धन कमाउन बिदेसिए, फर्किन पाएनन्

गम्भीर अवस्थाका खड्कालाई कम्पनीले अस्पताल लैजान वास्ता नगरेपछि ५० वर्षीय उनले होम आइसोलेसनमै ज्यान गुमाए । ‘समयमै उपचार पाएको भए बुबा बाँच्नुहुन्थ्यो,’ छोरा भरत खड्काले भने, ‘पहिले नै घर पठाइदिएको भए पनि बुबाले यस्तो स्थितिको सामना गर्नुपर्थेन ।’

धन कमाएर परिवारलाई खुसी दिने आसमा परदेसिएका धेरै नेपाली परिबन्धमा परी विदेशी भूमिमै मृत्युवरण गर्न बाध्य छन् । ६ वर्षअघि घरमा वृद्ध रोगी बुबाआमा, २ छोरा र श्रीमती छाडेर मलेसिया गएका सुर्खेतका ३६ वर्षीय हस्तबहादुर थापाले आफू सुत्ने कोठामै आत्महत्या गरे । उनका भिनाजु झकबहादुर रजालीका अनुसार कोरोना संक्रमित भएपछि उनी मानसिक तनावमा थिए । आफूसँगै काम गर्ने साथीको कोरोना संक्रमणका कारण मृत्यु भएपछि उनको मनमा आफू पनि मर्छु कि भन्ने डर पैदा भयो । अन्ततः उनले गत भदौ ११ मा झुन्डिएर आत्महत्या गरे । ‘बुबाआमा निकै बिरामी हुनुहुन्छ,’ भिनाजु रजालीले भने, ‘छोरा घर फर्किएपछि उसकै मुख हेर्ने धोको भएको सुनाइरहनुहुन्थ्यो तर उनी आएनन्, मृत्युको खबर मात्रै आयो ।’

सल्यानका उदीराम विकको गत वर्ष माघमा दुर्घटनामा परी साउदी अरबमा मृत्यु भयो । ६ वर्षअघि कामको सिलसिलामा साउदी पुगेका उनको मृत्यु के कारणले भयो भन्ने खुल्न सकेको छैन । अघिल्लो दिन कामबाट फर्किएर सुतेका ३३ वर्षीय उनी बिहान कोठामा मृत अवस्थामा फेला परे । विकले घरमा जन्मिएको नयाँ सन्तानको अनुहारसमेत हेर्न पाएनन् । मृत्यु भएको ४ महिनापछि उनको शव नेपाल आयो । श्रीमान्को मृत्युले विक्षिप्त बनेकी मुनाको पनि एक महिनापछि मृत्यु भयो । ‘यस्तो वज्रपात त कसैलाई नपरोस्,’ उनका आफन्त तुलाराम परियारले भने, ‘आफ्नै देशमा कमाइ गरी खाने ठाउँ सरकारले बनाइदिए मेरो भाइजस्ताले विदेशमै ज्यान गुमाउन पर्थेन ।’ हरेक दिन विदेशमा मृत्यु भएको खबर सुनिरहँदा पनि सरकारले स्वदेशमै रोजगारी सिर्जना गर्न ठोस कदम नचालेको उनको गुनासो छ ।

यही सूचीमा पर्छन्, दैलेखको चामुण्डाबिन्द्रासैनी–६ का ३३ वर्षीय हिमबहादुर शाही । छोराछोरीलाई राम्रो शिक्षा दिने र परिवारलाई सुख दिने सपना बोकेर मलेसिया गएका उनी पनि कहिल्यै नफर्किने गरी टाढा भए । शाहीले बेलाबेलामा श्रीमती र छोराहरूसँग फोनमा कुराकानी गरिरहन्थे । गत वर्ष असोज २३ मा बिहान श्रीमती लक्ष्मीसँग फोनमा कुरा गर्दा व्यस्त र तनावमा भएको बताएका उनको फोन केही घण्टामै अफ भयो । भोलिपल्ट नै परिवारले उनको मृत्युको खबर पाए । ‘घर त फर्किनुभयो तर प्राण त्यागेर काठको बाकसमा आउनुभयो,’ भक्कानिँदै लक्ष्मीले भनिन्, ‘आफ्नै ठाउँमा राम्रो काम भएको भए विदेशिनु पनि पर्थेन, अकालमै ज्यान पनि गुम्ने थिएन ।’

स्वदेशमा रोजगारी नहुँदा कर्णालीका ६० प्रतिशत युवा भारत तथा तेस्रो मुलुकमा छन् । तर रोग, दुर्घटना, आत्महत्यालगायत कारण केहीको परदेशमै ज्यान गइरहेको छ । वैदेशिक रोजगार बोर्डका अनुसार आर्थिक वर्ष २०७३/७४ मा ७ सय ५५, २०७४/७५ मा ८ सय २२ र २०७५/७६ मा ७ सय ५३ नेपालीले विभिन्न देशमा ज्यान गुमाएका छन् । गत वर्ष कर्णालीका ४० जनाको विभिन्न देशमा मृत्यु भएको थियो । जसअनुसार सल्यानका १७, सुर्खेतका ११, दैलेखका ६, रुकुम, कालीकोट र जाजरकोटका २/२ जना छन् । विभिन्न देशमा १ सय ४३ जना नेपाली अंगभंग तथा गम्भीर बिरामी भएर बसेका छन् ।

विदेशमा मृत्यु भए पनि परिवारले चाँडै शव ल्याएर दाहसंस्कार गर्न नपाउने अवस्था रहेको नागरिक अगुवा घनश्याम केसी बताउँछन् । ‘कसैका परिवारले ढिलै भए पनि शव देख्न पाउँछन्,’ उनले भने, ‘कसैको शव नै नआउँदा यत्तिकै दाहसंस्कार गर्नुपर्ने बाध्यता छ ।’ कोरोनाले मृत्यु भएपछि लेकबेंसीका बमबहादुर खड्का र हस्तबहादुर थापाको मलेसियामै दाहसंस्कार भयो । ‘कोरोना लागेको भनेर शव ल्याउन दिएनन्,’ हस्तबहादुरका भिनाजु झकबहादुर भने, ‘जुन दिन उता शव जलाएको खबर आयो त्यही दिन हामीले पनि यता शवबिनै दाहसंस्कार गर्‍यौं ।’