सडकमा कसरी हिँड्ने ?

• मोरङ बेलबारी– ५ मा गत बुधबार २० महिने बालकको बसले किचेर मृत्यु भयो । शिवकुमारी साहले ठूलो छोरा योगराजलाई स्कुल पठाउन बसमा चढाएकी मात्र थिइन्, सोही गाडीले किचेर कान्छो छोरा राजको ज्यान गएको हो ।

हामी जानेर/नजानेर दुर्घटनामा पर्ने गरेका छौं । कतै चालकको लापरबाही हुने गरेको छ । धेरै दुर्घटना सडकमा हिँड्दा वा बाटो काट्दा सही तरिका नअपनाएकाले हुन पुगेको पनि देखिन्छ । त्यसैले कोपिलाको यो अंकमा हामी ‘सडकमा कसरी हिँड्ने ?’ भन्नेबारे चर्चा गर्नेछौं ।
ट्राफिक नियम पालना गर्ने हो भने मात्र पनि दुर्घटनाबाट आफू बच्न र अरूलाई बचाउन सकिन्छ । जथाभावी बाटो काट्दा र हिँड्दा प्रायःजसो दुर्घटनामा हुने भएकाले ट्राफिक प्रहरीले नारा नै बनाएको छ, ‘जथाभावी बाटो नकाटौं । दुर्घटनाबाट बचौं र बचाऔं ।’
हामी मात्र होइन, हाम्रा अभिभावकहरू पनि सडकमा हिँड्दा सवारी चालकले गाडी रोक्छ वा छलेर गइहाल्छ भन्ने सोचाइ राख्छौं । त्यो गलत हो । बाटोमा हिँड्नेलाई चालकले परबाट देख्न सहज हुँदैन । गुडिरहेको सवारीलाई तुरुन्तै रोक्न वा छेउ लगाउन पनि सम्भव हुँदैन । त्यसैले आफ्नो सुरक्षाको ख्याल आफैं गर्नुपर्छ । यस्तै जहाँ पायो त्यहीँबाट बाटो काट्छौं । आकाशेपुल हुँदाहुँदै सडकबाटै पार गर्छौं । जेब्राक्रस छाडेर जहाँ मन लाग्यो, त्यहीँबाट वारपार गर्छौं । यसो गर्नुहुन्न ।

ट्राफिक बत्ती, पैदल यात्रुलाई बाटो काट्ने ठाउँ, जेब्राक्रस, आकाशेपुल वा ट्राफिक प्रहरीको सहयोगमा बाटो काटे मात्र सुरक्षित हुन सकिन्छ ।
महानगरीय ट्राफिक प्रहरी महाशाखा प्रमुख भीम ढकाल भन्छन्, ‘कसरी हिँड्ने भन्ने थाहा नभएर हामी दुर्घटनामा पर्ने गरेका छौं । पेटी भएको ठाउँमा पेटीबाट हिँड््नुपर्छ । पेटी नभएको ठाउँमा आइरहेको सवारी सामुन्ने पारेर हिँड्नुपर्छ ।’ ढकालका अनुसार बाटो काट्नुअघि ‘रोक, पर्ख, हेर, सुन, सोच अनि जाऊ’ को नियम पालना गर्नुपर्छ । बाटो काट्नुअघि रोकिनु र पर्खनुपर्छ । दुवैतर्फको सवारीको गति र अवस्था हेर्नुपर्छ । सवारीको आवाज सुन्नुपर्छ । सवारीले हामीलाई देख्न र रोक्न उपयुक्त समय दिनुपर्छ । सवारी रोकिएपछि मात्र बाटो काट्न तयार हुनुपर्छ । सडक पार गर्न सुरक्षित महसुस भएपछि मात्र बाटो काट्नुपर्छ । सवारी नजिकै छैन भन्ने पक्का भएपछि मात्र सिधा हिँडेर सडक पार गर्नुपर्छ । तर पनि हेर्दै र गाडीको आवाज सुन्दै हिँड्नुपर्ने हुन्छ । नजिकै सवारी छ भने, त्यसलाई जाने मौका दिनुपर्छ । किनकि, चालकले सवारी तुरुन्त रोक्न सक्दैन र दुर्घटना हुन सक्छ ।
सहरी क्षेत्रका प्रायःजसो सडक र चोकमा ट्राफिक बत्ती हुन्छन् । बत्ती नभएका सहरका चोकमा ट्राफिक प्रहरी बसेका हुन्छन् । उनीहरूले इसारा गरेपछि मात्र बाटो काट्दा सुरक्षित होइन्छ । ट्राफिक लाइट भएको स्थानमा बाटो काट्दा मानवचिह्न भएको हरियो बत्ती बलेपछि मात्र अघि बढ्नुपर्छ । अझ बाटो काट्दा एक्लै हिँड्नु हुँदैन । समूह बनाएर पंक्तिमा बाटो काट्दा सुरक्षित हुन सकिन्छ । दुर्घटनामा पर्ने अर्को कारण बाटो हिँड्दा मोबाइल फोनको प्रयोग र साथीसँगको कुराकानीमा बढी केन्द्रित हुनु पनि हो । यस्तै, सवारी चाप हुँदाहुँदै बाटो काट्ने दुष्प्रयास पनि दुर्घटनाको कारण हो । कहिलेकाहीँ बार र डोरी नाघेर बाटो काट्ने पनि गर्छौं । यी सबै बानी गलत हुन् ।
बाटो काट्दा सवारी चालकलाई गाडी रोक्न हातले इसारा गर्नुपर्छ । जेब्राक्रस र सडक–पेटीमा तँछाड– मछाड गरेको पनि देखिन्छ । यसो गर्नाले पनि हामी दुर्घटनामा पर्छौं । हुत्तिएर सडकमै लड्न पनि सक्छौं ।
घटनाहरूले के देखाएका छन् भने, सहरी क्षेत्रमा बढी दुर्घटना पर्ने समय साँझ, राति र बिहान हो । त्यसैले रातको समयमा बाटो काट्दा चम्कने वा टल्कने लुगाको प्रयोगले बढी सुरक्षित हुन सकिन्छ ।
अभिभावकले के गर्ने ? नानीबाबुहरू सडक कति जोखिम भन्ने थाहा पाउँदैनन् । १० वर्षमुनिका नानीबाबुहरूले सवारीको गति र दूरी आँकलन गर्न नसक्दा सुरक्षित तरिकाले बाटो काट्न सक्दैनन् । केटाकेटीको सुरक्षा अभिभावककै जिम्मेवारी हो । कहिले पनि साना केटाकेटीलाई सडक वा पेटीमा एक्लै हिँड्न दिनु हुँदैन । बाटो काट्दा बालबालिकालाई बीचमा राखेर हिँडाउनुपर्छ । उनीहरूको हात राम्रोसँग समात्नुपर्छ । आमाबुबा वा अभिभावकले ट्राफिक नियमको पालना गरे मात्र छोराछोरीले पनि त्यही सिक्छन् । बालबालिकालाई सडकमा खेल्न र गाडीको पछाडि दौडन दिनु हुँदैन ।

कुन बेला रोकिने, कुन बेला बाटो काट्ने ?

सहरी क्षेत्रका सडकमा धेरै ठाउँमा पदयात्रीका लागि संकेत हुन्छ, जसले सवारीलाई कहिले रोक्ने र पदयात्रीलाई कहिले बाटो काट्ने भनी निर्देशन दिन्छ । रातो संकेतमा कहिल्यै बाटो काट्नु हुँदैन ।
जब बत्ती बदलिएर स्थिर हरियो पदयात्री संकेत देखिन्छ र सवारी रोकिन्छन् तब मात्र सावधानीपूर्वक बाटो काट्नुपर्छ । केही समयपछि हरियो संकेत बत्ती झिपझिप गर्न थालेपछि भने बाटो काट्न अघि बढ्नु हुँदैन । किनभने यो संकेत रातोमा बदलिन लागेको हो । रातो ट्राफिक बत्ती बलेर सवारी नरोकेसम्म बाटो काट्नु हुँदैन । अझ कुनातिरबाट मोडिएर आउन सक्ने सवारीका लागि झनै होसियार रहनुपर्छ । ट्राफिक संकेत कुनै लेनको सवारीलाई रोक्न र कुनै लेनको सवारीलाई जान दिनका लागि पनि हो भन्ने कुरा बिर्सनु हुँदैन ।

के गर्ने के नगर्ने ?

• बालबालिकाले आफूभन्दा ठूलोका हात समाएर हिँड्ने
• फुटपाथ र आकाशेपुलको प्रयोग गर्ने
• फुटपाथ र आकाशेपुल नभएको स्थानमा सडक खाली भएपछि र सवारीको गति कम भएपछि समूहमा बाटो काट्ने
• बाटो काट्दा चालकलाई गाडी रोक्न संकेत दिने
• मोबाइल चलाउँदै र साथीसँग गफ गर्दै नहिँड्ने
• सडक–पेटी र जेब्राक्रसको प्रयोग गर्दा अरूलाई धकेल्दै नहिँड्ने
• रातको समयमा चम्किलो लुगाको प्रयोग गर्ने
• सडक–पेटी नभएमा दाहिने किनाराबाट हिँड्ने
• सडकमा कहिल्यै नखेल्ने
• सडक बीचको बार र डोरी ननाघ्ने
• हतारिएर बाटो पार नगर्ने
• सवारी चढ्दा र ओर्लंदा अरूलाई नधकेल्ने

यस्तोमा बाटो काट्दा असुरक्षित होइन्छ :