कमेडी गीतका गम्भीर सर्जक

उनी ‘भत्काइदिन्छु बाख्राको खोर पनि’, ‘ए बाउ भात खान आऊ,’ ‘ए मेरी तीते करेली’, ‘तालुमा आलु फलेन’ जस्ता दर्जनौं चर्चित कमेडी गीतका सर्जक हुन् । ‘प्रकाश ओझाले गाएका प्रायः सबै हँसाउने गीत मेरै सिर्जना हुन्,’ डम्बरले भने, ‘एक समय कमेडी गीत निकै चलनचल्तीमा थिए । तर, अहिले समय फेरियो ।’ डम्बरको पहिलो गीत हो, ए है मेरी तीते करेली । २०५९ मा रेकर्ड भएको यो गीत दर्शकले साह्रै रुचाए । त्यसपछि लगत्तै लेखे, ‘भत्काइदिन्छु बाख्राको खोर पनि’ । त्यो पनि उस्तै चल्यो । ‘ए बाउ भात खान आऊ’ ले त तहल्का नै पिट्यो ।

‘ए है मेरी तीते करेली’ प्रयोगवादी गीत भएको उनको भनाइ छ । चलनचल्तीको गीतभन्दा त्यो फरक धारमा लेखिएको थियो । सर्जकहरूले फूल, जून, तारा, सुनचाँदीजस्ता बिम्ब प्रयोग गरेर बढीजसो गीत सिर्जना गर्छन् । तर, डम्बरले चाहिँ आफ्नी प्रेमिकालाई करेलासँग दाँजेर गीत लेखेका थिए । विभिन्न खालका तरकारीलाई बिम्ब बनाएर लेखिएको गीत त्यो समयमा धेरै रुचाइयो ।

‘परम्परागतभन्दा फरक शैलीका कारण त्यो गीत धेरैको मुखैमा झुन्डिएको थियो,’ डम्बरको अनुभव छ, ‘कुनै पनि काम फरक ढंगले गर्दा चर्चा हुने पक्का छ ।’ गीतहरू निरन्तर हिट हुँदै गए । गायक ओझाले ‘नेम फेम’ दुवै आर्जन गरे । सर्जक डम्बरलाई भने त्यो बेला हत्तपत्त कसैले चिनेनन् । ‘गीतकारहरूलाई दर्शकले हत्तपत्त चिन्दैनन्,’ डम्बर गुनासो गर्छन्, ‘पहिला त गायकलाई चिन्छन् । त्यसपछि संगीतकार, बल्ल गीतकारको पालो आउँछ ।’

खासमा डम्बर सुरुआती दिनमा चुट्किला लेख्थे । २०४० को दशकको अन्त्यतिर उनले लेखेका चुट्किला काठमाडौंको भुँडीपुराण प्रकाशनमा छापिन्थ्यो । त्यसपछि कविता पनि लेख्न थाले । २०५२ सालतिर अरुण भन्ने पत्रिकामा पहिलो पटक ‘मेरो प्यारो झुपडी’ शीर्षकको कविता प्रकाशित नै भयो । कविताप्रति आम मान्छेको चासो देखेनन् । अन्ततः उनले विधा फेरे । कविताबाट हानिए, गीत लेखनतिर ।

‘गीत सबैले बुझ्छन् अनि सुन्छन् जस्तो लाग्यो,’ उनले सुनाए, ‘कविता कम बुझ्ने, पढ्ने विधा रहेछ । कविता छाडेर गीत लेख्न थालें ।’ उनले गीत पनि हास्यरसमै लेखे । ‘त्यो बेला कमेडी गीतप्रति श्रोता, दर्शकको झुकाव अत्यधिक थियो,’ उनी थप्छन्, ‘अहिले जस्तो हाँस्ने हँसाउने माध्यमहरू धेरै नभएर होला मेरा गीत सुनेर धेरै मान्छे हाँस्न थाले ।’

गीत/संगीतलाई आधार बनाएर बालबालिका तथा महिलालाई हिंसा गरेको आरोप लागेपछि प्रकाश लामो समय फरार रहे । त्यसपछि प्रकाश–डम्बरको जोडी

छुट्यो । मानव बेचबिखन तथा ओसारपसार मुद्दामा प्रकाश हाल जेलमा छन् । प्रकाशसँगको गीत–संगीत दोस्ती छुटेपछि डम्बरले पुरानो शैलीको गीत लेखन छाडे । उनी अहिले आधुनिक र युवा लक्षित गीत लेख्छन् । हुन त कमेडी गीत लेख्दालेख्दै उनले अन्य शैलीको गीत पनि नलेखेका हैनन् । त्यही बेला चर्चित गायक फत्तेमानको स्वरमा ‘उहिले उहिले धेरै पहिले के के गरें मैले’ र ज्ञानु राणाको स्वरमा ‘यो मनभित्र तिम्रै चित्र’ बोलको गीत रेकर्ड गराएका थिए । ‘दाइको ससुराली’ फिल्ममा ‘कुखुरी काँ बोल’ को शीर्ष गीत पनि उनकै सिर्जना हो ।

रामकृष्ण ढकाल, अञ्जु पन्त, मेलिना राईजस्ता चर्चित हस्तीको स्वरमा उनले धेरै गीत रेकर्ड गराइसकेका छन् । उनले पछिल्लो समय भने राजु सिंहको संगीतमा आधुनिक शैलीको गीत रेकर्ड गराएका छन् । ३ सयभन्दा बढी गीतका सर्जक डम्बरको पछिल्लो गीत ‘पानी पर्‍यो पानी पर्‍यो छाता छैन है’ हो । मेलिना राई र रिवाज शिवाकोटीले गाएको यो गीत युवामाझ चर्चित छ ।

डम्बर २०५८ मा पहिलो पटक काठमाडौं आएका थिए । संगीतकार आलोक श्रीलाई भेट्ने उत्कट चाहना पूरा गरेर उनी मोरङ फर्किए । २०६७ सालमा परिवारसहित काठमाडौं आए, गीत सिर्जना र अध्ययनलाई सँगै लैजाने योजनाका साथ । काठमाडौंमा दुईटा शिक्षण संस्थामा अध्यापनरत उनी विद्यावारिधि पनि गर्दै छन् । काठमाडौंको बसाइले चिनिएका गायक–संगीतकार र गीत सर्जकहरूसँग उनको सम्बन्ध थप बढाएको छ । जसले गीत लेखनमा थप सहजता थपेको उनको भनाइ छ ।

डम्बर मूलतः आत्मसन्तुष्टिका लागि गीत लेख्ने बताउँछन् । उनलाई एउटा गीत सिर्जना गरेपछि संसारको सबैभन्दा ठूलो खुसी प्राप्त भएझैं हुन्छ । थप्छन्, ‘गीत मेरा लागि संसारकै ठूलो खुसीको स्रोत हो । यसले जति खुसी मलाई अरू केही कुराले पनि दिन सक्दैन ।’

नेपालमा गीत लेखेरै गुजारा गर्न कठिन छ । अपवादबाहेक धेरैजसो गीतकार अन्य पेसाबाट जीविका चलाइरहेका छन् । ‘साहित्य सिर्जनालाई आम्दानीको स्रोत बनाइनु हुन्न,’ उनको दाबी छ, ‘यो त समाज रूपान्तरणका लागि सानो प्रयत्न गर्ने माध्यम हो । सर्जकको सिर्जनालाई मूल्यसँग दाँज्नै मिल्दैन ।’

पाठ्यक्रम विकास केन्द्रले डम्बरको सिर्जनालाई कक्षा १ को कक्षागत गीतका रूपमा समाविष्ट गरेको छ । कक्षा ३, ४, ५ र ६ को नेपाली किताबमा उनको कविता पढ्न सकिन्छ । कक्षा ३, ४ र ५ को अंग्रेजी किताबमा पनि उनका अंग्रेजी कविता समावेश छन् ।