नेपालीभाषी भारतीयमा उल्लास

मणिपुरका लेखक राहुल राई भन्छन्, ‘नेपालमा जस्तै तर फरक ढंगबाट हामी मणिपुरे नेपाली दसैं मनाउँछौं ।’ दुर्गा पूजा गर्ने, जमरा राख्ने, टीका थाप्ने चलन उता पनि यता जस्तै हुन्छ । किराँत समुदायले सेतो टीका ग्रहण गर्ने अनि अरू समुदायले रातै टीका लगाएर अग्रजको आशीर्वाद लिने गरेको राईले बताए ।

नेपालीभाषी रहेका केही राज्यमा पशु बलि गर्ने चलन छ । अष्टमीमा बोकाको मार हान्ने चलन पुरानै हो । बहुसंख्यक इसाई धर्म मान्ने भारतको मिजोरम राज्यमा करिब १० हजार नेपालीभाषी छन् । त्यहाँ दसैंलाई ठूलो पर्वको रूपमा मनाउने गरिएको छ ।

आइजोलको ठ्वामपुईस्थित नेपाली बस्तीमा दुर्गा मन्दिर स्थापना गरिएको छ । त्यही मन्दिरमा पूजा अर्चना, भजनकीर्तन गर्छन् । यसै मन्दिरमा जमरा पनि राखिन्छ र विजयादशमीका दिन सबै नेपालीलाई बाँडिन्छ । स्थानीय रैथाने नेपालीभाषी गुनु घर्तीका अनुसार दसैंलाई सम्मानित पर्वका रूपमा मनाउने चलन छ । करिब १४ लाख नेपालीभाषी रहेको असममा अन्य राज्यमा भन्दा बढी उल्लासका साथ दसैं मनाउने चलन छ । गुवाहाटीका पत्रकार रोहित गौतम भन्छन्, ‘भारतका अन्य राज्यमा भन्दा असममा दसैं विशेष हुने गरेको छ ।’

कतिपय टीका थाप्न भारतकै अन्य राज्यतिर पनि जान्छन् । कोही नेपालका आफन्तको आशीर्वाद लिन यता पनि आउँछन् । ‘नेपालसँग असमको ऐतिहासिक साइनो छ’, गौतमले भने, ‘नेपाल–असमबीच वर्षौं पहिलादेखि बिहेबारी चल्दै आएको छ, त्यही भएर यताको उता र उतावाट यता टीका थाप्न आउने चलन पुरानै हो ।’

दार्जिलिङ, सिक्किममा महिना दिन अघिदेखि दसैंको रौनक सुरु हुन्छ । माल्सिरी र मादलको धुन गुन्जन थाल्छ । नेपालमा मनाइने दसैं र दार्जिलिङमा मनाइने दसैंको फरक खासै छैन । तर कवि सुकराज दियाली भन्छन्,‘ असली दसैं त दार्जिलिङेले मात्रै मनाउँछन् जस्तो लाग्छ ।’ सांस्कृतिक पर्व, जातीय उत्सव तथा चिनारीको रूपमा दसैंलाई धुमधामसँग मनाउने चलन दार्जिलिङमा छ ।