सबैलाई समेट्ने सद्भावना
नारी नेतृत्वको सरकार कस्तो हुन्छ ? यो प्रश्न कसैले सोधे सुनवल नगरपालिकाकी प्रमुख विमला अर्यालको जवाफ हुनेछ, ‘हेर्न आउनुस् ।’ उनलाई लाग्छ, स्वभावैले महिलाहरूमा मितव्ययी हुने र आमाले जस्तै सबैलाई समेटेर लैजान सक्ने क्षमता हुन्छ । भन्छिन्, ‘सुशासन कायम गर्न महिला नेतृत्व प्रभावकारी उपाय हो ।’
यस्तै गुणहरूका आधारमा नगरको नेतृत्व सम्हालेपछि विमलाले केही कामहरूलाई तुरुन्तै प्राथमिकतामा राखिन् जसलाई त्यहाँ पुग्नेबित्तिकै देख्न सकिन्छ । जस्तो कि, नगरपालिकाका हरेक वडामा उनले फोटोकपी मेसिन राख्न लगाइन् र निःशुल्क फारम भर्ने प्रबन्ध मिलाइन् । वडामा स्थानीयको कागजातका काम र अन्य सहायता दिन सहजकर्ता राखेर हेल्प डेस्क स्थापना पनि गरिन् । अनि, रिक्त दरबन्दी रहेका सरकारी विद्यालयमा नगरपालिकाले तलब दिने गरी शिक्षकहरूको नियुक्ति पनि गरिन् ।
उनले नगरको नेतृत्व सम्हालेपछि महिला उद्यमशीलता विकास गर्न विभिन्न तालिम सञ्चालन गर्ने र उत्पादनशीलता बढाउँदै उद्यम केन्द्र बनाउने योजनाहरू बन्न थालेका छन् । नगरभित्रै प्राविधिक शिक्षालय सञ्चालनमा ल्याउने योजनामा समेत उनी अघि बढेकी छन् । विपन्न परिवारका सदस्यको निःशुल्क मोतियाविन्दुको शल्यक्रिया गर्नेदेखि ज्येष्ठ नागरिकलाई घरमै गई उपचार सेवा प्रदान गर्ने र मधुमेह र उच्च रक्तचापको औषधि सित्तैमा दिनेसम्मका काम उनकै कार्यकालमा सुरु भएको छ । पालिकाले घरमै हुने जोखिमयुक्त प्रसूतिलाई रोक्न गर्भवतीलाई बर्थिङ सेन्टरमा पुर्याउने, थप जटिलता देखिए भैरहवास्थित अस्पतालसम्म लैजाने र त्यसका लागि निःशुल्क एम्बुलेन्सको व्यवस्था गर्नेसम्मको काम नगरपालिकाले गरिरहेको छ ।
आर्थिक रूपमा विपन्नहरूलाई लक्षित गर्दै निःशुल्क आवासीय विद्यालय बनाएर पढाउनका लागि बजेट छुट्याउनेदेखि हिंसापीडित महिलालाई राख्न सेफ हाउस बनाउनेजस्ता कामहरू उनले प्राथमिकताको सूचीमा राखेकी छन् । विकास निर्माण र पूर्वाधारका कामका अलावा सामाजिक न्याय र पछाडि परेका वर्ग र समुदायको उत्थानमा पनि उत्तिकै सचेत देखिन्छन् विमला ।
नेतृत्वमा महिला हुँदा समानताको दृष्टि हुने बुझाइ मेयर अर्यालको छ । सचेत र नेतृत्व क्षमतासहितका महिला र विपन्न वर्गको उत्थान नभई समाजको समग्र विकास हँॅदैन भन्ने मध्यवर्गीय परिवारमा जन्मेकी उनले जीवनका संघर्षहरूसँगै सिकेकी थिइन् । स्याङ्जाको मालुंगा गाउँको एक मध्यवर्गीय परिवारका ५ सन्तानमध्येकी जेठी विमला ४ वर्षकै उमेरमा परिवारसँगै बसाइँ सरेर पश्चिम नवलपरासीको सुनवल आइपुगेकी थिइन् । विद्यालयमा पढ्दापढ्दै १५ वर्षमै विवाह गरे पनि उनले आईएसम्म पढ्ने अवसर पाइन् । यही पढाइले उनलाई नेतृत्व गर्न सक्ने आत्मविश्वास दिलाइदियो ।
कम्युनिस्ट विचारधारामा आस्था राख्ने बाबु भएकाले उनी सानैदेखि राजनीतिक रूपमा पनि सचेत थिइन् । उनको घरमा भूमिगत रूपमा राजनीति गरिरहेका कम्युनिस्ट नेताहरू बास बस्न आउँथे । उनलाई सम्झना छ, एक पटक त जीवराज आश्रित पनि उनको घरमा बस्न आएका थिए । बाबु र भूमिगत नेताहरूबीचको कुराकानीले उनको बाल मनमा राजनीतिक बीउ रोपेको थियो । बाबुकै पदचाप पछ्याउँदै उनी विद्यालयमा तीजगीत होस् वा गाउँघरमा नाटक प्रदर्शन, तत्कालीन शासनका विरुद्ध गीत रच्ने, नाटक बनाउने र गाउने, खेल्ने गर्थिन् । बाबुसँगै भूमिगत राजनीतिमा बेलाबेला हिँड्थिन् । तर, राजनीति गर्ने बाबुले यसरी उनलाई लिएर हिँडेको हजुरआमालाई पटक्कै मन पर्दैनथ्यो ।
२०४३/४४ तिर पञ्चायती व्यवस्थाविरुद्ध उनी गीत गाउँदै हिँड्थिन् । एक पटक उनले ‘गंगालालको चिता’ नामक नाटक अनुमति नलिई विद्यालयमा प्रदर्शन गरिन् । त्यतिबेला स्थनीय प्रशासनले थाहा पायो । उनी पक्राउ परिने डरले भागिन् । यी र यस्तै गतिविधिले उनलाई राजनीतिप्रति झनै सक्रिय बनाइदियो ।
विवाहपछि भने केही समय राजनीतिक गतिविधि रोकियो । नयाँ घरमा उनी भिजिसकेकी थिइनन् । राजनीतिक गतिविधिमा लाग्ने मन भए पनि समय उनको अनुकूल रहेन । २०५१ सालमा वडाध्यक्षमा उठ्नुपर्यो भन्ने प्रस्ताव आएको थियो । तर घरपरिवारमा कुरा नमिलेपछि उनले उम्मेदवारी दिइनन् ।
तर उनी बिस्तारैबिस्तारै राजनीतिक गतिविधिमा लागि नै रहेकी थिइन् । बीचका केही वर्ष छोराको पढाइको सिलसिलामा काठमाडौं बस्नुपरेपछि उनको साढे दुई वर्ष स्थानीय राजनीति रोकियो । तर २०६३ मा परासी फर्केपछि उनी फेरि राजनीतिमा सक्रिय भइन् ।
२०५० सालमा परीक्षणकाल पार गरी एमाले पार्टी सदस्य भएकी उनी अनेमसंघ, नगर कमिटी, क्षेत्रीय कमिटी, गाउँ कमिटी, जिल्ला कमिटीमा नेतृत्व सम्हाल्दै हाल पार्टीको केन्द्रीय सदस्य छिन् र राजनीतिसँगसँगै उनी सामाजिक गतिविधिमा पनि उत्तिकै सक्रिय छिन् । सामाजिक विभेद र महिला हुनुको कारण भोगेका केही भोगाइ, पुरातनवादी सोच बदल्ने प्रयासमा भने अप्ठ्यारो परिस्थितिसँग जुधेरै अघि बढेको उनले बताइन् ।
महिलाहरू नेतृत्वमा आउँदा सबैलाई समेटेर लैजाने प्रयास हुने अनुभव उनको छ । मातृत्वको भावनाले महिलाहरू ओतप्रोत हुनाले यस्तो भावना उनीहरूले गर्ने निर्णय र विकास निर्माणका प्राथमिकतामा पनि हुने उनी ठान्छिन् । नगरले बनाउने नीति तथा योजनाहरू महिलामैत्री सहर र बालमैत्री कसरी बनाउन सकिन्छ भन्नेबारे विमला सधैं सचेत देखिन्छिन् ।
कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :
प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय
मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा
कर्णालीकी अब्बल
आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा
महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर
‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’
महिलालाई महिलाकै भर
जसले दोहोर्याइन् कार्यकाल
कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म
रेनुको ‘रनिङ’
महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल
जसलाई कामले दोहोर्यायो
किसानमुखी कार्यक्रम
अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’
एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै
स्वावलम्बी अभियान
बालविवाह रोक्ने कदम
मधेसले गरेको भरोसा
क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा
आयआर्जनको आयतन बढाउँदै
बालविकासमा ध्यान
स्वयंसेवाबाट राजनीति
नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना
पूरा भएको एउटा सपना
