नयाँ बिर्तामोडको परिकल्पना
वर्तमान विगतको निचोड हो । त्यस हिसाबले आजका हामी हिजो हिँडेका बाटो र गरेका कामहरूको परिणाम हौं । बिर्तामोड नगरपालिकाकी प्रमुख पवित्रा महतारा प्रसाईंलाई भेट्दा यसै भन्न कर लाग्छ । स्थानीय निर्वाचनमा बहुमत पाएपछि बिर्तामोडलाई विकास र प्रगतिको नयाँ मोड दिने जिम्मेवारी पाएकी पवित्राको यो आगत विगतको लामो राजनीतिक यात्राको परिणति हो ।
जिल्लामा पञ्चायतको विरुद्धका कम्युनिस्ट गतिविधि भूमिगत रूपमा चलिरहेका थिए । ताप्लेजुङको थेचम्बुबाट शनिश्चरे कालिस्थान झरेको हरिलाल महताराकी माइली छोरी पवित्रा शनिश्चरे माविको अखिल नेपाल राष्ट्रिय स्वतन्त्र विद्यार्थी युनियन (अनेरास्ववियु) को सदस्य हुन पुगिन् । कम बोल्ने स्वभावकी पवित्रामा राजनीतिप्रतिको झुकाव बढ्दै गयो । १४ वर्षमै राजनीतिमा भएको त्यही संलग्नताले उनलाई बिर्तामोड नगरपालिकाको उपप्रमुख हुँदै नगरप्रमुख बनाएको छ ।
अहिले पवित्राको काँधमा जिल्लाकै मुख्य व्यापारिक केन्द्र बिर्तामोड नगरपालिका हाँक्ने जिम्मेवारी छ । उनी बिर्तामोडलाई जिल्लाकै नमुना पालिका बनाउने योजनामा छिन् । उपप्रमुख हुँदा न्यायिक सम्पादनमा सधैं जिल्लाको उत्कृष्ट नगरपालिका बनाएकी उनी मेयर भएपछि पनि उक्त उत्कृष्टता कायमै राख्न चाहन्छिन् ।
पवित्राको पछिल्लो राजनीतिक यात्रामा उनकै राजनीतिक पृष्ठभूमिको योगदान त छ नै । उत्तिकै योगदान उनका दिवंगत श्रीमान् ज्ञानुराम प्रसाईंको पनि छ । ज्ञानुराम नेकपा एमालेका बिर्तामोड नगर कमिटी अध्यक्ष थिए । २०७४ को स्थानीय तह निर्वाचनमा पवित्रा नगरपालिकाको उपप्रमुख निर्वाचित हुन पुगिन् ।
पहिलो पटक स्थानीय तह बनेको बेला थियो त्यो । ‘नगरपालिका कसरी चलाउने भन्ने न ऐन कानुन थियो, न भौतिक संरचना नै’ पवित्राले सम्झन्छिन्, ‘तीन वर्षसम्म त एउटा सानो कोठामा न्यायिक छलफलहरू गरेर बिते ।’ कानुन निर्माणपछिका बाँकी दुई वर्ष विकास निर्माण काम थाल्दाथाल्दै २०७८ असार २५ गते आफैंले चलाएको कार दुर्घटनामा परी पवित्राका श्रीमान् ज्ञानुरामको मृत्यु भयो ।
‘उहाँको निधनले म साँच्चै एक्लो भएकी छु, तर विचलित भएकी छैन,’ उनी भन्छिन् । ज्ञानुरामको निधनलगत्तै आएको स्थानीय तह निर्वाचनमा एमालेले उपप्रमुखको अनुभव सँगालेकी पवित्रालाई मेयरको उम्मेदवार बनायो । पवित्राले चुनाव जितिन् ।
२०२८ चैत १ गते ताप्लेजुङको थेचम्बुमा परिवारकी माइली छोरीको रूपमा जन्मिएकी पवित्रा २०२५ सालतिरै झापाको शनिश्चरे गाविस–५ कालिस्थान झरेपछि उनको समय यतै बित्यो । मेची टेक्निकल इन्स्टिच्युट बिर्तामोडबाट सीएमए उत्तीर्ण पवित्राले प्राथमिक स्वास्थ्य केन्द्र धुलाबारीमा डेढ वर्ष जागिर खाएको अनुभव सँगालेकी छन् । उनले शनिश्चरेकै ज्ञानुराम प्रसाईंसँग विवाह गरिन् । विवाहको तीन महिनापछि नै ज्ञानुरामसँगै पवित्रा वैदेशिक रोजगारीका लागि दक्षिण कोरियो पुगे । तीन वर्षपछि उनीहरू फर्के । त्यसपछि भने पवित्रा दम्पतीले बिर्तामोडमा व्यापार थाले । सीपमूलक तालिम दिने काठमाडौंमा रहेको मेकानिक्स, विद्युत् जडान, प्लम्बिङलगायतको तालिम दिने संस्थाको बिर्तामोडमा शाखा चलाए । त्यसको दुई वर्षपछि भने उनीहरू व्यापारसँगै राजनीति र सामाजिक कामहरूमा जोडिए ।
२०४३ मै अनेरास्ववियुको प्रारम्भिक कमिटीमा आबद्ध भएकी उनी २०४६ मा अनेमसंघको शनिश्चरे गाउँ कमिटी सचिव थिइन् । पार्टी सदस्यताको फारम भने उनले २०५० सालमा भरेकी थिइन् । तर त्यो वर्ष उनले पार्टी सदस्यता पाइनन् । २०५१ मा अनेमसंघको जिल्ला सदस्य भएर काम गरेकी उनले पार्टी सदस्यता भने २०५५ मा मात्रै पाइन् ।
२०६१ पार्टीको अनारमनी गाउँ कमिटी सदस्यमा निर्वाचित भएकी उनी दोस्रो जनआन्दोलन २०६२/०६३ लगत्तै अनारमनी गाउँ कमिटीको अध्यक्ष भइन् । दुई कार्यकाल सफलतापूर्वक गाउँ कमिटी अध्यक्ष चलाएकी उनी त्यसपछि झापा–२ को पार्टी क्षेत्रीय कमिटी सदस्य भइन् । पति वियोगको वर्ष दिन पनि नपुग्दै नगरको नेतृत्व सम्हाल्न आइपुगेकी पवित्राले दस र प्लस टु पढ्दै गरेका दुई छोराछोरीको अभिभावकीय जिम्मेवारी पनि सँगसँगै निर्वाह गरिरहेकी छन् । उपप्रमुख हुँदै प्रमुख भएकाले नगरपालिकाभित्रका धेरै समस्या र सम्भावनाका स्रोतबारे उनी जानकार छिन् । मेयरको नेतृत्वमा महिला हुँदा समकालीन पुरुष तथा महिला नेतृहरूले गर्ने रिसलाई पनि व्यवस्थापन गर्नुपर्दोरहेछ भन्ने उनलाई लाग्न थालेको छ ।
स्थानीय सरकारको प्रमुखमा महिला पुग्ने अवस्थालाई महिला आन्दोलनको सफलताका रूपमा बुझ्नुपर्ने उनको विश्लेषण छ । एउटा मात्रै महिला नेतृत्वले पनि सयौं महिलालाई उत्प्रेरणा दिन सक्दोरहेछ भन्ने उनको नवीन अनुभव छ । ‘मेरो कोठामा आएपछि महिला सेवाग्राहीको अनुहारको चमक नै बेग्लै हुन्छ । मेयरको कुर्सीमा महिला देखेपछि उनीहरू निर्धक्क आफ्ना कुरा राख्छन्,’ उनले सुनाइन् । नगरको स्वास्थ्य र शिक्षालाई सुधार्ने विषयलाई प्राथमिकतामा राखेकी छन् उनले । त्यसका निम्ति आवश्यक बजेट विनियोजन गरेर नगरभित्रका सामुदायिक विद्यालयको भौतिक र शैक्षिक गुणस्तर उठाउने नीति उनको छ । शैक्षिक अनुगमनलाई तीव्रता दिँदै उनले नगरका धेरैजसो विद्यालयमा प्राविधिक शिक्षा अध्ययनका लागि योजना बनाउन निर्देशन पनि दिएकी छन् ।
बिर्तामोड झापाकै प्रमुख बजार भए पनि हालसम्म यहाँ सरकारी अस्पताल छैनन्, यही अवस्थालाई अन्त्य गर्न पवित्राले यसै वर्ष सञ्चालन हुने गरी २५ बेडको नगर अस्पताल निर्माणलाई तीव्रता दिएकी छन् । विशेषज्ञ चिकित्सकसहितको उक्त अस्पताल सञ्चालनमा आए नगरवासीले ठूलो राहत पाउने उनको विश्वास छ । राजनीति र समाजका अन्य विधामा महिलाको अर्थपूर्ण सहभागिता गराउन तालिम, गोष्ठी र चेतनामूलक कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्न विभिन्न संघसंस्थालाई सहयोग गर्ने उनको नीति छ ।
जनघनत्व बढे पनि क्षेत्रफलको अभावमा बिर्तामोड अव्यवस्थित देखिन्छ । त्यसको समाधान र बजार वृद्धिका लागि व्यवस्थित व्यावसायिक भवनहरू बनाउने उनको योजना छ । मोफसलकै चर्चित ‘डोमालाल राजवंशी रंगशाला’ बिर्तामोडमा छ । भूमाफियाका कारण विवादमा रहेको उक्त रंगशालाको विवाद सल्टाएर यसलाई छिट्टै नै सञ्चालनमा ल्याउन चाहन्छिन् उनी ।
मेयर महिला हुँदा नगरपालिकाभित्रका कतिपय कर्मचारीले नटेरेका पो हुन् कि भन्ने तीतो अनुभव पनि उनको छ । ‘कति विषय त जानकारी नै दिँदैनन् । भरसक मलाई थाहै नदिई कामहरू गर्न खोज्छन् । पछि थाहा पाएर सोधीखोजी गर्दा, हजुरलाई कुनै अप्ठ्यारो पर्दैन । हामीले नै गर्ने काम भएकाले हजुरलाई जानकारी नदिएको भन्छन् ।’
तर, जनताले भने मेयर महिला भएकाले नगरपालिकामा भ्रष्टाचार कम हुन्छ भन्ने विश्वास लिएको देख्दा खुसी पनि लाग्ने गरेको उनी बताउँछिन् ।
कान्तिपुर ३० औं वार्षिकोत्सव विशेषांक 'नारी नेतृत्व'का सम्पूर्ण सामग्री :
प्राथमिकतामा सामाजिक न्याय
मेयर बन्न उपमेयरको परीक्षा
कर्णालीकी अब्बल
आधारभूत स्वास्थ्य सेवा मूल एजेन्डा
सबैलाई समेट्ने सद्भावना
महिलाको आत्मविश्वास बढाउन अग्रसर
‘अध्यक्षसँग दिदीबहिनी’
महिलालाई महिलाकै भर
जसले दोहोर्याइन् कार्यकाल
कार्यालय सहायकदेखि मेयरसम्म
रेनुको ‘रनिङ’
महिला–बालबालिकालाई छुट्टै अस्पताल
जसलाई कामले दोहोर्यायो
किसानमुखी कार्यक्रम
अध्यक्षसँगै सोध्छन्– ‘अध्यक्षज्यू खोइ’
एकीकृत नमुना बस्ती बसाउँदै
स्वावलम्बी अभियान
बालविवाह रोक्ने कदम
मधेसले गरेको भरोसा
क्यालेन्डर बनाएरै जनसेवा
आयआर्जनको आयतन बढाउँदै
बालविकासमा ध्यान
स्वयंसेवाबाट राजनीति
पूरा भएको एउटा सपना
