नयाँ दिल्ली — उत्तराखण्ड राज्यको चमोली जिल्लामा रहेको जोशीमठ नगरमा केही महिनायता जमिन भासिँदै गएको छ । जमिन भासिएर घरहरुमा चिरा पर्ने तथा भत्किने क्रम सुरु भएपछि त्यहाँका बासिन्दाले आफ्नो घर छाड्नुपर्ने स्थिति निम्तिएको छ ।
बीबीसीले दिएको रिपोर्ट अनुसार पछिल्लो ६ सय ३ वटा घर भत्किएका छन् । पछिल्लो ४८ घण्टामा त्यो क्रम अझै बढ्न थालेको छ ।
स्थानीय प्रशासनले राहत तथा उद्धार प्रारम्भ गरिसकेको जनाएको छ । प्रशासनले जमिन भासिएर कुनै पनि बेला कसैको पनि घर भत्किन सक्ने सन्देश दिएको छ । स्थानीयलाई राहत तथा पुन:स्थापना केन्द्रमा आश्रय लिन आह्वान गरिएको छ । सरकारी भवनहरु समेत चर्किन थालेपछि त्यसलाई पनि खाली गरिएको छ ।
उत्तराखण्ड राज्यको सानो सहर जोशीमठ ऐतिहासिक र धार्मिक दृष्टिकोणले चर्चित छन् । त्यहाँ मठ मन्दिर र मठहरु पनि प्रशस्तै छन् । हिन्दु र सिख धर्मावलम्बीको प्रमुख तीर्थस्थलहरु जाने ‘गेट वे’ का रुपमा जोशीपठ चिनिन्छ । साथै यस ट्रेकिङ गर्ने टुरिस्टहरुको प्रिय थलो पनि हो जोशीमठ क्षेत्र ।
१७ हजार जनसंख्या रहेको उक्त नगर यतिबेला संकटमा पर्न थालेको छ । भूगर्भविद्हरुले पर्वतीय श्रृखंलाको उक्त क्षेत्रको जमिनमुनी भइरहेको हलचलको परिणाम सतहमा देखिएको बताएका छन् । जमिनमुनी भूगर्भीय जलस्रोत पुटेकाले जमिन भासिने र घरहरु चर्किन, धाजा फाट्ने भइरहेको भूगर्वविद्हरुको दाबी छ । जनवरी महिनाको पहिलो हप्ताबाट यो क्रम बढ्नका पछाडि भूगर्भीय जलस्रोतको विस्फोटनलाई मानिएको छ ।
एकपछि अर्को घरमा चिरा पर्ने, भत्किने क्रम बढेपछि स्थानीयहरु त्रासमा छन् । घरबारविहीन हुने चिन्ताले उनीहरुलाई सताएको छ । स्थानीयले प्रदर्शनसमेत गरेका छन् ।
जोशीमठमा सन् १९६२ पछि भवन तथा सडकहरुको निर्माण कार्यले गति लिएको हो । चीनसँगको युद्धपछि भारतले रणनीतिकरुपमा त्यस क्षेत्रमा निर्माण कार्यलाई बढावा दिएको देखिन्छ । विभिन्न रिपोर्टले त्यस क्षेत्रमा मानवीय दवाब कम गर्दै जानुपर्ने भन्दै आएको छ । तर, त्यसविपरीत पर्वतीय क्षेत्रमा जथाभावी भौतिक पूर्वाधारका संरचनाहरु निर्माण हुँदै आएको हो ।
भूवैज्ञानिकहरुले पटक-पटक जोशीमठको पहाडी क्षेत्रलाई कमजोर र धेरै बोझ सहन नसक्ने स्थानको रुपमा चिनाउँदै आएको छ । विज्ञहरुले पहाडमा सहर बसाउने कुराका लागि निश्चित मापदण्ड बनाइनुपर्ने कडा कानुनी प्रवाधान अपनाउनुपर्ने सुझाव पहिल्यै दिएको मिडिया रिपोर्टमा उल्लेख छ । तर, सरकारी र गैरसकारी क्षेत्रबाट त्यसलाई बेवस्ता गरिँदै आएको छ ।
अहिले घर छोड्नुपर्ने स्थितिमा स्थानीयवासीले सरकारप्रति आक्रोश पोखिरहेका छन् । बिहीबार उनीहरुले त्यही स्थान बएर बद्रीनाथ जाने राजमार्ग अवरुद्ध गरेर मसाल जुलुस नै निकाले । स्थानीयको प्रदर्शनपछि स्थानीय प्रशासनले त्यस क्षेत्रमा चलिरहेको सबैखाले निर्माण कार्यलाई रोक लगाएको छ ।
विरोध गरिरहेका स्थानीयले त्यस क्षेत्रमा निर्माणाधीन हाइड्रोपावरको असर जमिनमाथि परेको भनिरहेका छन् । तपोवन विष्णुगढ हाइड्रोपावरको निर्माणले गति लिएपछि समस्या बढ्दै गएको स्थानीयको गुनासो छ ।
प्रशासनले त्यसको निर्माणमा अहिलेलाई रोक लगाएको छ । स्थानीयले हाइड्रोपावरका लागि निर्माण गरिएको पहाडी सुरुङले जमिनलाई कमजोर बनाएको भन्दै आएका छन् । सन् २०१३ को रिपोर्टले हाइड्रोपावर परियोजनाका लागि बनाइने सुरुङले पहाडी क्षेत्रमा क्षति पुर्याउने चिन्ता दर्शाएको थियो । जोशीमठ क्षेत्रमा बनाइएको चार लेनको राष्ट्रिय राजमार्गले पनि जमिनलाई कमजोर बनाएको गुनासो स्थानीयको छ ।
जोशीमठ क्षेत्रमा भइरहेको घटनालाई लिएर प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले आइतबार उत्तराखण्डका मुख्यमन्त्री पुष्करसिंह धामीसँग जानकारी लिएका छन् । उनले स्थानीयको सुरक्षा र पुनर्वासको कार्यलाई तिव्रता दिन निर्देशन दिएका थिए ।
केन्द्र सरकारबाट हरसम्भव सहयोगको आश्वासन राज्य सरकारलाई दिएको मुख्यमन्त्री धामीले मिडियामा बताएका छन् ।
तस्बिरहरु : एएफपी
प्रकाशित : पुस २८, २०७९ १६:११
