शव चिन्न आफन्तलाई सकस

आइतबार पोखराको सेती खोंचमा भएको यती एयरलाइन्सको विमान दुर्घटनामा ज्यान गुमाउनेको शव चिन्न आफन्तलाई सकस भएको छ ।

पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानको पोस्टमार्टम भवनमा सोमबार पोखरा–२५ हेम्जाका जितेन्द्र कुँवर र उनकी पत्नी भगवतीको शव पनि आफन्तले चिन्न सकेनन् । जितेन्द्रका दाजु श्यामबहादुर शवहरू राखिएका ठाउँमा पटकपटक पुगे, भाइ–बुहारीको शव चिनेनन् । ‘शवहरू मुढाजस्ता देखिन्छन् । अनुहार चिन्न सकिने अवस्थामै छैन । आगोको रापले गर्दा खुम्चिएका छन्,’ उनले भने, ‘पञ्जा र मास्क लगाएर सबै शव ओल्टाई–पल्टाई हेरिसकें तर अझै पहिचान भएको छैन ।’

ज्याकेटका आधारमा उनले भाइको शव भएको ठम्याएका थिए । तर त्यस्तै ज्याकेट लगाएको भन्दै मृतक हेम्जाकै राजन सापकोटाका आफन्त पनि आइपुगे । मृतक कुँवर र सापकोटाको ज्याकेटको रङ र ब्रान्ड पनि एकै थियो । एउटा शवको ज्याकेटमा फोन भेट्टियो । उक्त फोन जितेन्द्रको भएको पुष्टि परिवारले गरेपछि राजन र जितेन्द्रको शव छुट्टिएको थियो । तर, त्यति आधार पर्याप्त भएन । पहिचान नखुल्दा श्यामबहादुरको परिवारले भाइ–बुहारीको शव पाएको छैन । परिवारले चिने पनि पुष्टि गर्न काठमाडौं पठाउनुपर्ने भएको छ ।

आइतबार बिहान ४ बजे पोखरामा रहेकी दिदीलाई सुत्केरी व्यथा लागेको थाहा पाएपछि भारतका सञ्जय जैसवाल पोखरा आउन काठमाडौंबाट जहाज चढे । गर्भवती नितुलाई अस्पताल लगिएपछि सञ्जय पनि पोखराका लागि उडेका थिए । नितुले आइतबार बेलुका पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठानमै छोरी जन्माइन् । तर, सञ्जयले भान्जीको मुहार हेर्न पाएनन् । उनको शव प्रतिष्ठानकै पोस्टमार्टम भवनमा छ । नितुलाई भने यो कुरा पत्तो छैन ।

सञ्जयका भिनाजु विकासकुमार जैसवाल सोमबार अस्पताल प्रांगणमा सञ्जयको शव बुझ्न बसिरहेका थिए । अस्पतालले शव बुझ्न बोलाउने आशामा उनको आँखा एकोहोरो पोस्टमार्टम भवनतिरै सोझिएको थियो । आइतबार सनाखत मुस्किल भयो । विकासलाई सोमबार फेरि पोस्टमार्टम भवनमा लगियो । प्रहरीले दुर्घटनास्थलबाट पाएको फोनहरू देखायो । विकासले सञ्जयको फोन चिने । फोनमा भएको सिम झिकेर

आफ्नो फोनमा राखे । आफैंले आइतबार सञ्जयलाई पठाएको म्यासेज फोनमा देखियो । पुलिसले उक्त फोन शव नम्बर २ बाट पाइएको बताइदियो । उक्त शवको टाउको पूरै फुटेको थियो । फोन नभेटेको भए सञ्जयको शव पहिचान थप मुस्किल बन्ने थियो ।

नदीपुर चर्चका अनिल शाही, राजुसिंह ठकुरी र रवीन हमालले जहाज दुर्घटनामा ज्यान गुमाए । पोस्टमार्टम भवनमा राखिएका मध्येबाट उनीहरूको शव पहिचान गर्न गाह्रो भयो । मण्डलीका सदस्य दिलीप गायकले अनिलको हातको औंठी र राजुसिंहको कम्मरको पेटीबाट शव चिने । रवीनलाई ठम्याउन सकेनन् । ‘केही–केही शव मात्रै सग्ला छन्,’ उनले भने, ‘अरू सबै जलेर चिन्नै नसकिने छ ।’ पहिचान गरेर पनि चर्चका अनिल र राजुसिंहका आफन्तले सोमबार शव बुझ्न पाएनन् । दुर्घटनापछि गठन भएको राष्ट्रिय पोस्टमार्टम समितिले त्यति आधारलाई मात्रै पर्याप्त मानेन । सनाखत गर्ने भरपर्दो माध्यम नभएका शव डीएनए परीक्षणका लागि काठमाडौं लैजाने निर्णय भयो । सनाखत भएका २० जनाको मात्रै पोखरामा पोस्टमार्टम हुने भयो ।

कास्कीका प्रमुख जिल्ला अधिकारी टेकबहादुर केसीले कुनै द्विविधा नहोस् र विवाद नआओस् भन्नका लागि डीएनए परीक्षण आवश्यक भएको बताए । ‘कतिपय पहिचान गर्न सकिने तर यहाँ आफन्त नभएका छन्,’ उनले भने, ‘परिवारकै पनि कसैको पहिचान भएको कसैको नभएको पाइएको छ । उहाँहरूले पनि काठमाडौं नै पठाइदिनूस् भनेकाले उता पठाउने संख्या धेरै भएको हो ।’

पहिचान भएका शवको पोस्टमार्टम प्रक्रिया सोमबार साँझबाट सुरु भएर आफन्तले बुझ्न थालेका छन् । अस्पतालका निर्देशक डा. भरतबहादुर खत्रीका अनुसार ७ सदस्यीय राष्ट्रिय पोस्टमार्टम टिम बनाइएको छ । दुई फरेन्सिक विशेषज्ञ काठमाडौंबाट आएका छन् । त्रिवि शिक्षण अस्पतालका डा. गोपाल चौधरी र डा. समारिका दाहाल पोखरा आएका हुन् । पाँच जना पोखराकै फरेन्सिक विशेषज्ञ छन् । ‘पहिला शवको औपचारिक सनाखत हुन्छ, त्यसपछि पोस्टमार्टम गर्छौं,’ उनले भने, ‘पोस्टमार्टमपछि पुनः सनाखत गर्नुपर्ने हुन्छ ।’ सोमबार राति पोखरा–१३ मियापाटनका सदाकत अलि मियाँको शव उनको परिवारले बुझेको छ । मंगलबार बिहानबाट आफन्तलाई थप शव बुझाऊन सुरु गरिनेछ ।

यती एयरको जहाज दुर्घटनामा ज्यान गुमाएका क्रु मेम्बर, विदेशी र पहिचान नभएका गरी ५० शव मंगलबार बिहान काठमाडौं लगिने भएको छ । यसअघि हेलिकोप्टरमा सोमबार नै शव पोस्टमार्टमका लागि शिक्षण अस्पताल लैजाने तयारी थियो । कास्कीका प्रहरी प्रमुख अजय केसीले सोमबार रात परेकाले मंगलबार बिहान शव काठमाडौं पठाइने बताए । उनका अनुसार हालसम्म फेला परेका ७० शवमध्ये एउटा हस्तान्तरण गरेर बाँकी ६९ वटा पोखरा स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान, पश्चिमाञ्चल क्षेत्रीय अस्पतालमा राखिएको छ । अझै नभेटिएको दुई जनाको शवका लागि खोजी जारी छ ।

ब्ल्याक बक्स भेटियो

दुर्घटनास्थलबाट विमानको ‘ब्ल्याक बक्स’ सोमबार भेटिएको छ । ब्ल्याक बक्स विमान दुर्घटनाको कारण पत्ता लगाउन महत्त्वपूर्ण मानिन्छ । ब्ल्याक बक्समा ‘फ्लाइट राडर रेकर्ड’ र ‘ककपिट भ्वाइस रेकर्ड’ हुन्छ । विमानको ब्ल्याक बक्स नेपाली सेनाको खोज तथा उद्धार टोलीले नागरिक उड्डयन प्राधिकरणलाई बुझाएको छ । दुर्घटनास्थलमा उद्धारमा खटिएको सेनाको टोलीले प्राधिकरणका प्रतिनिधिलाई सोमबार नै उक्त ब्ल्याक बक्स हस्तान्तरण गरेको हो । नेपाली सेनाका सहसेनानी सरोज कोइरालाले सोमबार दिउँसो उक्त ब्ल्याक बक्स नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका प्रबन्धक भरतराज पराजुलीलाई हस्तान्तरण गरेका हुन् । उक्त ब्ल्याक बक्स काठमाडौंमा दुर्घटना जाँच आयोगलाई बुझाइने प्राधिकरणको भनाइ छ ।

एटीआरमा त्रुटि छैन : प्राधिकरण

नेपालमा उडानमा रहेका एटीआर विमानहरूमा कुनै प्राविधिक त्रुटि नभएको प्राधिकरणले सोमबार प्रस्टीकरण दिएको छ । एटीआर विमान पोखरामा दुर्घटना परेपछि सरकारले उडानमा रहेका सबै कम्पनीका जहाजको अवस्था जाँच गर्न प्राधिकरणलाई निर्देशन दिएको थियो ।

हाल नेपालमा बुद्ध एयरसँग तीन एटीआर–४२ र ११ एटीआर–७२ गरी सर्वाधिक १४ एटीआर विमान छन् । यतीसँग ४ वटा एटीआर विमान छन् । पोखरामा भएको यतीको विमान दुर्घटनापछि नेपालमा दर्ता भई उडानमा रहेका विमान सबै एटीआर प्राधिकरणका प्राविधिकहरूले आइतबार तीन घण्टा लगाई जाँच गरेका थिए । सबै विमान प्राविधिक रूपमा उडानयोग्य रहेको पाइएको प्राधिकरणका प्रवक्ता जगन्नाथ निरौलाले बताए । उनका अनुसार सुगम रुटमा उडानमा रहेका एटीआर वायुयानका सञ्चालक कम्पनीहरूले अन्तर्राष्ट्रिय मापदण्डअनुसार मर्मत सम्भारका काम गर्दै आएका छन् । पोखराको घटनापछि प्राधिकरणले आफ्ना उडान सुरक्षा निरीक्षकमार्फत सबै एटीआर–४२ र एटीआर–७२ विमानको प्राविधिक जाँचको अवस्था हेरेको जनाउँदै विस्तृत प्राविधिक परीक्षण पनि गरिसकेको उल्लेख गरेको छ ।

यसैबीच, एटीआर जहाज उत्पादक कम्पनीबाट ७ जना प्राविधिक यती एयरको दुर्घटनाबारे अध्ययन गर्न मंगलबार काठमाडौं आइपुग्ने भएका छन् ।