सदाबहार छैनन् देउसीभैली

युट्यबमा सर्च गर्ने हो भने थुप्रै ताजा तिहार गीतहरू भेटिन्छन् । रामकृष्ण ढकालको स्वरमा रमेश बिजीको गीत ‘टीकामाला...’, खुमन अधिकारी र देवी घर्तीमगरको स्वरमा रहेको नन्दराम परियारको ‘आयो तिहार...’, दुर्गेश थापाको शब्द, संगीत र स्वर रहेको गीत ‘ह्याप्पी तिहार...’, सन्तोष केसी र शर्मिला गुरुङको ‘देउसी रे...’, तेजश रेग्मी र सन्ध्या बूढाको ‘देउसीभैलो...’, खुमन र समीक्षा अधिकारीको ‘आँगनीमा भैलिनी...’ लगायतका थुप्रै गीतहरू यसपालि रिलिज भएका छन् । अधिकांश गीतले पर्वको गम्भीरताभन्दा पनि हल्काफुल्का र बजारिया तत्त्व नै समातेको देखिन्छ ।

अधिकांश तिहार गीतहरू सदाबहारभन्दा पनि मौसमी र क्षणिक छन् । भर्खरै तिहार गीतकै रूपमा ‘टीकामाला...’ सार्वजनिक गरेका लोक गायक रमेश बिजी पछिल्लो समय आएका पर्व गीतहरू टिकाउ र सदाबहार प्रकृतिका नभएको सुनाउँछन् । उनले ‘टीकामाला...’ मा भने कारणबस टाढा भएका दिदीभाइको बिछोडलाई समेटेर चेली–माइतीबीचको गहिरो सम्बन्धलाई देखाउन खोजिएको छ । ‘तिहारको मौलिकतालाई उठाउन खोजेको हुँ,’ उनी भन्छन्, ‘यसो भयो भने सदाबहार हुन सकिन्छ कि ।’ पर्व विशेष गीतहरू छोटो अवधिकै लागि हुने भएकाले पहिलेको तुलनामा तिहारका गीतहरू पनि घटेको उनको अनुभव छ । छिट्टै चर्चा कमाउनतिर सर्जकहरूको ध्यानाकर्षण भएकाले पनि तिहारका गीतहरूमा त्यति मिहिनेत नदेखिएको उनको दाबी छ । ‘गीतलाई कति आयु दिने भन्ने कुरा सर्जकहरूको हातमा निर्भर रहन्छ,’ उनी भन्छन्, ‘गीतसंगीत आफ्नो सन्तानजस्तै हुन् । गीतलाई कालजयी बनाउन एउटी आमाले जस्तै सन्तानलाई दीर्घायुको कामना गर्नुपर्छ ।’

तिहारको सन्दर्भमा लोचन भट्टराई र नूतन प्रधानको स्वर रहेको फिल्म ‘स्वर्ग’ का गीत जस्तो सदाबहार सिर्जना अहिलेसम्म आउन नसकेको स्विकार्छिन् लोकगायिका गायिका शर्मिला गुरुङ पनि । ‘जति पुरानो भए नि सुनौं सुनौं लाग्ने यो गीतबाट सिक्नुपर्छ,’ उनी भन्छिन्, ‘तर अहिलेका तिहार गीतहरू मौलिक संस्कृतिभन्दा रमाइलोतिर बढी गइरहेको झैं लाग्छ ।’ तिहार के हो, तिहारका गीतहरूमा हुने लय कस्ता हुन् भन्नेतिर अध्ययन अनुसन्धान पनि कम भएको गुरुङ स्विकार्छिन् । उनले कुनै समय पर्व र लोक संस्कृतिका गीतलाई बमबहादुर कार्की र शम्भु राईजस्ता अग्रजले निकै राम्रो काम गरेको भए पनि अहिलेको पुस्ताले पुरानाबाट सिक्न नसकेको पनि उनी बताउँछिन् ।

लोकलय र सांस्कृतिक तत्त्वलाई समातेर ल्याइएका केही गीत पनि छन् बजारमा । झन्डै एक दशकको बीचमा बनेको नवीन खड्का र पुस्तक खड्काका स्वरमा रहेको ‘देउसी गीत’ को लय भने सामान्य भए पनि मीठो सुनिन्छ । गायक राईका तिहार गीतहरूमा पनि उस्तै मिठास भेटिन्छ । रेशम सापकोटाका भर्खरै सार्वजनिक ‘बलि राजाको भाइटीका...’ ले पनि मौलिक संस्कृतिलाई समाउन खोजेको देखिन्छ । युवा पुस्तालाई केन्द्रमा राख्दै लोक शैलीका गीतलाई केही परिमार्जन गर्दै आएका गायक तथा मोडल दुर्गेश थापाले यसपटक पनि तिहारकै मौका छोपी केही फरक गीत पस्केका छन् । डिजे र पार्टीमा रमाउने युवायुवतीलाई लक्षित उनको गीतमा त्यस्तै सांगीतिक पक्ष फ्युजन गरिएको छ ।

‘हामीले सबै पुस्ता समेट्ने कोसिस गर्नुपर्छ,’ उनको तर्क छ, ‘त्यही भएर लोक शैलीका गीतमा पनि आधुनिक प्रयोगहरू हुन जरुरी छ । घर आँगनमा मात्र होइन, डिस्को र डिजे पार्टीमा पनि तिहार गीतहरू बज्नुपर्छ ।’ पश्चिमा गीतसंगीतमा रमाउने चाहने पुस्ताका लागि मनोरञ्जन र संस्कृति दुवै दिनुपर्ने उनको मत छ । ‘यद्यपि रहेक स्रष्टाले सदाबहार सिर्जना दिनेतिर पनि सोच्नुपर्छ,’ उनी भन्छन् ।