नाटक 'माउजङ बाबुसाहेबको कोट': पुराना नेतृत्वलाई व्यंग्य

यो गीतसँगै मञ्चमा देखापर्छ, लामो ओभरकोट । स्यान्डमा त्यसै झुन्डिरहेको । मैलिसकेको ओभरकोट, टकटक्याउँदा धुलैधुलो निस्कने । यही कोटको दृश्यबाटै नाटक 'माउजङ बाबुसाहेबको कोट'को कथा सुरु हुन्छ । गीतमा भनेझैं यो कोट निरंकुश राणा शासनको प्रतीक पनि हो । जब-जब माउजङ बाबुसाहेब यो कोट लगाउँछन्, उनमा छुट्टै शान, दम्भ र घमण्डले बास गर्छ । मानौं यो कोटसँगै उनले शोषण गर्ने नेतृत्व स्वभाव पनि पहिरिन्छन् ।

बिर्तावाल घरानिया राणा माउजङ बाबुसाहेबको मुटु जोडिएको छ यो कोटमा । पकज(पश्चिम कमान्डिङ जर्नेल)ले बक्सिसमा दिएको यो ओभरकोट टकटक्याउँदा उनलाई चसक्क दुख्छ । तर, प्रजातन्त्रपछि यो कोटले पाउने मान/सम्मान घट्न थालेको छ । राजनीतिक परिवर्तनले ल्याइदियो यो परिस्थितिमा माउजङले आफ्नो कोटको सम्मान कसरी जोगाउलान् ? भवानु भिक्षुद्वारा लिखित 'माउजङ बावुसाहेबको कोट'मा आधारित यो नाटकमा उनको त्यही बिचलित मानसिकता, टुट्दै गएको घमण्ड र बाध्यात्मक अवस्थाहरु प्रस्तुत गरिएको छ । २००७ देखि २०१० तिरको समय दर्शाउने यस कथालाई सबिन न्यौपानेले नाट्यकरण र विवेक न्यौपाने (घने)ले निर्देशन गरेका हुन् । माघ ९ देखि नियमित मञ्चन भइरहेको नाटक माघ २५ सम्म देखाइनेछ । नाटकले दर्शकलाई करिब ६ दशकअघिको समाज, राजनीति र नेतृत्वसँग साक्षात्कार गराइदिन्छ ।

माउजङ, देशबाट फ्याँकिसकेको राणा शासनमै रमाउन चाहन्छ । त्यही शासनले दिएको शक्तिले जनतालाई दबाउन चाहन्छ र जनता आफूबाट थर्कमान भएको हेर्न चाहन्छ । त्यसैले प्रजातन्त्रपछि पनि उनीबाट त्यो शासकीय दम्भ उत्रिसकेको छैन । उतारेर फ्याँक्नुपर्ने त्यही ओभरकोटप्रतिको उनको आशक्ति नै त्यसको प्रमाण हो । लामो ओभरकोटले राणा शासन कति मैलिसकेको थियो भन्ने बिम्बात्मक चित्रण गर्छ । तर, माउजङ भने मक्किसकेको ओभरकोटमा जनताको त्यही पुरानो डर पाउन खोजिरहेको छ । उनी आफ्नो ओभरकोटलाई कसैलाई छुनसमेत दिँदैनन् । ओभरकोट पुरानो भइसकेको चर्चा जब चारैतिर फैलिन्छ, उनी नेपालगञ्जसम्म पुगेर त्यसलाई नयाँ बनाउने कोसिसमा लाग्छन् । महँगो रकममा ड्राइ क्लिनिङ गराउँछन् । खुम्चिएका कोटमा स्त्री लगाउँछन् । नाटकको यो दृश्यले माउजङ त्यही पुरानो व्यवस्था अंगाल्न चाहन्छ भन्ने देखाउँछ ।

यति पुरानो कथालाई निर्देशक विवेक र लेखक सबिनले किन नाटकमार्फत भन्न खोजे होलान् त ? प्रश्न उठ्न सक्छ । तर, जति नै पुरानो भए पनि माउजङको कथा वर्तमान समाज र राजनीतिसँग मिल्दोजुल्दो छ । सत्तामा भएकाहरुको पुराना सोच, प्रवृति, शक्तिप्रतिको लगाव माउजङको भन्दा खासै फरक छैन । हाम्रा नेतृत्वहरु नयाँ सोच, सिद्धान्त र परिवर्तनलाई स्वीकार्न सक्दैनन् । जसरी माउजङले प्रजातन्त्रलाई आफ्नो ठान्न सकेका छैनन् । उनी जनताले छानेर पठाएका नेतृत्वबाट त्यही पुरानै मान/सम्मान पाउनुपर्ने मनोविज्ञानमा देखिन्छन् । पछिल्लो समय प्रदेश र प्रतिनिधीसभाको निर्वाचनमा नयाँ अनुहारबारे बहस अगाडि बढ्यो । तर, पुराना दलका नेतृत्वले नयाँमा खासै विश्वास गरिदिएनन् । विकल्पमा यो पटक केही नयाँ अनुहार निस्किए । यो नाटकले त्यही परम्परागत शासकीय स्वभावका नेतृत्वहरुलाई समेत व्यंग्य गरेको छ ।

नाटकले त्यतिबेलाको समाजमा दर्शकलाई फर्काउन त्यही समयको संवाद, पहिरनलगायत अन्य प्रप्सहरुमा काम गरेको देखिन्छ । संगीतलाई निकै बलियो ढंगले प्रस्तुत गरेको छ । दृश्य परिवर्तनमा 'बेनिसनको…' बोलको गीतलाई चलाखीपूर्ण ढंगले प्रयोग गरिएको छ । उक्त संगीतले कथालाई निरन्तर बग्न सहयोग गरेको छ । सूत्राधारको कथा वाचनले पनि दर्शकलाई कथासँग बाँधिन मद्दत गरेको छ । यसअर्थमा सूत्राधारको भूमिकामा देखिएका दिवाकर घिमिरेको अभिनयको प्रशंसा गर्न सकिन्छ । कलाकार सरोज अर्यालले माउजङको मनोविज्ञानलाई आफ्नो अभिनयमार्फत मञ्चमा प्रस्तुत गरिदिएका छन् । माउजङको अहम, दम्भ र कमजोरीहरुका मिहिन कुराहरलाई उनको अभिनयले देखाउँछ ।

कमेडियन प्रनेश गौतम बडाहाकिमको भूमिकामा फिट देखिएका छन् । नाटकमा अन्य कलाकारहरु सन्तोष थापा, सानु पाण्डेय, सुनील खड्का, सविन लुईंटेल, वीरेन्द्रसिंह कुसवाहा र ओसन कार्कीको अभिनय देख्न सकिन्छ ।