कार्यक्रममा 'संघीयता संस्थागत गर्ने समय', 'पालिका र पूर्वाधार,' अर्थतन्त्रका अवरोध' र 'पर्यटनको उडान' गरी ४ वटा सत्र सम्पन्न भए। कार्यक्रममा उपप्रधान तथा अर्थमन्त्री विष्णु पौडेल र लुम्बिनी विकास कोषका उपाध्यक्ष भिक्षु मेत्तेय मुख्य वक्ता रहेका थिए । अर्थमन्त्री पौडेलले लुम्बिनीलाई संसारकै महत्त्वपूर्ण पर्यटकीयस्थल बनाउन सकिने बताए । लुम्बिनीको महत्त्व र अपार सम्भावना रहँदा रहँदै पनि राष्ट्रले विविध कारणले त्यसको उपयोग गर्न नसकेको उनको भनाइ थियो । त्यस्तै भिक्षु मेत्तेयले लुम्बिनीलाई बृहत् अन्तर्राष्ट्रिय सम्पदा सहरका रूपमा विकास गर्नुपर्ने बताए । उनले लुम्बिनी गुरुयोजना लागू भएको ४५ वर्षमा अनुमानित बजेटको १२ प्रतिशत मात्रै खर्च गरिएको र विकास प्राथमिकतामा नपरेका कारण सोचेजस्तो उपलब्धि हासिल हुन नसकेको उल्लेख गरे ।

कार्यक्रमको पहिलो सत्र 'संघीयता संस्थागत गर्ने समय' मा लुम्बिनी प्रदेशका मुख्यमन्त्री लीला गिरी, संघीय मामिला तथा सामान्य प्रशासनमन्त्री अमनलाल मोदी, लुम्बिनी प्रदेश कांग्रेस संसदीय दलका नेता डिल्ली चौधरी र गाउँपालिका राष्ट्रिय महासंघका अध्यक्ष लक्ष्मी पाण्डे सहभागी थिए । मुख्यमन्त्री गिरीले संघीयता सुदृढ हुँदै गए पनि यसबारे हल्काफुल्का टिप्पणी गरिएको बताए । त्यस्तै कांग्रेस नेता डिल्ली चौधरीले केन्द्रले प्रदेशलाई एकाइका रूपमा सोच्न नहुने बताए । मन्त्री मोदीले निजामती ऐनको अभावमा अझै पनि संघीयता कार्यान्वयनमा चुनौती देखिएको बताए । उनले आफ्नै कार्यकालमा ऐन आउने पनि प्रतिबद्धता जनाए । बुटवलका मेयर पाण्डेयले भने निर्माण व्यवसायीका कारण विभिन्न योजना निर्माण कार्यमा ढिलाइ भएको बताए ।

त्यस्तै दोस्रो सत्र 'पालिका र पूर्वाधार' मा एमाले सचिव गोकर्ण विष्ट, राप्रपा महामन्त्री धवल शमशेर राणा, बुटवल उपमहानगरपालिकाका मेयर खेलराज पाण्डेयले आफ्ना विचार व्यक्त गरेका थिए । एमाले सचिव विष्टले स्थानीय तह, प्रदेश र संघीय गरी तीन तहका सरकार हुँदा पनि विकासका प्रयत्न परम्परागत रहेको बताए । व्यवसायी सोनाली गुरुङले बैंकहरूको ब्याजदर परिवर्तनले आफूहरू मारमा परेको बताइन् । आईटी स्टिल स्टक्चर सोलुसनकी प्रबन्ध निर्देशकसमेत रहेकी गुरुङले बैंकको ब्याजदर ७ देखि ८ प्रतिशत हुँदा लिएको ऋणको ब्याज हाल १६-१७ प्रतिशतसम्म तिरिरहेको बताइन् । राप्रपा महामन्त्री राणाले भने स्थानीय तहको प्रमुख भएर नेपालगन्जको विकासमा काम गरेको बताए । उनले संसद्‍मा पहिलो पटक जाँदा अनौठो लागेको अनुभवसमेत सुनाए ।

पछिल्लो समय बैंक तथा वित्तीय संस्थामा देखिएको समस्या र व्यवसायीका अप्ठेराका विषयमा केन्द्रित 'अर्थतन्त्रका अवरोध' शीर्षकको तेस्रो सत्रमा नेपाल राष्ट्र बैंकका गभर्नर महाप्रसाद अधिकारी, राष्ट्रिय योजना आयोगका पूर्वउपाध्यक्ष गोविन्दराज पोखरेल, व्यवसायी सोनाली गुरुङ र उद्योग वाणिज्य महासंघ लुम्बिनी प्रदेशका अध्यक्ष कृष्णप्रसाद शर्मा सहभागी थिए । पछिल्लो समय बैंकको ऋणले व्यवसायीहरू मारमा परेको स्वीकार्दै गभर्नर अधिकारीले ब्याजदर घट्दो क्रममा रहेकाले केही महिनामै ऋणीले त्यसको अनुभव गर्ने दाबी गरे । त्यस्तै उद्योग वाणिज्य महासंघ बैंकले ब्याजदर कस्दा व्यवसायीहरू पलायन हुने अवस्था आएको बताए । त्यस्तै आयोगका पूर्वउपाध्यक्ष पोखरेलले लुम्बिनीमा पर्यावरणीय पर्यटनको प्रचुर सम्भावना रहेको बताए ।

त्यस्तै कार्यक्रमको अन्तिम सत्र 'पर्यटनको उडान' भैरहवास्थित गौतम बुद्ध अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलको सम्भावना र भविष्य र लुम्बिनी प्रदेशका पर्यटकीयस्थलका सम्भावनाबारे पनि छलफल भएको थियो । उक्त सत्रमा संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयनमन्त्री सुदन किराती, नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका वरिष्ठ उपाध्यक्ष चन्द्रप्रसाद ढकाल, नाटा लुम्बिनी प्रदेश अध्यक्ष रचना पन्त र होटेल संघ बर्दियाका अध्यक्ष मोहन चौधरी सहभागी थिए । उक्त सत्रमा पर्यटनमन्त्री किरातीले भैरहवाबाट थप गन्तव्यका लागि नियमित उडान गर्न कूटनीतिक पहल सुरु भएको र प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको आगामी भारत भ्रमणमा पनि हवाई रुटका बारेमा छलफल हुने बताए । त्यस्तै वरिष्ठ उपाध्यक्ष ढकालले सरकारी निकायबीच समन्वय नहुँदा निजी क्षेत्रले दु:ख पाएको बताए । उक्त सत्रमा पर्यटन व्यवसायी रचना पन्तले लुम्बिनीको विविधतालाई बेच्न सकिने बताइन् । त्यस्तै होटेल संघ बर्दियाका अध्यक्ष चौधरीले बर्दियाको सम्भावनालाई राज्यले चिन्न नसकेको गुनासो गरे ।

त्यस्तै कार्यक्रममा स्वागत मन्तव्य दिँदै कान्तिपुर पब्लिकेसनका अध्यक्ष तथा प्रबन्ध निर्देशक कैलाश सिरोहियाले प्रदेशमा राजनीतिक स्थिरता भए मुलुकको अर्थतन्त्र सुध्रिने बताए ।

तस्बिरहरू : प्रकाशचन्द्र तिमिल्सेना