प्रयोगवादी बाथटब

नेपाली रंगमञ्चमा यस्तै टाढैबाट चिनिने प्रकृतिको अर्को काम गरेका छन् हालै उनले । चार वर्षअघि नाटक ‘कोमा : अ पोलिटिकल सेक्स’ मा प्रयोगवादी छाप छाडेका उनी फेरि अर्को नाटक ‘बाथटब’ लिएर आएका हुन् । ‘कोमा...’ मा उनी लेखक मात्र नभई कलाकारकै रूपमा पनि थिए, यसपटक नाटककार मात्रै । निर्देशकको रूपमा साथ दिएका छन्, घिमिरे युवराजले ।

नाटकमा यो जोडीको दोस्रो सहकार्य हो, जसलाई मूर्त रूपमा दिएका छन् अभिनेता नीर शाह, ब्रजेश खनाल र भूषिता वशिष्ठले । तीन दशकपछि यही नाटकमार्फत नीर शाहको नेपाली रंगमञ्चमा पुनरागमनसमेत भएको छ । ३२ वर्षअघि बालकृष्ण समको नाटक ‘मुटुको व्यथा’ गरेपछि शाह रंगमञ्चमा देखिएका थिएनन् । रंगमञ्चप्रेमी पछिल्लो पुस्तालाई नाटक ‘बाथटब’ ले नीर शाह नियाल्ने आँखीझ्याल दिन्छ । ब्रजेशचाहिँ कुनै समय फिल्ममा हिरो हुन चाहन्थे, तर उनी बने पटकथाकार । आख्यानकारको समेत छवि बनाएका उनले बीचमा एकाध हास्य नाटक नगरेका हैनन् । तर, उनमा अभिनयको भोक कतिसम्म रहेछ भन्ने हेर्न ‘बाथटब’ ले पूर्ण सघाउँछ ।

भूषिता लेखिका र पत्रकार हुन् । लामो समय मूलधारको पत्रकारितामा रमाएकी यिनको पछिल्लो अवतार अभिनेत्रीको रूपमा प्रकट भएको छ । केही महिनाअघि आर्ट काउन्सिलमा प्रस्तुत एउटा खुल्ला नाटकमा अभिनय गरेकी उनी ‘बाथटब’ मा ढुक्कैले खुलेकी छन् । उनको अभिनय आशक्ति र दक्षता यो नाटकमा राम्रैसँग पोखिएको छ । नाटक ‘बाथटब’ मूलत: यी तिन पात्रमा केन्द्रित छ । टेक्स्ट जसरी सरियल छ, प्रस्तुतिलाई पनि त्यस्तै पनमा ढालेका छन् घिमिरे युवराजले । लामो समयपछि नेपाली रंगमञ्चले फरक स्वाद र संरचनाको नाटक पाएको महसुस हुन्छ । एकै प्रकृतिको परम्परागत नाट्य शैलीबाट आजित दर्शकहरूका लागि ‘बाथटब’ ले ठूलो राहत दिनेछ ।

विषयवस्तुको अमूर्तताभित्र ‘बाथटब’ ले जीवन र जगतको विसंगति र कुरूपता प्रस्तुत गर्छ । नाटकमा प्रेम छ, प्रश्न छ । विचार छ, विचलन पनि छ । जीवन छ र चिहान छ । आशा छ र निराशा छ । राजनीति छ र दुराचार पनि छ । समग्रमा सिंगो समयप्रति नै नाटकले प्रश्न गर्छ । नाटक हेरेपछि मानव सभ्यता र ज्ञानले अहिलेसम्म गरेको यात्राप्रति संशय उत्पन्न हुन्छ । अमूर्तताभित्र पनि नाटकमा कथानकको सरल धागो छ । नि:शब्द शमशेर राणा नाटकको एउटा लेखक हो । ऊ कथा लेखिरहेको छ । उनकै कथाको पात्र हो सिरियल किलर, जो बाथटबमा निदाइरहेको छ र आफ्नो ५३ औं जन्मदिन प्रधानमन्त्रीको हत्या गरेर मनाउन चाहन्छ । जसै ऊ बाथटबबाट ब्युँझिन्छ, उसलाई आफ्नो पात्रको चरित्र मन पर्दैन र लेखकमाथि प्रश्न गर्छ । लेखकले पात्रमाथि लादेको निरंशकुतामाथि उसले औंलो ठड्याउँछ ।

यसपछि पैदा हुने द्वन्द्वको विभिन्न तहबाट नाटक अघि बढ्छ । दर्शक बाँधिराख्न लभ, थ्रिलजस्ता तत्त्वहरूले निकै काम गरेको छ । चरित्रको मनोविज्ञानअनुरूपको पाश्र्व संगीत नाटकको अर्को राम्रो प्रयोग हो । ध्वनिको प्रयोगले दर्शकमा उत्तिकै कौतुहलता पैदा गराउँछ । मञ्च उत्तिकै चामत्कारिक, अमूर्त र प्रयोगात्मक लाग्छ । नाटकको ‘एक्पेरिमेन्टल’ र ‘सरियल’ इलेमेन्टलाई साथ दिनेगरी गरिएको मञ्च परिकल्पना प्रशंसायोग्य छ । प्रकाशमा भने थप काम गर्न सकिन्थ्यो । प्राय: नगरकोटीको लेखनमा आउने ‘चिहान’ र ‘सेक्स’ को सन्दर्भ यो नाटकमा पनि पुनरावृत्ति भएको छ । लाग्छ– यी दुई शब्द नगरकोटीकै पर्यायवाची हुन् ।

चिहानको सन्दर्भ ल्याएर नगरकोटीले नाटकमार्फत शून्यताको वकालत गरेका छन् । समाजवाद, साम्यवाद, उपनिवेशवाद, अस्तित्ववाद, साम्राज्यवाद, पुँजीवाद सबै प्रकारका विचार नाटकमा चिहान बनेको छ र जसलाई शून्यतादेखि शून्यतासम्मको यात्राको रूपमा इंगित गर्न खोजिएको छ । नाटक भन्छ– दशगजा मानव सभ्यताको सबैभन्दा ठूलो चिहान हो ।’

खासमा समय, समाज, राजनीति र व्यैयक्तिक कुरूपतामाथिको प्रहार ‘बाथटब’ को मुख्य ध्येय देखिन्छ । हरेक प्लट र सन्दर्भ विम्ब र प्रतीकमय छन् । जस्तो कि नाटकका लेखक नि:शब्द शमशेर राणाको नाम आफैंमा यतिखेर नेपाली राजनीतिको ‘मौन विम्ब’ हो । लामो समय नेपाली राजनीतिको मियोमा रहेका शमशेरहरू अहिले ‘नि:शब्द’ नै छन् । तर, उनैका उपज अहिलेका राजनीतिक पात्रहरू आपसी द्वन्द्व र प्रश्नहरूमा रुमलिएका छन् । प्रधानमन्त्रीको मर्डर गर्न चाहने सिरियल किलर होस् या ‘रिपब्लिक अस्पताल’ को सन्दर्भ, यी सबै विम्बात्मक लाग्छन् । नाटकभित्र पात्रमाथि थिचोमिचो गर्ने शक्तिशाली लेखकलाई आफू स्वयं पनि कसैको चरित्र निर्वाह गरिरहेको बोध हुनु झन् अर्थपूर्ण लाग्छ ।

फिल्म निर्माण, निर्देशनदेखि अभिनयमा ‘मानक’ व्यक्तित्व बनाइसकेका नीर शाहले यो नाटकमा राम्रो काम गरेका छन् । उनको पुनरागमन नै नेपाली रंगमञ्चका लागि ठूलो उपलब्धि हो । सिरियल किलरको रूपमा ब्रजेशले पनि चरित्रप्रति न्याय गरेका छन् । भूषिताको अभिनयले दर्शकको मन उत्तिकै तान्छ । उनले यो नाटकमार्फत अभिनयमा अब्बल सम्भावना देखाएकी छन् । बत्तिसपुतलीस्थित शिल्पीको गोठाले थिएटरमा मञ्चन भइरहेको नाटक माघ २८ गतेसम्म मञ्चन हुनेछ ।