'रवि लामिछाने नेपाली नागरिक होइनन्, सांसद बन्न अयोग्य छन्'

युवराज पौडेल र रविराज बसौलाले दायर गरेको रिटमा लामिछाने गएको आम निर्वाचनमा उम्मेदवार बन्न नै अयोग्य रहेको जिकिर गरिएको छ ।

शुक्रबारको सुनुवाइको प्रारम्भमा रिट निवेदकका तर्फबाट वरिष्ठ अधिवक्ता सुरेन्द्र भण्डारी र अधिवक्ताहरू रमन कर्ण, नानीबाबु खत्री र रविराज बसौलाले बहस गरेका छन् । बहसका क्रममा वरिष्ठ अधिवक्ता सुरेन्द्र भण्डारीले निर्वाचनमा उम्मेदवार बन्न नेपालको संविधानको धारा ८७ को उपधारा १ मा गरिएको कानुनी प्रबन्धअनुसार नेपाली नागरिक हुनुपर्ने स्पष्ट व्यवस्था भएकाले रवि लामिछाने सांसद बन्न अयोग्य भएको दलिल पेस गरे ।

त्यस्तै प्रतिनिधिसभा निर्वाचन ऐनको दफा १२ ले पनि उम्मेदवार बन्न नेपाली नागरिकता कायम भएको हुनुपर्ने भने पनि लामिछानेले उम्मदेवारी दिँदा विदेशी नागरिक भएको उनको जिकिर थियो । चितवन-२ बाट प्रतिनिधिसभा सदस्यमा निर्वाचित लामिछानेले अमेरिकी नागरिकता लिएपछि पुन: नेपाली नागरिकता लिने प्रक्रिया पूरा नगरेकाले उनी अहिले पनि विदेशी नागरिक नै उनको दाबी छ ।

उनले बहसका क्रममा केही तथ्य प्रस्तुत गर्दै भने, 'उम्मेदवार बन्न नेपाली नागरिक हुनुपर्छ । तर रवि लामिछाने नेपालको नागरिक होइन । उनले २०५० साल फागुन १० गते जिप्रका काठमाडौंबाट पहिलो पटक नागरिकता लिएका थिए । त्यसपछि उनी अमेरिका गए । अमेरिकामा २०७० फागुन ९ गते त्यहाँको नागरिकता पाए । पछि २०७५ जेठ १४ मा उनले अमेरिकी नागरिकता त्याग्ने प्रक्रिया सुरु गरे । तर नेपालको नागरिकता पुन: प्राप्त गर्ने प्रक्रिया भने पूरा गरेका छैनन् । त्यसैले उनी उम्मेदवारी दर्ताका बेलासम्म नेपाली नागरिक छैनन् ।'

नेपाल नागरिकता ऐन, २०६३ को दफा १० (१)मा कुनै नेपाली नागरिकले विदेशी नागरिकता लिएमा नेपालको नागरिकता कायम नरहने हुने उल्लेख छ । 'नेपालको कुनै नागरिकले आफूखुसी कुनै विदेशी मुलुकको नागरिकता प्राप्त गरेपछि निजको नेपाली नागरिकता कायम रहने छैन ।'

नेपाल नागरिकता नियमावली, २०६३ ले विदेशी नागरिकता लिएर नेपालको नागरिकता त्याग गर्नेबारे नेपालका निकायलाई जानकारी दिनुपर्ने व्यवस्था गरेको छ । 'कुनै नेपाली नागरिकले नेपालको नागरिकता त्याग्न चाहेमा निज नेपालभित्र बसेको भए सम्बन्धित प्रमुख जिल्ला अधिकारी समक्ष र विदेशमा बसेको भए सम्बन्धित नेपाली कूटनीतिक नियोगका अधिकारी मार्फत नागरिकताको सक्लल प्रमाणपत्र फिर्ता निवेदन दिनुपर्ने' व्यवस्था छ ।

विदेशी नगारिकता त्याग गरेर पुनः नेपाली नागरिकता लिन चाहेमा पनि निश्चित कानुनी प्रक्रिया पूरा गर्नेपर्ने प्रचलित कानुनको व्यवस्था छ । नेपाल नागरिकता ऐन २०६३ को दफा ११ मा पुनः नेपाली नागरिकता कायम हुने व्यवस्था गरिएको छ । जसमा भनिएको छ, 'कुनै नेपाली नागरिकले विदेशी मुलुकको नागरिकता प्राप्त गरेपछि पुनः नेपालमा आई बसोबास गरेको र विदेशी मुलुकको नागरिकता त्यागेको निस्सा तोकिएको अधिकारीलाई दिएमा त्यस्तो निस्सा दर्ता भएको मितिदेखि निजको नेपाली नागरिकता पुनः कायम हुनेछ ।'

वरिष्ठ अधिवक्ता भण्डारीले निर्वाचन आयोगमा रवि लामिछानेले दिएको स्पष्टीकरणमा पनि पुन: नेपाली नागरिकता प्राप्त नगरेको स्वीकार गरेकाले उम्मेदवार बन्न अयोग्य भएको पुष्टि भएको बताए । भण्डारीले बहसका क्रममा भने, 'उनले अमेरिकाको नागरिकता त्याग्ने प्रक्रिया सुरु गरेपछि उनी नेपाली नागरिकता प्राप्त गर्ने योग्यता त सिर्जना गरेका छन् तर उनले नागरिकता प्राप्त गरिसकेका छैनन् त्यसैले उनी सांसद बन्न अयोग्य छन् ।'सन् २०१५ मा अमेरिकी नागरिक हुँदाहुँदै नेपालको राहदानी लिएर पनि लामिछानेले गैरकानुनी काम गरेको उनको तर्क थियो ।

जुन निकायले नागरिकता र राहदानी गैरकानुनी भएकोबारे छानबिन गरिरहेको छ त्यसैको नेतृत्वमा पुग्दा स्वार्थ बाझिने पनि उनको जिकिर छ । 'उनको नागरिकता र राहदानी गैरकानुनी भएको भन्दै गृहमन्त्रालयले छानबिन गरिरहेको छ । उनले गृहमन्त्रीका रूपमा त्यो अनुसन्धानलाई प्रभावित पारेका छन् ।त्यसैले उनी त्यो पदका लागि अयोग्य छन् । सम्मानित अदालतले अन्तरिम आदेश जारी गर्नुपर्छ । स्वार्थको द्वन्द्व रहने पदमा उनी निरन्तर रहन मिल्दैन,' वरिष्ठ अधिवक्ता भण्डारीले भने ।

त्यस्तै बहसका क्रममा इजलासले रिट निवेदकहरूलाई मुद्दा दर्ता गर्ने हक छ कि छैन भनेर जिज्ञासा राखेको थियो । इजलासले रवि लामिछानेका प्रतिस्पर्धीबाहेक अरुलाई मुद्दा हाल्ने हकदैया छ त भनेर सोधेको थियो । त्यसमा जनसरोकारको विषय भएकाले जो पनि नागरिकले मुद्दा हाल्न पाउने अधिवक्ता रमन कर्णले जिकिर गरे । कर्णले लामिछानेलाई पदमा बस्ने संवैधानिक अयोग्यता रहेको उनले नेपाली नागरिकलाई शासन गर्ने जिम्मा पाएको र मन्त्रीका रूपमा शासन पनि गरिरहेकाले उनीविरुद्ध सबै नेपालीले मुद्दा हाल्न पाउने जिकिर गरे ।

अधिवक्ता कर्णले लामिछानेले निर्वाचन आयोगमा बुझाएको स्पष्टीकरणले नै उनी नेपाली नागरिक नभएको प्रमाणित गर्ने दाबी गरे । उनले भने, 'यसअघि नेपालमा काम गर्नका लागि वर्कपरमिट लिएका विदेशी नागरिकका रूपमा नेपाल आएका कारणले पनि उनी विदेशी हुन् भन्ने प्रस्ट छ । उनले आफ्नो कार्यद्वारा नै बाइकन्डक्ट नै उनी विदेशी नागरिक हुन् भन्ने स्थापित भएको छ । भिसाका लागि निवेदन दिँदा नै उनले आफ्नो राष्ट्रियता खुलाउनुपर्नेछ । उनले अमेरिकी भएको खुलाएका छन् । उनी त्यसैले पनि नेपालका नागरिक होइनन् । उनी निर्वाचन लड्न अयोग्य छन् ।'

सांसदका रूपमा निरन्तरता दिँदा अनुसनधान प्रभावित हुने भन्दै अधिवक्ता कर्णले अन्तरिम आदेश दिन माग गरे । चिया ब्रेकपछि रवि लामिछानेका पक्षका वकिलहरूले बहस गर्नेछन् । सांसदका रूपमा काम गर्न दिने वा नदिने भन्नेबारे संवैधानिक इजलासले शुक्रबार निर्णय दिने सम्भावना रहेको छ ।

शुक्रबारको इजलासले अन्तरिम आदेश दिएमा लामिछानेको सांसद पद अयोग्य हुनेछ । तर सर्वोच्चले अन्तरिम आदेश नदिएमा भने मुद्दाको अन्तिम टुंगो नलागेसम्म उनको सांसद र मन्त्री पद कायमै रहनेछ ।