न पाटनको यार्चा, न भोटको व्यापार

उनी मात्र होइन, मुगम कार्मारोङका अधिकांश बासिन्दाले यस वर्ष यार्चा टिप्‍न पाएनन् । स्थानीयले नेपाल–तिब्बत सीमामा लाग्‍ने अस्थायी हाटबजारमा गइ यार्चालगायत जडीबुटी बिक्री गरेर वर्षभरि चाहिने खाद्यान्न, लत्ताकपडा र उपभोग्य सामान ल्याउने गरेका थिए ।

तिब्बत सरकारले वर्षेनि नेपाल–चीन सीमाको हयाजिमारमा १५ दिने अस्थायी हाटबजार लगाउने गरेको थियो । तर कोरोना महामारीका कारण अस्थायी हाटबजार अनिश्चित बनेको छ ।

यार्चा टिप्‍न नपाउँदा परिवार पाल्न समस्या भएको लामाले बताए । ‘गाउँपालिकाले यार्चा टिप्‍न प्रतिबन्ध लगायो,’ उनले भने, ‘चीनमा पनि हाटबजार नलाग्ने भएछ ।’ उनका अनुसार हरेक वर्ष साउन १५ पछि अस्थायी हाट लाग्ने गरेको थियो ।

महामारीका कारण हाटबजार अनिश्चित बनेपछि मुगु, चितै, दाउरा, पूलु, माग्री, मह, कार्तिक, किम्री, डोल्फू,पूलु, रिउसलगायत गाउँबस्तीका बासिन्दा चिन्तित भएका छन् । सन् १९८५ नेपाल–चीन सीमामा हाटबजार लाग्दै आएको महगाउँका छिरिङतोर्चे लामाले बताए ।

‘पाटनको यार्चा पाटनमै कुहियो,’ उनले भने, ‘चौरी लिएर सामान किन्न भोट जाने आशा थियो, त्यो पनि तुहियो ।’ उनका अनुसार २०५८ सालदेखि मुगुका बासिन्दाले उक्त हाटबजारमा यार्चा बिक्री गरिरहेका थिए । भोटतिर बिक्री गर्नका लागि घरमा तयार गरेको जौ, सातु, उवा र केही जडिबुटी खेर गएको उनको गुनासो छ ।

_{कोरोना महामारीका कारण व्यापार गर्न भोटतिर जान नपाएपछि घाडेटो बाटो निर्माण गर्दै मुगुम कार्मारोङ गाउँपालिकाका स्थानीय । तस्बिर : राजबहादुर शाही/कान्तिपुर}

भौगोलिक विकटता, भिरालो जमिन र सिँचाइ सुविधाको कमीका कारण मुगम कार्मारोङमा खाद्य उत्पादन न्यून हुन्छ । स्थानीयले पाटनको यार्सा र भोटको व्यापारले वर्षभरिको जीवन निर्वाह गर्दै आएको माग्रीगाउाका टाँसी लामाले बताए । ‘आफ्नै जिल्लाभित्रको खाद्यबस्तु लत्ताकपडा महँगो हुन्छ,’ उनले भने, ‘त्यसैले वर्षौदेखि तिब्बती बजारको भर पर्दै आएका छौं ।’

कोरोना महामारीका कारण गाउँपालिकाका झण्डै १३ सय परिवारलाई जीविकोपार्जनमा समस्या भएको मुगुम कार्मारोङ–२ का वडाध्यक्ष कार्मा लामा बताए । ‘विगत वर्षमा साउन १५ पछि तिब्बतमा सामान किन्न जानेको लर्को हुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘अहिले सबैतिर सुनसान छ ।’

कोरोनाका कारण यस वर्ष हाटबजार नलाग्ने जानकारी आएको गाउँपालिका अध्यक्ष छिरिङक्याप्ने लामाले बताए । ‘पाटन र तिब्बत जान नपाएपछि स्थानीयबासी निरास छन्,’ उनले भने, ‘स्थानीयलाई रोजगारी दिन र जीविकोपार्जन सहज बनाउन विकास निर्माणमा जोड्ने हाम्रो योजना छ ।’