाइन् । त्यसका अतिरिक्त पहिलो कार्यकालमा उनले सडक, शिक्षा, स्वास्थ्य र कृषिलाई प्राथमिकतामा राखिन् । नगरभरि विद्युत् महसुल छुट गराइन् ।

आधुनिक बसपार्क, नमुना दलित बस्ती र प्रदेशमै पहिलो प्रादेशिक शिक्षालय बनाएर चर्चामा आइन् । निजी जग्गा किनेर ६ वटा विद्यालय भवन बनाउनेदेखि खस्किँदै गएको शिक्षा क्षेत्रलाई सबल बनाउन कम्मर कसेर लागिन् । छात्रालाई प्रोत्साहनस्वरूप ल्यापटप र साइकल वितरण गरिन् । साक्षरता कार्यक्रमका लागि एक घरबाट शिक्षित व्यक्तिलाई पुरस्कृत गर्ने योजना अगाडि सारिन् ।

मधेसमा महिलाको शिक्षामा पहुँच र सहभागिता कमजोर छ भन्नेमा उनी प्रस्ट छिन् । ‘जब महिला शिक्षा क्षेत्रमा सक्रिय भएर भाग लिन्छन्, तिनीहरूले शिक्षाको स्वामित्व आफैं प्राप्त गर्छन्,’ उनले भनिन् ।

राजनीतिमा महिलाको सहभागिता बढे पनि नेतृत्वमा संख्या न्यून रहेको उनले सुनाइन् । यही कारण समाजले अझै पनि महिलाले नेतृत्व र आमूल परिवर्तन गर्न सक्छ भन्ने आम विश्वास निर्माण हुन नसकेको उनको भनाइ छ । मौलापुरको मर्यादापुरका २५ मुसहर परिवारलाई पक्की घर बनाएर स्वामित्व हस्तान्तरण गरेपछि नगर प्रमुख रिनादेवीको चर्चा हुन थालेको हो । दलितकै जमिनमा रहेको फुसको घर भत्काएर दुईकोठे पक्की घर बनाइएको छ । नगर क्षेत्रका महिला स्वास्थ्य स्वयंसेविकालाई सम्मान एवं प्रोत्साहनस्वरूप नवीनतम सूचना र सञ्चारको प्रभावकारितासँग जोड्न उनले स्मार्टफोनसमेत वितरण गरेकी छन् । ‘महिलासँग मेयर’ कार्यक्रमअन्तर्गत नगरका विपन्न परिवारका उमेर पुगेका छोरीको विवाहमा २५ हजार रुपैयाँ अनुदानको व्यवस्था गरिदिएपछि उनको प्रशंसा चौतर्फी भएको छ ।

रिनादेवीकै नेतृत्वमा गरिब विपन्न परिवारलाई औषधि, पक्की घर तथा व्यवस्थित सामूहिक आवासको व्यवस्था गरिएको छ । महिलाको स्तरोन्नतिका लागि कम्प्युटरसम्बन्धी ज्ञान, ब्युटिपार्लर र प्राविधिक शिक्षालयमा छात्रालाई निःशुल्क शिक्षाको व्यवस्था नगरपालिकाले गरिदिएको उनको रिनादेवीको भनाइ छ ।

रिनादेवीकै पहलमा नगरभित्र ७ करोड १२ लाख लागतमा एकीकृत नमुना बस्ती निर्माण भएका छन् । एकीकृत बस्ती विकास कार्यक्रमअन्तर्गत मर्यादापुरमा २५ र मौलापुरमा १८ परिवारलाई पक्की घर निर्माण गरी हस्तान्तरण गरिएको छ । नगरपालिकाले करिब १२ बिघा जग्गा खरिद गरेर शैक्षिक संस्था, सरकारी कार्यालय, एकीकृत बस्ती विकासलगायतको दीर्घकालीन पूर्वाधार निर्माण गरिरहेको छ । सबै वडामा विद्यालय स्थापना भएका छन् । धेरैजसो विद्यालयको स्तरोन्नति गरिएको छ । मौलापुरलाई शैक्षिक हब बनाउने उद्देश्यले यस्ता काम गरिएको उनले जनाइन् ।

नगर प्रमुख रिनादेवीकै कार्यकालमा नगरपालिकाले स्थानीय राजपत्रसहित नगरपालिका शिक्षा ऐन ०७५, कृषि, कृषि संस्थान, सहकारी, एफएम रेडियो प्रसारण, प्राविधिक तथा व्यावसायिक तालिम प्रतिष्ठान र प्रशासनिक कार्यविधि ऐन गरी सातवटा ऐन पारित गरेर लागू गरिसकेको छ । उनको कार्यकालमा नगरक्षेत्रमा पोलिटेक्निक कलेज सञ्चालन गरिएको छ । सिभिल इन्जिनियरिङको डिप्लोमा तहको कक्षा सञ्चालनमा छ । प्राथमिक उपचार केन्द्रमा एक वर्षदेखि प्रसूति सेवा उपलब्ध छ । सरकारी विद्यालयका छात्रालाई जिल्लामै पहिलो पटक सेनिटरी प्याड वितरण हुँदै आएको छ । सिँचाइका लागि प्रयोग हुने कृषि विद्युत् मिटरको शुल्क नगरपालिकाले तिर्ने गरेको छ । धूवाँ चुलोमुक्त नगर घोषणा भएको छ । उन्नत जातका बीउबिजन निःशुल्क वितरण गरिँदै आएको छ ।

रिनादेवीकै कार्यकालमा सबै वडामा स्वास्थ्य चौकी निर्माण सुरु भएको छ । १५ शय्याको अस्पताल निर्माणका क्रममा छ । ग्रामीण सडकको स्तरोन्नतिदेखि दुई वर्षमा सक्ने गरी ७ सय २८ परिवारको घर मर्मत र निर्माणमा सहयोग गर्न सुरक्षित आवास कार्यक्रम जारी छ । ‘हरेक क्षेत्रमा धेरै समस्या हुन्छन् । चुनौती प्रशस्त आउँछन्,’ उनले भनिन्, ‘तर सकारात्मक सोच र ठोस योजना बनाएर अगाडि बढ्दा सफलता पाउन बेर लाग्दैन ।’

कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :

• प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय

• मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा

• कर्णालीकी अब्बल

• आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा

• सबैलाई समेट्ने सद्भावना

• महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर

• ‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’

• महिलालाई महिलाकै भर

• जसले दोहोर्‍याइन् कार्यकाल

• कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म

• रेनुको ‘रनिङ’

• महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल

• जसलाई कामले दोहोर्‍यायो

• किसानमुखी कार्यक्रम

• अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’

• स्वावलम्बी अभियान

• बालविवाह रोक्ने कदम

• मधेसले गरेको भरोसा

• क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा

• आयआर्जनको आयतन बढाउँदै

• बालविकासमा ध्यान

• स्वयंसेवाबाट राजनीति

• नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना

• पूरा भएको एउटा सपना