काबुल — हिउँले ढाकिएको हिमालको बाटो हुँदै गाडी गुडिरहेको छ । किशोरी आमा कारको पछाडिपट्टिको सिटमा आफ्ना ६ सन्तानलाई लिएर बसिरहेकी छन् ।

अफगानिस्तानको उत्तरपश्चिम क्षेत्रस्थित रहेको शिविर छाडेर उनी यो यात्रामा निस्किएकी थिइन् । न्यानोका लागि कम्बल मात्रै बोकेर, ९ वर्षीय परवाना मलिक आफ्नी आमाको काखमा आफ्ना भाइबहिनीहरूसँगै पल्टिरहेकी थिइन् । खासमा उनको परिवारलाई एउटा सहयोगी संस्थाले उद्वार गरी शिविरबाट बाहिर ल्याएको थियो ।

'म असाध्यै खुसी छु । मलाई मेरा पतिबाट छुटकारा दिलाइदिनुभयो । र, उनी धेरै वृद्ध छन्,' परवानाले भनिन् । गत महिना अफगानिस्तानमा परवाना र अरु थुप्रै बालिकाहरू विवाहका लागि भन्दै आफ्नै बाबुबाट बेचिएका थिए । जसबाट आएको पैसाले परिवारले दैनिक खाद्य सामग्री किन्न पाउँथ्यो ।

त्यसबेला परवानाका बाबु अब्दुल मलिकका अनुसार उनकी छोरी परवाना बेचिनुअघि दिनभर र रातभर आफूलाई नबेच्न अनुनय गर्दै रोकएकी थिइन् । उनी पढ्नका लागि स्कुल जाने भन्दै आफूलाई नबेच्न बाबुसँग अनुनय गरेकी थिइन् ।

अन्तत: सीएनएनको समाचारपछि उत्पन्न अन्तर्राष्ट्रिय दबाबका कारण विवाहको रुपमा बेचिएकी ती बालिकालाई आफ्नै परिवारमा फर्काउन सम्भव भएको छ ।

अमेरिकी गैरनाफामुखी संस्था 'टु योङ टु वेड'को पनि बालिका फिर्ताका लागि पहलकदमी देखियो । हाल परवाना आफ्ना भाइबहिनी र आमासँगै नयाँ स्थानमा स्थापित हुन खोजिरहेकी छिन् । तर उद्वारकर्ताहरूले यस उद्वारलाई अस्थायी समाधान भनेका छन् ।

तालिबानले सत्ता कब्जा गरेयता अफगानिस्तानको अर्थतन्त्र ठप्प बनेको छ । अफगानिस्तानले त्यसअघि प्राप्त गरेको अर्बौँ डलर केन्द्रीय बैंकमा थन्किएको छ । बैंकहरूले महिनौँदेखि तलब बाँड्न सकिरहेका छैनन् ।

हाल सहयोगी तथा अधिकार सम्बन्धी संस्थाहरूले यहाँका गरिब जनताहरूले चिसोसँगै भोकमरीको सामना गरिरहेको भन्दै यसबाट बचाउन अफगानिस्तानलाई चेतावनी दिएका दिइरहेका छन् । खाद्य सुरक्षा सम्बन्धी काम गर्ने संस्था आईपीसीले हालै सार्वजनिक गरेको प्रतिवेदन अनुसार ५ वर्षमुनिका ३० लाखभन्दा बढी बालबालिकाहरू कुपोषणको सामना गरिरहेका छन् । देशको देशको लगभग ३ करोड ९० लाख जनसंख्याको आधाभन्दा धेरैले मार्चसम्म तीव्र भोकमरीको आपतकालीन अवस्था सामना गर्नुपर्नेछ ।

अन्तर्राष्ट्रिय मिडियाका अनुसार तालिबानले सत्ता कब्जा गर्नुअघि नै अफगानिस्तानमा भोकमरी लगायत समस्या यहाँका जनताले सामना गर्दै आएका थिए । तर, पछिल्लो समय यहाँका बालबालिकाले भोकमरीका लागि आफ्नो जीवनको मूल्य तिर्नुपरेको छ ।

अफगान महिला अधिकार अभियन्ता महबुबा सेराज भन्छिन्, 'बालिकाहरू खाद्यान्नका लागि मूल्य बन्ने गरेका छन् । नत्र तिनका परिवार भोकै हुनेछन् ।'

जबकी अफगानिस्तानमा देशव्यापी रुपमा १५ वर्षमुनिका बालिकाहरूलाई जबर्जस्ती गैरकानुनी रुपमा विवाह गराउने अभ्यास पहिलेदेखि नै रहँदै आएको छ । विशेषगरी अधिकांस ग्रामीण भेगमा यस्तो अभ्यास बढी छ । पछिल्लो समय तालिवान सरकार आएपछि भने यो अवस्था झनै बिग्रिएको छ । परिवारहरू थप हतास् बनेका छन् ।

अफगानिस्तानमा गहिरियो मानवीय संकट : भोक मेटाउन ५ सय डलरमा सानी छोरी बिक्री !

सामान्यत: यहाँका बालिकाहरूमाथि दुर्व्यवहार र शोषण व्याप्त भएको अधिकारकर्मीअरू बताउँछन् । यतिसम्म कि कतिपय परिवारमा त साना बालिकाहरूलाई नै विवाह गराइदिने क्रम बढेको छ । जसले गर्दा उनीहरू बच्चा जन्माउन नसकेरै ज्यान गुमाउने गरेका छन् । उनीहरूमध्ये अधिकांस बालिकाहरू बच्चा जन्माउने क्रममा मृत्युवरण गर्न बाध्य बनेका छन् ।

अफगान समाजले महिलालाई दोस्रो दर्जाको नागरिकको रुपमा व्यवहार गर्ने गरेको छ । त्यसो त २०२१ मा महिलाको शान्ति तथा सुरक्षा सूचकांकमा अफगानिस्तान सबैभन्दा खराब स्थितिमा छ ।

मध्य अगस्टमा तालिबानले सत्ता कब्जा गरेपछि त वर्षौंदेखि संघर्षरत महिलाहरूका आधारभूत अधिकार समेत खोसिएका छन् । महिलाहरू सार्वजनिक रुपमा स्वतन्त्र रुपमा हिँडडुल गर्न पाउँदैनन् । बालिकाहरूलाई स्कुलमा गएर पढ्न बन्देज लगाइएको छ ।

दासताबाट उन्मुक्ति

पहाडी बाटोमा चार घण्टाको यात्रापछि मध्यरातमा परवानाको परिवार अफगानिस्तानको सबैभन्दा ठूलो सहर हेरातस्थित एक होटलमा बास बस्न आइपुग्यो । उनीहरू टू योङ टु वेडका स्थानीय प्रतिनिधिहरूबाट संरक्षित थिए । सँगै परवानाकी आमा रेजा गुल र दाजु पायिन्दा पनि थिए ।

रेजा गुल र पायिन्दाका अनुसार परवानाका बाबुले उनको इच्छा विपरीत विवाह गराइदिएका थिए । 'किन नरिसाउनु, म रिसाएको थिएँ । म चिच्याएको थिएँ,' रेजा गुलले भनिन् । तर उनी आफूसँग कुनै विकल्प नभएको बताउँछिन् ।

'हाम्रो परिवारमा रोटी र भात खाने पैसा पनि नभएपछि मेरा बाबुले मलाई बेचेका थिए,' परवानाले भनिन्, 'उनले मलाई बुढो मान्छेसँग बेचेका थिए ।' खरिद गर्ने करबानले भने परवानालाई दोस्रो श्रीमतिको रुपमा किनेका थिए । तर परवानालाई राम्रो व्यवहार गरेको प्रतिक्रिया दिए । परवानाकी आमा भने आफ्नी छोरीले घर फिर्ता गरिदिन अनुनय विनय गरेको बताउँछिन् । उनका अनुसार श्रीमानको घरमा उनलाई कुटपिट गरिन्थ्यो । त्यसैले पनि परवाना त्यहाँ बस्न तयार थिइनन् ।

'उनीहरूले मलाई खराब व्यवहार गरेका थिए । मलाई श्राप दिन्थे । उनीहरू मलाई बिहान सबेरै उठाएर काम गर्न लगाउँथे,' परवानाले भनिन् । सीएनएनले परवाना बेचिएको बारे समाचार प्रकाशन गरेपछि उनलाई खरिद गर्नेका परिवारले यसबारे प्रतिक्रिया दिन तयार नभएको सीएनएनमा उल्लेख छ ।

परवाना बेचिएको दुई सातापछि उनी घर फर्कन सफल भएकी छन् । परवानालाई उनका बाबुले २ हजार २ सय अमेरिकी डलर अर्थात २ लाख अफगान रुपैयाँमा बिक्री गरेका थिए । तर परवाना फर्किएपछि बाबु उक्त रकमको ऋणी भएको बताउँछन् ।

परवाना र उनका पाँच दिदीभाइ सुरुमा लामो यात्राबाट थकित थिए । दुई रातको होटल बसाइपछि उनीहरूलाई उद्वारकर्ता संस्थाले सुरक्षित रुपमा अन्यत्रै शिविरमा राखेको छ । चार वर्षयता परवानाको परिवार शिविरको एउटा टेन्टमा बस्दैआएको थियो । उद्वारपछि परवाना र उनकी आमाले आफूहरूले नयाँ जीवन प्राप्त गरेको प्रतिक्रिया दिएका छन् ।

(सीएनएनबाट)