रेनुको ‘रनिङ’

माओवादी केन्द्रकी उम्मेदवार रेनु पहिलो निर्वाचनमा निकै सकससाथ विजयी भएकी थिएन् । तर मतान्तरका हिसाबले दोस्रो निर्वाचनको जित ‘सानदार’ रह्यो । मेयर भएर महानगरमा गरेको कामको नतिजा दोस्रो निर्वाचनमा देखिएको उनका समर्थक बताउँछन् ।

भरतपुर महानगरपालिका महिला मतदाता बढी भएको पालिका हो । दुवै निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेससँग तालमेल गरेर रेनु उम्मेदवार भएकी हुन् । मेयर पद माओवादीलाई दिएको भनेर दुवै निर्वाचनमा नेपाली कांग्रेसभित्र चरम असन्तुष्टि देखिएको थियो । त्यसैले दुवै पटक रेनु दाहालका लागि मत माग्न कांग्रेसमा सभापति शेरबहादुर देउवा नै भरतपुर आएका थिए । पहिलो निर्वाचनको अन्तिम चुनावी सभालाई सम्बोधन गर्दै देउवाले भनेका थिए, ‘मेयर, उपमेयरका उम्मेदवार दुवै महिला छन् । जितेर गए झगडा होइन, यिनीहरूले विकास गर्छन् ।’

त्यति बेला मतपरिणाम आउँदा मेयरमा रेनु दाहाल झिनो मतान्तरले मात्रै विजयी भइन् । त्यस निर्वाचनपछि राष्ट्रिय राजनीतिमा अर्कै मोड आयो । फरक गठबन्धन बन्यो । तर स्थानीय तहको दोस्रो निर्वाचन आउँदा फेरि कांग्रेस–माओवादी एउटै मोर्चामा उभिए । भरतपुरमा मेयर माओवादीले नै पायो । रेनु नै उम्मेदवार बनिन् । मत परिणाम पनि उनकै पक्षमा आयो ।

भरतपुर महानगरपालिका–१४ मा पर्ने शिवनगर भीमसेननगरमा ०३३ साल असार २३ मा जन्मिएकी रेनु माओवादी अध्यक्ष पुष्पमकल दाहालकी माइली छोरी हुन् । रेनु जन्मिँदा बुबा पुष्पकमल दाहालको जागिरसँगै राजनीतिक यात्रा सुरु भइसकेको थियो । नवलपरासी डन्डाबाट पढाउन गोरखा आरुघाट पुगेका दाहाल पछि ०३५ सालतिर शिक्षक पेसाबाट राजीनामा गरेर तत्कालीन नेकपा चौमको चितवनको पूर्णकालीन भए । त्यसपछि उनको राजनीतिक यात्राको उत्कर्ष सुरु भयो । जिल्ला समिति, केन्द्रीय समिति हुँदै दाहाल ४० को दशकमै पार्टीको नेतृत्वमा पुगे ।

पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको नेकपा माओवादीले ०५२ साल फागुन १ मा सशस्त्र संघर्ष सुरु गरेपछि रेनु, आमा सीता र दिदी, बहिनी, भाइसँगै राजनीतिक यात्रा र घटनाक्रमसँग जोडिइन् । भूमिगत कालमा भारत प्रवासमा रहँदा महिला राजनीतिमा सक्रिय दाहाल खुला राजनीतिमा आएपछि पहिलो संविधानसभामा समानुपातिकतर्फबाट सदस्य भइन् । दोस्रो संविधानसभा सदस्य निर्वाचनमा उनी प्रत्यक्षतर्फ उम्मेदवार भए पनि पराजित भइन् । चितवनको राजनीतिक फाँटमा खासै परिचित थिइनन् उनी । पहिलो र दोस्रो संविधानसभा सदस्य निर्वाचनमा मतदान गर्न भने उनी भरतपुर नै आउने गर्थिन् । तर स्थानीय निर्वाचनमा उनी एकाएक माओवादी केन्द्रबाट मेयरको उम्मेदवार बनिन् र पछि कांग्रेससँगको गठबन्धनको साथ पनि पाइन् ।

पहिलो कार्यकालको पद बहाली गर्दा रेनुले भरतपुर अस्पतालको ओपीडीमा महिला र ज्येष्ठ नागरिकलाई निःशुल्क टिकटको व्यवस्था गरिन्, दोस्रो कार्यकालमा पनि पद बहाली गर्दैगर्दा भने बालिकाकेन्द्रित निर्णय गरिन् । भरतपुरमा अब जन्मने छोरीहरूका लागि एक लाख रुपैयाँ बराबरको जीवन बिमा महानगरले गर्ने निर्णय गरेर कार्यान्वयनमा ल्याइन् ।

महिला र बालिकाकेन्द्रित योजनालाई प्राथमिकतामा राखेर काम थालेकी दाहाललाई महानगरमा सबैभन्दा धेरै रहेका महिला मतदाताको साथ र विश्वास रहेको दाबी गर्छिन् । ‘सेवा लिन आउने महिला मेरो सचिवालयका पुरुष कर्मचारीसँग भन्दा बढी मसँग खुल्ने र आफ्ना समस्या राख्ने गर्छन्,’ उनले भनिन्, ‘महिला नेतृत्व हुँदा महिलालाई कुरा राख्न निकै सहज हुने अनुभव गरेकी छु । पुरुष मेयर हुँदा महिला सेवाग्राही हिचकिचाउने, कार्यकक्षभित्रै जान गाह्रो मान्ने हुँदो रहेछ । गए पनि खुलेर बोल्न गाह्रो हुने रहेछ ।’

महिलासँग मेयर, छात्राहरूलाई साइकलजस्ता कार्यक्रमले मेयर रेनुलाई महिलामाझ झनै परिचित गरायो । महानगरको समग्र पूर्वाधार विकासमा पनि कुनै महानगरभन्दा कम काम नगरेको उनको दाबी छ । महानगरभित्रका सडक कालोपत्र भएको विषय पहिलो कार्यकालको ठूलो सफलता रहेको उनी बताउँछिन् ।

भित्री सडक ६२२ किमि कालोपत्र भएको विवरण महानगरले दिँदै आएको छ । सडकसँग जोडिएका जग्गाधनीसँग पनि रकम उठाएर कालोपत्र गरिँदै आएको छ । ८८ किमि दूरीको चक्रपथको काम सुरु भएर ४० किमि कालोपत्र नै भएको, नारायणगढ भरतपुर हुँदै जाने महेन्द्र राजमार्ग ६ लेन हुन थालेको, सिटी हल निर्माण सुरु भएको जस्ता विषय पूर्वाधारका दृष्टिले महत्त्वपूर्ण योजना भएको रेनुको भनाइ छ ।

महानगरको सहयोगमा अटिजम विशेष विद्यालय सञ्चालनमा छ । दूध किसानले अनुदान पाएका छन् । आउँदो पाँच वर्षभित्र भरतपुरलाई एसियाली मापदण्डअनुकूलको भौतिक पूर्वाधारले भरिपूर्ण बनाउने रेनुको वाचा छ । ‘भरतपुर नमुना सहर बन्छ भन्नेमा मेरो दृढ विश्वास छ । यसैलाई मैले अर्जुनदृष्टि बनाएकी छु । विकासका दृष्टिले अब्बल र सुखी–समृद्ध नगर बनाउने मेरो संकल्प हो,’ रेनुले भनिन् । आफ्नो कार्यकालको १० वर्षभित्र यस्तो सहर बन्ने जग अहिले तयार भइसकेको उनको भनाइ छ ।

‘विकास र समृद्धि यसै वर्ष आउने होइन । सचेत पहल र हस्तक्षेपले सम्भव भएको हो । महानगरको आन्तरिक आय नहुँदा पनि माथिल्लो सरकारसँगको सहकार्य र समन्वयले ठूला पूर्वाधार र राष्ट्रिय गौरवका आयोजना भरतपुरमा परेका छन्,’ रेनु भन्छिन्, ‘दृढ इच्छाशक्ति र संकल्प लिएर हिँड्दा यो सम्भव भएको हो ।’

महिला नेतृत्वलाई विश्वास नगर्ने, यिनीहरूको कार्यसम्पादन राम्रो हुँदैन भनेर आलोचना गर्नेलाई महिला नेतृत्व पनि सक्षम छन् भन्ने उदाहरण भरतपुरले देखाएको उनले बताइन् । अनावश्यक खर्च रोक्न र बेरुजु कम गर्न पनि आफूहरूले सकेको उनले सुनाइन् ।

‘महालेखा परीक्षक आएर हेर्नुभयो । भैपरी आउने अनावश्यक खर्च त गाउँपालिकाको भन्दा पनि कम छ है भन्नुभयो । हाम्रो महानगरमा बेरुजु निकै कम छ । फर्छ्योट धेरै छ । महिला नेतृत्व मितव्ययी र पारदर्शी हुन्छ, नियमअनुसार चल्छन् भन्ने हाम्रो व्यवहारले नै देखाएको छ,’ मेयर रेनुले भनिन् । माथिल्लो सरकारबाट भरतपुर केन्द्रित योजना पार्न राम्रो पहल गरेको जस मेयर दाहाल र उनका समर्थकले लिने गर्छन् । तर आलोचक मेयर दाहालका पिता पुष्पकमल दाहाल हरदम सत्ताको नेतृत्व र निकटमा रहेको फाइदा उनलाई मिलेको भन्न पछि पर्दैनन् ।

महानगरमा आएर यहाँ सञ्चालित योजना र आफ्नो कार्यशैलीले नै यी विषयलाई खण्डन गरेको मेयर रेनुको दाबी छ । ‘महानगरवासीले मलाई विश्वास गरेका छन् । यसले राम्रो गर्छे भन्ठानेर मतदाताले मलाई रोजेका हुन् । महिलाले कसरी राम्रो काम गर्छन् भन्ने राम्रो उदाहरण भरतपुर बनेको छ,’ उनले भनिन् ।

कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :

• प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय

• मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा

• कर्णालीकी अब्बल

• आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा

• सबैलाई समेट्ने सद्भावना

• महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर

• ‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’

• महिलालाई महिलाकै भर

• जसले दोहोर्‍याइन् कार्यकाल

• कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म

• महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल

• जसलाई कामले दोहोर्‍यायो

• किसानमुखी कार्यक्रम

• अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’

• एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै

• स्वावलम्बी अभियान

• बालविवाह रोक्ने कदम

• मधेसले गरेको भरोसा

• क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा

• आयआर्जनको आयतन बढाउँदै

• बालविकासमा ध्यान

• स्वयंसेवाबाट राजनीति

• नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना

• पूरा भएको एउटा सपना