लयमा फर्कियो कर्जा प्रवाह

गत आर्थिक वर्षको ६ महिनाको तुलनामा चालु आर्थिक वर्षको सोही अवधिमा कर्जा प्रवाह करिब साढे १७ प्रतिशत बढेको छ ।

चालु आर्थिक वर्षको ६ महिना (साउनदेखि पुससम्म) ४ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढीले कर्जा प्रवाह वृद्धि भएको छ । गत साउन १ मा ३२ खर्ब ४६ अर्ब रुपैयाँ रहेको कुल कर्जा प्रवाह पुस मसान्तमा ३६ खर्ब ६० अर्ब रुपैयाँ पुगेको छ । मंसिरको तुलनामा पुसमा बैंक तथा वित्तीय संस्थाको कुल कर्जा प्रवाह २ खर्ब २४ अर्ब रुपैयाँ बढेको छ ।

पछिल्ला महिनामा अर्थतन्त्रका सबै क्षेत्रबाट कर्जा माग आएको बैंकर्स संघका अध्यक्ष भुवन दाहालले बताए । ‘कोभिडबाट बढी प्रभावित पर्यटन क्षेत्रमा पनि निर्माणाधीन होटलमा कर्जा प्रवाह सुरु भएको छ,’ उनले भने, ‘अन्य क्षेत्रबाट पनि कर्जा माग बढेको छ ।’ कोभिडको संक्रमण कम भएसँगै अर्थतन्त्र लयमा फर्किन थालेकाले कर्जा माग बढेको उनको भनाइ छ । ‘पर्यटनबाहेक सबै क्षेत्रको कर्जा माग उत्साहजनक छ,’ उनले थपे, ‘आर्थिक गतिविधि विस्तारै न्यु नर्मल अवस्थामा फर्किंदै छ ।’ त्यत्तिकै परिमाणमा प्रतीतपत्र (एलसी) पनि खुलेको उनले बताए ।

कोभिडको संक्रमणपछि अर्थतन्त्र लयमा फर्किन थालेको राष्ट्र बैंकको अध्ययनले पनि देखाएको छ । कोभिडपूर्वको तुलनामा गत असारमा ४ प्रतिशत उद्योग व्यवसाय मात्र पूर्ण रूपमा सञ्चालनमा रहेकामा गत मंसिरमा बढेर करिब ५३.९५ प्रतिशत पुगेको राष्ट्र बैंकको अध्ययनले औंल्याएको छ ।

‘अझै पनि करिब ३७ प्रतिशत उद्योग व्यवसाय आंशिक सञ्चालनमा रहे पनि करिब ९ प्रतिशत उद्योग व्यवसाय सञ्चालनमा आउन नसकेको देखिन्छ,’ प्रतिवेदनमा भनिएको छ । गत असारको तुलनामा सबै प्रकारका उद्योग व्यवसायको सञ्चालन अवस्थामा सुधार आएको राष्ट्र बैंकले बताएको छ ।

तर साना तथा मझौला उद्योगको तुलनामा प्रायः ठूला उद्योगको सञ्चालन अवस्थामा उल्लेख्य सुधार आएको प्रतिवेदनले देखाएको छ ।

सेयर बजार निरन्तर बढ्नु, ब्याजदर कम हुनु, बैंकबीच कर्जा खरिद (स्वाप) बढ्नु, पुरानै मूल्यांकनका आधारमा थप २० प्रतिशत चालु पुँजी कर्जा प्रवाह गर्न पाइनुलगायत कारण बैंक तथा वित्तीय संस्थामा कर्जा माग बढेको बैंकर्स संघका उपाध्यक्ष अनिलकुमार उपाध्यायको भनाइ छ । ‘अहिले कृषि कर्जाको वृद्धि पनि निकै राम्रो छ,’ उनले भने, ‘धेरै कर्जा मार्जिन प्रकृतिको छ ।’

आर्थिक गतिविधि चलायमान भएसँगै बैंक तथा वित्तीय संस्थामा कर्जा प्रवाह पनि बढ्न थालेको विकास बैंकहरूले बताएका छन् । कोभिडको असर न्यून बन्दै गएको, खोप आयात हुन थालेको, अधिक तरलताका कारण ब्याजदर घटेको, व्यापार व्यवसाय बढ्न थालेको, निर्माणाधीन आयोजनाको काम सुरु भएकोलगायत कारण अर्थतन्त्र चलायमान बन्दै गएकाले कर्जा माग बढेको विकास बैंक एसोसिएसनका अध्यक्ष गोविन्दप्रसाद ढकालको भनाइ छ ।

सेयर बजार बढिरहेकाले बैंक तथा वित्तीय संस्थाको धेरै कर्जा सोही क्षेत्रमा गएको फाइनान्स कम्पनी संघका अध्यक्ष सरोजकाजी तुलाधारले बताए । ‘पुस मसान्तसम्म सम्भवतः धेरै बैंकले मार्जिन प्रकृतिका कर्जाको सीमा भेटिसकेका छन्,’ उनले भने, ‘बिस्तारै रियल इस्टेट क्षेत्रमा पनि कर्जा जान थालेको छ ।’

लकडाउनका कारण गत साउनमा कर्जा प्रवाह ठप्पप्रायः थियो । सो अवधिमा लगानीमा रहेको कर्जा पनि असुली भएपछि असारको तुलनामा साउनमा कुल कर्जा करिब १७ अर्ब रुपैयाँ घटेको थियो । सरकारले लकडाउन केही खुकुलो बनाएपछि भदौदेखि बढ्न थालेको कर्जा प्रवाहमा असोजमा राम्रो वृद्धि देखिएको थियो । यसअनुसार भदौमा मात्र बैंक तथा वित्तीय संस्थाले थप ३४ अर्ब र असोजमा १ खर्ब १३ अर्ब रुपैयाँ कर्जा प्रवाह गरेका थिए ।

कात्तिक र मंसिरमा कर्जा प्रवाहको गति बढेको भने पुसमा अझै तीव्र बनेको देखिन्छ । राष्ट्र बैंकका अनुसार बैंक तथा वित्तीय संस्थाले गत कात्तिकमा थप १४ अर्ब ६१ करोड रुपैयाँ, मंसिरमा ८१ अर्ब ८५ करोड रुपैयाँ र पुसमा २ खर्ब २४ अर्ब थप कर्जा प्रवाह गरेका छन् ।

सेयर बजारमा आएको बढोत्तरीसँगै बैंक तथा वित्तीय संस्थाको ठूलो कर्जा मार्जिन लोन (सेयर कर्जा) मा गएको जानकार बताउँछन् । उनीहरूका अनुसार व्यक्तिगत ओभरड्राफ्ट र रियल इस्टेट क्षेत्रमा गएको केहीकेही कर्जा पनि सेयर बजारमा गएको राष्ट्र बैंकको अनुमान छ । यही कारण राष्ट्र बैंकले मौद्रिक नीतिको अर्धवार्षिक समीक्षामार्फत व्यक्तिगत ओभरड्राफ्ट र सेयर धितो कर्जामा कडाइ गरेको छ ।

कोभिडले सिर्जना भएको असहज परिस्थिति बिस्तारै सामान्य बन्दै गएकाले आर्थिक गतिविधि बढ्न थालेको र कर्जा प्रवाहमा पनि त्यसको सकारात्मक प्रभाव परेको राष्ट्र बैंकका सहप्रवक्ता नारायणप्रसाद पोखरेलको भनाइ छ । ‘अधिक तरलता कायमै रहेकाले ब्याजदरमा कमी आएको छ,’ उनले भने, ‘राष्ट्र बैंकले पुनर्कर्जामार्फत बैंक तथा वित्तीय संस्थामा कर्जा आपूर्ति बढाएको छ ।’ यस्तो अवस्थामा कर्जा अनुत्पादक तथा जोखिमयुक्त क्षेत्रमा नजाओस् भन्नेमा राष्ट्र बैंक सचेत रहेको पनि उनको दाबी छ ।

वित्तीय प्रणालीमा बुधबारसम्म १ खर्ब २८ अर्ब रुपैयाँ अधिक तरलता छ  । यो बैंक तथा वित्तीय संस्थाले राष्ट्र बैंकमा राख्नुपर्ने अनिवार्य नगद मौज्दात (सीआरआर) बाहेकको रकम हो । यो रकम बैंक तथा वित्तीय संस्थाले सबै लगानी गर्न पाउँछन् । बैंक तथा वित्तीय संस्थामा कर्जाको माग बढे पनि अपेक्षित रूपमा अधिक तरलतामा कमी आएको थिएन । यद्यपि बिहीबार राष्ट्र बैंकले बजारबाट करिब ४२ अर्ब रुपैयाँ झिकेको छ । अब वित्तीय प्रणाली करिब ८६ अर्ब रुपैयाँ अधिक तरलता छ ।

५६ अर्ब आन्तरिक ऋण उठाउँदै सरकार

सरकारले शुक्रबारदेखि दोस्रो चरणमा आन्तरिक ऋण उठाउँदै छ । पहिलो चौमासमा ५७ अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक ऋण संकलन गरेको सरकारले दोस्रो चौमासमा थप ५६ अर्ब रुपैयाँ उठाउन लागेको हो । यो वर्ष सरकारले २ खर्ब २५ अर्ब रुपैयाँ आन्तरिक ऋण उठाउने लक्ष्य तय गरेको छ । सोहीअनुसार सरकारले चौमासिक रूपमा आन्तरिक ऋण उठाउन राष्ट्र बैंकलाई निर्देशन दिएको हो ।