नेपाललाई ‘ट्रान्जिट’ बनाएर लागूऔषध ओसारपसार

नेपाल ल्याइएका अधिकांश लागूऔषध ट्रान्जिट बनाएर अन्य देशमा लैजाने गरिएको प्रहरी अनुसन्धानले देखाएको छ ।

गत चैतमा लागूऔषध नियन्त्रण ब्युरोले हवाईमार्ग हुँदै भारतको नयाँदिल्ली लैजान लागिएको ७ किलो ८८७ ग्राम कोकिनसहित दुई भारतीय महिलालाई पक्राउ गर्‍यो । पक्राउ पर्नेमा भारत मिजोरमकी ४५ वर्षीया भालाललमी र २९ वर्षीया इस्थर लालहलिम्पुई छन् । उनीहरू लागूऔषध कोकिनको भरिया मात्र भएको ब्युरोले जनाएको छ । ती दुई महिलालाई लागूऔषध कारोबारीले आतेजाते खर्च दिएर कोकिन लिन इथियोपिया पठाएका थिए । भालाललमी चैत २ मा दिल्लीबाट इथियोपिया हुँदै अफ्रिकी मुलुक गिनी पुगेको र चैत १३ मा उनी कोकिनको लगेज लिएर मोरक्को, दोहा हुँदै काठमाडौं आइपुगेकी थिइन् ।

त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट उनी सिधै ठमेलस्थित एक होटलमा गएर बसिन् । चैत १४ को बिहान सवा ११ बजे एयर इन्डिगोको विमानबाट नयाँदिल्ली उड्न लाग्दा त्रिभुवन विमानस्थल सुरक्षा कार्यालय र ब्युरोको संयुक्त टोलीले उनलाई ह्यान्ड ब्याग र सुटकेसमा फल्सबटम बनाएर ल्याएको २ किलो ८८७ ग्राम कोकिनसहित उनी पक्राउ परिन् । भालाललमी तीन छोराहरूसँग मिजोरोममा बस्थिन् । उनको श्रीमान्सँग डिभोर्स भइसकेको र ३ वर्षअघि घरमा ग्यास विस्फोटमा परी जलेर घाइते भइन् । उनको अनुहार जलेर कुरूप भएको र उपचारका लागि बढी खर्च लाग्ने पत्ता लगाएर कोकिन कारोबारीले उपचार खर्चको प्रलोभनमा पारी भरिया बनाएको पाइएको ब्युरोका प्रवक्ता एसपी चक्रराज जोशी बताउँछन् ।

ब्युरोले अपरेसनकै क्रममा चैत १४ मै काठमाडौं महानगर–२६ ठमेलस्थित भालाललमी बसेकै होटलबाट इस्थरलाई पक्राउ गर्‍यो । प्रहरीले उनको ह्यान्ड ब्याग तथा लगेजबाट फल्सबटम बनाएर ल्याएको ५ किलो कोकिन बरामद गर्‍यो । ती दुवै भारतीयले नेपाललाई ट्रान्जिटका रूपमा प्रयोग गरेको पाइएको ब्युरोका प्रवक्ता एसपी जोशीले बताए ।

उनीहरू दुवैलाई एकै व्यक्तिले आतेजाते खर्च दिएर कोकिन लिन पठाएको अनुसन्धानमा खुलेको जनाएको छ । पठाउने व्यक्ति एकै भए पनि छुट्टाछुट्टै नाम बताएका थिए । उनीहरू दुवैलाई जिल्ला अदालत काठमाडौंले पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाएको छ ।

त्यस्तै, गत असारमा प्रतिबन्धित लागूऔषध सेतो र खैरो ५१ किलो हेरोइनसहित ७ जना दक्षिण अफ्रिकी महिला पक्राउ परे । पक्राउ पर्नेमा २९ वर्षीया सीबीसी थान्देकिले, ४६ वर्षीया मुरायल केडुकवाजी थेम्बेनी एनसाम्बा, ३९ वर्षीया टिसावालाला खानयिजिले एम्भोने, ३६ वर्षीया रोजिना नोन्केले जन्जे, २९ वर्षीया मल्हाको मौरिन मथिबा, ३७ वर्षीया मोरोएसी सुजान कोफु र ३० वर्षीया मोर्लेस बाडेनहोर्स्ट छन् । सीबीसी र मुरायल गत वर्ष जेठ २९ मा दुबईबाट आएका थिए । प्रहरीले उनीहरूको साथबाट १६ केजी सेतो हेरोइन बरामद गर्‍यो । जेठ ३० मा टिसावालाला र रोजिना दक्षिण अफ्रिकाबाट दुबई हुँदै आएका थिए । उनीहरूबाट ८/८ केजी बरामद भयो । जेठ २६ मा मल्हाको दुबई हुँदै आएकी थिइन् भने मोरोएसी जेठ ३१ मा कतारबाट र मोर्लेस दुबईबाट त्रिभुवन विमानस्थल अवतरण गरेकी थिइन् । मल्हाको ७ केजी सेतो हेरोइनसहित जेठ ३० मा पक्राउ परिन् । मोरोएसीलाई ४ केजी सेतो र २ केजी खैरो तथा मोर्लेस ६ केजी सेतो हेरोइनसहित जेठ ३१ मा पक्राउ परे । उनीहरूले लगेजमा फल्सबटम बनाएर भित्र्याएको हेरोइन केही दिनभित्रै भारत लैजाने तयारी थियो ।

उक्त परिमाणको हेरोइनको अवैध मूल्य १ अर्ब २ करोड रुपैयाँ बराबर हुने प्रहरीको भनाइ छ । प्रहरीका अनुसार यति धेरै परिमाणको हेरोइन एकैपटक बरामद भएको यो पहिलो घटना थियो । सेतो हेरोइन प्रतिकेजी २ करोड रुपैयाँसम्म कारोबार हुने गरेको छ । भारतमा पुर्‍याएपछि यसको मूल्य थप बढाएर कारोबार गर्न सक्ने गरी कारोबारीले ती अफ्रिकन महिलालाई आतेजाते खर्चको व्यवस्था गरी भरियाको रूपमा पठाएको प्रहरीले जनाएको छ । ‘यो हेरोइन नेपालमा खपत हुने भन्ने छैन, नेपाल हेरोइनको बजार पनि होइन, विगतका तथ्य र प्रमाणले यो लागूऔषध भारत लैजानकै लागि ल्याइएको देखिन्छ,’ एसपी जोशीले भने । सातै जना अफ्रिकी महिलाका लागि ठमेलका ५ होटल अफ्रिकाबाटै अनलाइनमार्फत बुकिङ गरिएको थियो । ब्युरोका अनुसार हेरोइन पास गर्न दक्षिण अफ्रिकादेखि भारतसम्मका गिरोहले चरणबद्ध रूपमा सेटिङ गर्ने गरेको यस घटनाबाट खुलेको अनुसन्धान अधिकृतले जानकारी दिए ।

पक्राउ परेका अधिकांशलाई विदेशमा रहेको गिरोहले आउने–जाने हवाई भाडा, बसोबास खर्च र थप १ हजार ५ सयदेखि २ हजार अमेरिकी डलर दिएर ओसारपसार गराएको ब्युरोले जनाएको छ । यसअघि २०७९ वैशाख ३ मा जाम्बियन नागरिक ३५ वर्षीया कपुतुला अविसर्ग लाजिम्पाटको एक होटलबाट ७ केजी खैरो हेरोइनसहित पक्राउ परेकी थिइन् । भोलिपल्ट उक्त लागूऔषध बुझ्न आएकी भारत मिजोरमकी ३५ वर्षीया लाल्नुन पुईलाई प्रहरीले लाजिम्पाटबाटै पक्राउ गर्‍यो । जिल्ला अदालत काठमाडौंले ती सातै जना अफ्रिकी महिलालाई पुर्पक्षका लागि थुनामा पठाएको छ ।

यी प्रतिनिधि घटना मात्र हुन् । लागूऔषध नियन्त्रण ब्युरोका अनुसार पछिल्लो ५ वर्षको तथ्यांकमध्ये सन् २०२२ मा लागूऔषध ओसारपसारमा विदेशी महिलालाई भरिया बनाएको र पक्राउ पर्नेको संख्या अन्य वर्षको तुलनामा बढी देखिएको छ । तथ्यांकअनुसार सन् २०१८ मा १५६ जना भारतीय नागरिक पक्राउ परेका छन् भने अन्य ११ विदेशी पक्राउ परेका छन् । जसमध्ये, ५ भारतीय र १ अन्य विदेशी नागरिक पक्राउ परेका छन् । २०१९ मा १८५ भारतीय, २१ अन्य मुलुकका नागरिक पक्राउ परेका थिए ।

२०२० मा ११२ भारतीयमध्ये १ महिला र १५ अन्य विदेशी नागरिक पक्राउ परेकामध्ये ३ जना महिला थिए । २०२१ मा १५० भारतीयमध्ये ५ महिला र अन्य मुलुकका १० जनामध्ये २ जना महिला थिए । २०२२ मा पक्राउ परेका २७७ भारतीयमध्ये १२ महिला र अन्य मुलुकका २७ मध्ये १४ जना महिला थिए । २०२३ को अप्रिलसम्ममा ६६ भारतीय र १३ अन्य विदेशी नागरिक पक्राउ परेका छन् । जसमध्ये २ भारतीय र अन्य मुलुकका ६ महिला छन् ।

लागूऔषध तस्करीमा धेरैजसो विदेशी नागरिक भरियाका रूपमा प्रयोग भएका छन् । पक्राउ पर्ने अधिकांश भारतीयसहित अफ्रिकी मूलका छन् । भरियाका रूपमा केही नेपालीसमेत प्रयोग भएको प्रहरीले जनाएको छ । बरामद भएको लागूऔषध युरोप तथा अफ्रिकन राष्ट्रबाट नेपालको बाटो हुँदै थाइल्यान्ड, ब्राजिल, भारत, हङकङ, भेनेजुएलालगायत देशमा तस्करी हुने गरेको प्रहरी अध्ययनले देखाएको छ । पछिल्लो समय गाँजासमेत विदेशबाट नेपाल भित्रिने गरेको छ ।

कोकिन र हेरोइन भारत हुँदै चीन, थाइल्यान्ड, हङकङ, सिंगापुर, मलेसियालगायत पूर्वी एसियाका मुलुकमा पुग्ने गरेको प्रहरी अनुसन्धानले देखाएको छ । ‘आइस ड्रग’ को रूपमा रहेको एम्फिटामाइन हङकङ, थाइल्यान्ड हुँदै ट्रान्जिटका रूपमा नेपाल ल्याइने गरेको छ । यस्ता लागूऔषध नेपालमा खपत हुने नभई विभिन्न देशबाट नेपाललाई ट्रान्जिट बनाएर आउने र बाहिरिने गरेको पूर्वडीआईजी विकास श्रेष्ठ बताउँछन् । ‘पछिल्लो समय लागूऔषध ओसारपसारमा महिलाको प्रयोग बढेको पाइएको छ,’ उनले भने, ‘संवेदनशीलताको हिसाबले पनि महिलालाई विश्वास गर्ने, काममा लगाउन सजिलो हुने तथ्यले पत्ता लगाएको छ ।’ पुरुषको तुलनामा आपराधिक क्रियाकलापमा महिलाको संलग्नता कम रहेको र लागूऔषध कारोबारमा पनि महिलाप्रतिको भरोसाका कारण कारोबारीले महिलालाई बढी भरियाको रूपमा प्रयोग गरेको पूर्वडीआईजी श्रेष्ठ बताउँछन् ।