बलात्कार–लागूऔषधका ५४ प्रतिशत कैदी

‘ऊर्जाशील उमेरका जनशक्ति कारागारमा छन्,’ उनले भने, ‘शिक्षा प्रणाली चुकेको हो वा न्यायिक प्रक्रियामा त्रुटि छ कि ? वा यसका लागि सामाजिक वा पारिवारिक माहोल एवं संस्कार दोषी हुन् कि ? सोच्नु जरुरी छ ।’ लागू दुव्यर्सनसम्बन्धी मनोसामाजिक परामर्शदाता सञ्जीव चापागाईले समाज, परिवार र विद्यालयबाटै यि अपराधविरुद्धको चेतना आवश्यक रहेको बताए ।

नयाँ कानुनी संहिताले बिहेको उमेर २० वर्ष तोकेपछि संख्यात्मक रूपले पनि बलात्कारको मुद्दा बढेको अधिवक्ता कला त्रितालले बताइन् । ‘२० वर्ष नकट्दै सहमतिमा यौनसम्बन्ध भए पनि कानुनले जबरजस्ती करणी नै मानेको छ,’ उनले भनिन्, ‘साथै, अहिलेको आधुनिक खानपिनले बालबालिका चाँडै हुर्किन्छन्, विपरीत लिंगीप्रति आकर्षणका कारणले कतिपयले किशोर अवस्थामै यौनजन्य गतिविधि थाल्छ, अनि बिहे गर्ने स्थिति नभएपछि र अन्य विभिन्न कारणले पछि अभिभावकले नै बलात्कारको

मुद्दा हाल्छन् ।’

अपवादका घटनाबाहेक बलात्कारका अधिकांश उजुरी सही हुने गरेको मोरङका डीएसपी घनश्याम श्रेष्ठले बताए । ‘पीडितको बयान र घटनास्थल प्रकृति मुचुल्काबाटै सत्य वा झूटो के हो भन्ने थाहा हुन्छ,’ उनले भने, ‘थोरै पनि शंका लागेमा मुद्दा अगाडि बढाइहाल्दैनौं, कानुनले दिएको तीन दिनको छानबिन अवधिभर वास्तविकता बुझ्छौं, झूटो देखिएमा सरकारी वकिलसँग सल्लाह गरेर मात्र अघि बढ्छौं ।’

प्रदेशका चौधै जिल्लाका प्रहरी कार्यालयले वर्ष ०७३/७४ मा बलात्कारका ३ सय ६, बलात्कार प्रयासका १ सय १५ र लागूऔषधका ५ सय ३७ मुद्दा दर्ता गरे । तीनैवटा अपराधमा ०७३/७४ मा ३३ महिलासहित १ हजार २ सय २९ जनालाई पक्राउ गरिए पनि २८ महिलासहित १ सय ६० जना फरार रहे ।

प्रदेशभरका प्रहरी कार्यालयले ०७४/७५ मा बलात्कारका ३ सय ८६, बलात्कार प्रयासका १ सय ९६ र लागूऔषधका ७ सय ३० मुद्दा दर्ता गरेको तथ्यांक छ । यी अपराधहरूमा २०७४/७५ मा ३६ महिलासहित १ हजार ३ सय ७७ पक्राउ परे भने १ महिलासहित १ सय १९ जना फरार रहे ।

यसैगरी, ०७५/७६ मा बलात्कारका ५ सय ४७, बलात्कार कोसिसका २ सय ३५ र लागूऔषधका ५ सय ८१ मुद्दा दर्ता भए । तिनमा ४३ महिलासहित १ हजार ५ सय २२ पक्राउ परे भने २ महिलासहित १ सय ९२ फरार रहे । ०७६/७७ को कात्तिकसम्म प्रदेशमा बलात्कारका १ सय ४३, बलात्कार प्रयासका ६७ र लागूऔषधका ३ सय ३३ मुद्दा प्रहरीले दर्ता गरेको छ ।

यी दुई अपराधमा युवा उमेरको सहभागिता बढ्नुमा न्यायिक प्रक्रियालाई दोष दिन नमिल्ने वरिष्ठ अपराधशास्त्री माधवप्रसाद आचार्यले बताए । जहिले र जता पनि मोडिन सक्ने अपरिपक्व उमेर यसको कारण भएको उनको ठम्याइ छ । ‘कम उमेरकालाई कानुन र सजायबारे हेक्का रहन्न,’ अपराधशास्त्री आचार्यले भने, ‘अरूको लहैलहैमा सहजै लाग्न सक्छन् ।’

उनको अनुसार भारतसँग जोडिएको खुला सिमानाका कारण लागूऔषध कारोबारबाट चाँडै पैसा कमाउने मनस्थिति र साथीभाइको संगतले समेत कम उमेरका अपराधमा पर्छन् । जसरी भए पनि धनी हुन अभिप्रेरित गर्ने अहिलेको सामाजिक सोच एवं नैतिक मूल्यमान्यतामा आएको ह्रास अपराधका कारण भएको समाजशास्त्री मुकेश सिंहले बताए ।

‘धन, शक्ति प्राप्ति र सफलताको अन्धदौडमा समाज कुदिरहेको छ,’ उनले भने, ‘अहिलेको समाजमा त्यागको भावना नै छैन, असल एवं नैतिकवानको सम्मान गर्ने परिपाटी नभएसम्म यी अपराधहरू रोकिन्न ।’ प्रदेशका कारागारहरूमा लागूऔषधका ८ सय ३८, जबरजस्ती करणीका १ हजार ५ सय ४८ र जबरजस्ती करणी उद्योगका ३ सय ८८ कैदी/थुनुवा छन् ।

लागूऔषध मुद्दामा सबैभन्दा बढी झापामा ३ सय ४, सुनसरीमा २ सय ९१, मोरङमा १ सय ७५ र उदयपुरमा ४१ कैदी/थुनुवा छन् । जबरजस्ती करणी मुद्दामा भने सबैभन्दा बढी सुनसरीमा ६ सय १६, झापामा २ सय ९९ र मोरङमा २ सय ६२ कैदी/थुनुवा छन् । जबरजस्ती करणी उद्योगमा सबैभन्दा बढी मोरङमा २ सय ३७, सुनसरीमा ८० र इलाममा ११ जना कैदी/थुनुवा छन् ।