अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट लाभ

विमानस्थलबाट नियमित उडानका लागि यहाँका व्यवसायीले दबाब कार्यक्रम सञ्चालन गरे । आमसर्वसाधारण र लगानीकर्ताको चाहना छिटो विमानस्थल पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा आओस् भन्ने छ । किनभने, हामीजस्ता धेरै ‘हस्पिटालिटी’ क्षेत्रका मानिसले विमानस्थल लक्षित गरेर होटल तथा रेस्टुरेन्टमा लगानी गरिरहेका छौं । धेरै नयाँ होटल खुलेका छन् । पहिलेदेखि सञ्चालनमा रहेका होटलले पनि क्षमता वृद्धि गरेका छन् । होटललाई आकर्षक तुल्याउन खर्च गरेका छौं । स्वदेशी, विदेशी पाहुना आउलान् भनेर लगानी गरेका हौं ।

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल काठमाडौंपछि धेरै पर्यटक भित्रिने स्थल मार्ग बेलहिया नाका पनि हो । पश्चिम नवलपरासी, रूपन्देही र कपिलवस्तुका साना नाका हुँदै लुम्बिनी र आसपासका पर्यटकीय गन्तव्यमा पाहुना आउने क्रम जारी नै छ । स्थल नाका हुँदै आउनेमा छिमेकी मुलुकका बासिन्दा धेरै छन् । लुम्बिनी र समग्र मुलुकमा तेस्रो मुलुकबाट पर्यटक आगमनको ढोकाका रूपमा गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल रहेको छ ।

अन्तर्राष्ट्रिय शब्द जोडिनासाथ मुलुकले विदेशी बजारमा स्थान पाउनु हो । कुनै पनि मुलुकले सम्भाव्यता पहिचान गरेर नै अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण गर्छन् । यहाँ पनि अन्तर्राष्ट्रियस्तरबाट आउने बौद्ध धर्मावलम्बी श्रद्धालुलाई लक्षित गरेर विमानस्थल निर्माण गरिएको हो । जब विश्वका बौद्ध धर्मावलम्बी मुलुकबाट सिधै भैरहवामा पर्यटक उत्रिनेछन्, त्यसपछि लुम्बिनी र आसपासको पर्यटन क्षेत्र ‘बुम’ हुनेछ । तसर्थ, यो विमानस्थल पूर्ण क्षमतामा सञ्चालन हुन जरुरी छ । अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको सबैभन्दा नजिकको गन्तव्य भनेकै बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी हो । धार्मिक हिसाबले बुझ्ने हो भने गौतम बुद्धले आफूलाई भगवान् नभनेको भए पनि बौद्धमार्गीले भगवान्कै रूप मानेका छन् । सिद्धार्थ गौतम कपिलवस्तुको तिलौराकोटस्थित दरबारमा जन्मिनुको सट्टा लुम्बिनीमा पैदा हुनुले यस क्षेत्रलाई विश्वसामु चिनाएको हो । साथै रूपन्देहीलाई पर्यटकीय रूपमा अवसर प्रदान गरेको कुरा हामीले बुझ्न जरुरी छ ।

अहिले भैरहवास्थित विमानस्थल सञ्चालन नहुँदा धेरैजसो पर्यटक छिमेकी भारतबाट स्थलमार्ग भएर यहाँ आइरहेका छन् । यदि हाम्रो विमानस्थलमा विमान ओर्लिने हो भने यहाँबाट धेरै बौद्ध धर्मावलम्बी भारतका पर्यटकीय गन्तव्य जानेछन् । त्यसले बुद्ध सर्किटको यात्रालाई सुल्टो बनाउनेछ । अहिले सर्किटको यात्रा जन्मस्थलबाट सुरु नभएर सकिन्छ । भारतमा बुद्धले ज्ञान प्राप्त गरेका, शिष्यलाई ज्ञान बाँडेको र मृत्यु भएका स्थल घुमेपछि मात्र श्रद्धालु बुद्ध जन्मस्थलमा आइपुग्छन् । भैरहवामा उडान नियमित हुनेबित्तिकै बौद्ध धर्मावलम्बीलाई बुद्ध जन्मस्थलबाट आफ्नो यात्रा सुरु गरेर मृत्यु भएको स्थानमा पुग्न सक्छन् ।

विमानस्थलमा उडान/अवतरण नियमित हुँदा पर्यटन व्यवसायीले मात्र लाभ प्राप्त गर्ने होइनन् । यहाँबाट विभिन्न मुलुकमा वैदेशिक रोजगारीका लागि आउजाउ गर्ने सर्वसाधारणले घरछेउमै सुविधा प्राप्त गर्नेछन् । अहिले विदेश आउजाउका लागि काठमाडौं धाउनैपर्ने बाध्यताको अन्त्य हुनेछ । मुलुकको मध्यभागमा विमानस्थल रहेकाले यहाँबाट धेरैभन्दा धेरैले लाभ प्राप्त गर्ने निश्चित छ । सबैभन्दा पहिले त बुद्धभूमिमा आउन चाहनेलाई सिधै भैरहवामा अवतरण हुने अवसर मिल्नेछ । जसका कारण आर्थिक, सामाजिक, सांस्कृतिक प्रवर्द्धन सम्भव छ । विमानस्थल भनेकै पर्यटन विकासको आधारस्तम्भ भएकामा द्विविधा छैन । विमानस्थलमा उडान नियमित हुनासाथ थप होटल निर्माण हुनेछन् । धेरै लगानीकर्ताले होटल निर्माणको तयारी गरे पनि विमानस्थल सञ्चालन नभएपछि काम अगाडि बढाएका छैनन् । कति होटल निर्माणाधीन छन् । निर्माण पूरा भइसकेकाले पाहुना पाएका छैनन् । होटलसँगै ट्राभल एजेन्सी खुल्नेछन् । यसले विकासको पाटो जोडिहाल्छ । विभिन्न एयरलाइन्सका कार्यालय, श्रम कार्यालय पनि खुल्दै छन् । यिनले थप रोजगार सिर्जना गर्ने निश्चित छ ।

उदाहरणका लागि लन्डनको हिथ्रु एयरपोर्ट हेर्न सकिन्छ । त्यो विश्वको सबैभन्दा व्यस्त एयरपोर्ट हो । उक्त विमानस्थलमा प्रत्यक्ष ७६ हजारले काम गरिरहेका छन् । त्यसैले यहाँको विमानस्थल सञ्चालन भयो भने यस क्षेत्रका धेरै मानिसले रोजगारी पाउने निश्चित छ । नेपाल सरकारले ऋण लिएर लगानी गरेको यो विमानस्थल जसरी पनि सञ्चालन गर्नुपर्छ । अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल नजिक भएपछि अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलन केन्द्र, अन्तर्राष्ट्रिय प्रदर्शनी केन्द्रसमेत सञ्चालन हुने भएकाले त्यसले यहाँका होटल व्यवसायलाई स्वतः लाभ मिल्नेछ । विभिन्न देशका मानिस यहाँ आई सेमिनार गर्ने, प्रदर्शनी स्थलमा कार्यक्रम गर्ने बाटो विमान चल्न थालेपछि बढ्ने निश्चित छ ।

रूपन्देहीलाई मोफसलको आर्थिक राजधानी मानिएको छ । तसर्थ यहाँ विदेशी लगानीकर्ताले केमा आर्थिक लगानी गर्ने भन्ने विषयको सोझो जवाफ नै अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल चल्नुपर्छ भन्ने हो । यहाँबाट सामान निर्यात गर्न पनि सहज हुन्छ । कति कुरा समयमै निर्यात गर्नुपर्ने हुन्छ, कार्गो उडानले सहजीकरण गर्छ । बुद्ध जन्मस्थललाई केन्द्रविन्दुमा राखेर पनि विमानस्थल निर्माण भएको हो । त्यसैले जसरी मक्कामा हज गर्न नेपाल लगायत विश्वभरका मानिस साउदी अरेबिया पुग्छन्, त्यहाँ पठाउने हज कमिटी बनाइएको हुन्छ । त्यस्तै लुम्बिनीलाई बौद्ध धर्मावलम्बीको महत्त्वपूर्ण क्षेत्र बनाउन सकियो भने त्यसले पर्यटक प्रवर्द्धनमा अवश्य टेवा पुर्‍याउँछ ।

बौद्धमार्गीका लागि जीवनमा एकपटक जानैपर्छ भन्ने भावना स्थापित गर्न सक्यौं भने यहाँ थामिनसक्नु श्रद्धालु आउनेछन् । जतिधेरै श्रद्धालु यहाँ आउनेछन्, त्यति विमान कम्पनीले उडान थप गर्नेछन् । त्यो वातावरण तयार गर्न स्थानीय, प्रदेश र संघीय सरकार लाग्नुपर्छ । हामीजस्ता निजी क्षेत्रले त्यस्तो वातावरण बनाएर हातेमालो गर्नुपर्छ । अर्को उपाय भनेको लुम्बिनीमा एउटा प्रसूति गृह सञ्चालनले विमानस्थल र पर्यटनलाई टेवा पुग्न सक्छ । गौतम बुद्ध जन्मिएको थलोमा सन्तान जन्माउन पाए राम्रो हुने थियो भन्ने सोच्नेहरू विमानबाटै लुम्बिनी आउँछन् । उनीहरूले प्रयोग गर्ने होटल, उनीहरूले खरिद गर्ने सामान आदिले यहाँको आर्थिक पाटोलाई सघाउँछ । विमानस्थल सञ्चालन गर्नका लागि सरकारी तहबाट हुनुपर्ने प्रक्रिया, पूर्वाधार निर्माणको पाटो त्यति तदारुकताका साथ नगरिएको महसुस हुन्छ । अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा एयरलाइन्सका कार्यालय मात्रै होइन, आराम कक्ष, सुविधायुक्त हेल्थ केयर सेन्टर, क्याफटेरिया, मानिसले घण्टौंसम्म पर्खनुपर्ने बाध्यतालाई ख्याल गर्दै इन्टरनेटको राम्रो सुविधा, उनीहरूलाई बस्ने उपयुक्त स्थानजस्ता पूर्वाधारबिना विमानस्थलमा विदेशी एयरलाइन्सले आफ्ना विमान र कर्मचारी पठाउन चासो नदिनु स्वाभाविक छ । पूर्वाधार पूरा नगरी एयरलाइन्सलाई आऊ जहाज उडाऊ भन्नु पनि सुहाउने कुरा होइन ।

बाहिरी मानिस आवागमनको मार्ग खुला भयो भने यहाँका स्थानीय तहले ती मानिससँग परिचय गर्न पाउने, आफ्ना स्थानीय उत्पादनको बजारीकरण गर्न सक्ने हो भने पनि यसले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा नेपाल र रूपन्देहीअन्तर्गत लुम्बिनी प्रदेशलाई चिनाउन सहयोग गर्नेछ । उदाहरणका लागि यहाँका नगरपालिका, गाउँपालिकामा रहेका सम्पदाका क्षेत्र, खेलकुद मैदान, तारे होटल सबै नै पर्यटक बढाउने माध्यम हुन् । खेल मैदानमा खेल भयो भने खेलाडी यहीं अवतरण हुने भए, त्यहाँ विदेशी दर्शकसमेत आउँछन् । विभिन्न शान्तिभूमि र तपोभूमि क्षेत्र रहेकाले यिनमा ध्यान केन्द्र बनाउन सक्यौं भने शान्तिको खोजीमा रहेका मानिस यहाँ आउने निश्चित छ । मानिस यात्रा गर्न डराइरहेको अवस्थामा विमानस्थल चल्यो भने उनीहरू सिधै जहाजबाट यहाँ आउन सक्छन् ।

अहिले अर्गानिक उत्पादन र खान्कीमा मानिसको ध्यान गइरहेको छ । त्यसैलाई बजारीकरण गर्न सक्ने खुबी हाम्रोमा छ । यहाँ हरेक खालका रैथाने बाली उत्पादन हुन्छ, जडीबुटीको भण्डार हाम्रै देशमा छ, त्यसलाई विश्वमा चिनाउनसमेत मद्दत पुग्छ । विमानस्थल बनाउने कर्तव्य सरकारको हो बनायो, हामी निजी क्षेत्रले यसलाई चलायमान बनाउन आफ्ना तर्फबाट पहल गर्न जरुरी छ । वर्षौंदेखि भारतीय संघसंस्थासँग साझेदारी गरिरहेका उद्योगी संघसंस्था, हामी होटल व्यवसायी, टुर्स एन्ड ट्राभल्स आदिले पनि भारतीय मित्रहरूलाई हवाई मार्ग भए सहज हुने विचार व्यक्त गरी उनीहरूको सरकारले मार्ग प्रशस्त नगरिदिएको हो भने त्यसलाई सल्टाउन भूमिका निर्वाह गर्न सक्ने गरी छलफल गर्न सकिन्छ । कालो ब्यानरमा नारा लेखेर धर्ना दिनु यसको समाधान पक्कै होइन । मलाई लाग्छ, शान्ति क्षेत्रमा कालो ब्यानर होइन, सरकारलाई यसको समाधान यसरी गर्न सकिन्छ है भन्ने उपायसहित प्रस्तुत हुन निजी क्षेत्रका पदाधिकारी, नागरिक तयार हुनुपर्छ । सबै कुरा सरकारलाई थोपरेर धर्ना र विरोध मात्रै गर्नु कुनै पनि समस्याको समाधान होइन । हामीले प्रशस्त मार्ग देखेका छौं, त्यसमा तर्कसहित पेस गर्न सक्यौं भने सम्बन्धित निकायलाई कर लाग्छ काम गर्न, होइन भने हामीले चाहेको विमानस्थल सञ्चालन र पर्यटन क्षेत्र चलायमानको सपना यत्तिकै थन्किन सक्छ ।

रेमिट्यान्समा चलेको देशलाई यहाँ विमानस्थल चलेमा केही राहत मिल्नेछ । रोजगारी सिर्जना हुनेछ । सद्भाव र शान्तिको संस्था यूएनले मान्यता दिएको लुम्बिनी यहीं छ । यहाँ त्यस्ता संस्थाका शाखा मात्रै भए पनि खुले भने त्यसले यहाँको पर्यटन विकासमा मद्दत पुर्‍याउने छ । विमानस्थल कुनै सरकारी कार्यालयजस्तो मात्रै देखिरहेको छ । १० देखि ५ बजेसम्म प्लेन आए र गए, कार्यालय समय सकियो । यहाँ विमानस्थल सञ्चालनमा आएमा स्थानीयले उत्पादन गरेका वस्तुकै सोकेस राखेर पर्यटन विकास गर्न सकिने प्रचुर सम्भावना छ । अब यहाँ विमानस्थल सञ्चालन गर्न कूटनीतिक पहलबाटै मात्र सम्भव छ । त्यसका लागि सरकारले निजी क्षेत्रसँग सहकार्य गरोस् । स्थानीय सरकारबाट धेरै च्यारिटी मिल्न सक्छ । विदेशी एयरलाइन्सले यहाँका विद्यालय, स्वास्थ्य क्षेत्रमै लगानी गर्न सक्छन् ।

विमानस्थल सञ्चालन भइसकेपछि लामो समयसम्म लैजानका लागि यो विमानस्थल नै सानो हुन्छ भन्ने सोच राखेर काम गर्नु पर्‍यो । यहाँका नागरिकले आफ्नो स्तरबाट के गर्न सक्छु भन्ने सोच्नुपर्‍यो । उदाहरणका लागि मैले उत्पादन गरेको सामान यही विमानस्थल हुँदै निर्यात गर्न सक्छु कि, त्यसको उत्पादन बढाउन, उत्पादन गर्न म लागि पर्नुपर्छ । मसँग नभएको तर आवश्यक देखिएको वस्तु उत्पादन गर्न पनि लागिपर्नु पर्छ । समस्या समाधानका लागि छलफल, निष्कर्ष र उपाय खोजेर काम गर्न सकियो भने गौतम बुद्ध विमानस्थल सञ्चालन हुन र पर्यटन प्रवर्द्धन गर्न किञ्चित असहज हुने छैन ।

(पाठक नेपलिज होटेलियर्स एसोसिएसन रूपन्देहीका अध्यक्ष हुन् ।)