कटान कहरमा श्रीलंका टप्पु

‘४०/५० मुरी धान फल्थ्यो,’ माझीले भने, ‘तर, बाढीले एक मुरीसमेत भकारीमा परेन ।’ अब छाँक टार्ने समस्या आएको उनले दुखेसो पोखे । उनी ६ वर्ष पहिले परिवारसहित चौदण्डीगढी–१ रानीटारबाट बसाइँ सरेर आएका हुन् । रानीटारको १३ रोपनी जग्गाको उत्पादनले वर्षभरि खान नपुगेपछि टापु आएको उनले बताए ।

‘रानीटारमा बाँदरले गरिखान नदिएपछि टप्पुमा झरियो, तर यहाँ कोशीको बाढीले उठिबास गराउँला जस्तो छ,’ उनले भने । गत वर्ष कटान भएको क्षेत्रमा अहिलेसम्म नियन्त्रणको काम नहुँदा निराशा बढेको उनले बताए । ‘अब यहाँ पनि गुजारा गर्न नसकिने भयो,’ उदास हुँदै माझीले भने, ‘दुखिया जहाँ गए पनि दुःखसँगसँगै जाँदो रहेछ ।’ उनले कोशीको बाढीले सुखले बाँचिएलाजस्तो लाग्न छोडेको बताए ।

कोशी टप्पुमा दुई वर्षयता कटान र डुबानको जोखिम बढेको छ । जनधनको सुरक्षामा अहिलेसम्म सरकारले खासै चासो नदेखाएको स्थानीयले बताए । ‘कटान रोक्न अस्थायी तटबन्धन बनाइयो,’ बेलका–३ वडासदस्य फालगुण कार्कीले भने, ‘त्यस यता अहिलेसम्म कुनै काम भएको छैन ।’

अहिलेसम्म तटबन्धन बनाउने काम सुरु नै नभएकाले अबको वर्षामा पनि डुबानमा परिने निश्चित रहेको उनले सुनाए । पूर्व–पश्चिम राजमार्गबाट उत्तर तथा मदन भण्डारी राजमार्गअन्तर्गतगको चतरा पुलभन्दा दक्षिण कोशी टप्पु वन्य जन्तु आरक्षको मध्यवर्ती क्षेत्र हो श्रीलंका टप्पु ।

यहाँ एबीसी र चिलैया (श्रीलंका) टप्पु गरी दुई गाउँको आम्दानीको मुख्य स्रोत कृषि हो । कोशीको पूर्वीपट्टि तटबन्ध छ । तर पश्चिमतर्फ नहुदाँ बर्सेनि सयौं बिघा जग्गा कोसीले कटान गरिरहेको छ । ‘यहाँ धान, मकै, कोदो, गहुँ र तरकारीको रूपमा सुन होइन, हीरा फल्छ, हीरा π’ सुनसरीतर्फको चिलैया टप्पुका ४३ वर्षीय विजेन्द्र मण्डलले भने, ‘तर के गर्नु ? यहाँ सुरक्षा छैन ।’ मण्डलका अनुसार टप्पुवासीलाई बाटो र बिजुलीको चिन्ता छैन । वन्यजन्तुको सामना स्थानीयले आफैं गर्छन् । उनले आफूहरूलाई कोशीको बाढीबाट सुरक्षा भए पुग्ने बताए ।

अस्थायी तटबन्धले समस्या समाधान नहुने भन्दै स्थानीयले अहिले पनि स्थायी उपायका लागि सरकारसँग अनुरोध गरे पनि काम भने सुरु नभएको स्थानीयले बताए । कोशीको पश्चिम तटीय क्षेत्र उदयपुरतर्फ बाढी रोकथामको सामान्य काम भए पनि अहिलेसम्म तटबन्ध नै लगाउने काम भने नभएको प्रमुख जिल्ला अधिकारी जनार्दन गौतमले बताए । ‘आवश्यक तटबन्धका लागि माथिल्लो निकायमा पत्रचार गरिएको छ,’ उनले भने, ‘तर, अहिलेसम्म उपलब्धिमूलक काम केही पनि भएको छैन ।’