अष्ट्रेलियामा डढेलोको प्रभाव
सुख्खा तथा गर्मीयाममा अष्ट्रेलियाली वन क्षेत्रमा वर्षेनि डढेलो लागिरहन्छ । यसको व्यवस्थापनका लागि विगतमा झैं सरकारले यस वर्ष २ अर्ब अष्ट्रेलियाली डलर बजेटमा छुट्याएको छ । यस पटकको डढेलो विगतको भन्दा भिन्न रह्यो । यसको प्रमुख कारण जलवायु परिवर्तन हुनसक्ने अनुमान गर्न सकिन्छ ।
प्रशान्त महासागरको पश्चिमी किनारमा रहेको अष्ट्रेलियाको पूर्वी क्षेत्र खासगरी न्यु साउथ वेल्स र भिक्टोरिया राज्यहरूमा तीव्र गतिमा हावा चल्ने गर्छ । साथै यो क्षेत्र दक्षिण गोलार्धमा पर्ने भएकाले सूर्य दक्षिणायान भई नोभेम्बर र डिसेम्बरमा बढी गर्मी हुने गर्छ । गत डिसेम्बर १७ मा तापक्रम औसतभन्दा १ डिग्री सेल्सियस बढेर ४१.९ डिग्री सेल्सियस पुगेको थियो ।
चट्टानी तथा मरुभूमि क्षेत्र बढी भएकाले अष्ट्रेलियामा सुख्खा तथा गर्मी भइरहन्छ । यस बाहेक अष्ट्रेलिया हरितगृह ग्यास खासगरी कार्बनडाइ अक्साइड बढी उत्सर्जन गर्ने देशमा पर्छ, वार्षिक रूपमा विश्व हरितगृह उत्सर्जनको १३ प्रतिशत । यिनै परिवेशले वातावरण तताउन सहयोग गर्छन् । जलवायु परिवर्तनका कारण जमिन सुख्खा भई वनका रुख, बुट्यान, घांँस, झारपात सुकेर झुरिला हुन्छन् । यसमा सामान्य मानवीय गतिविधिले उत्पन्न आगोको सानो झिल्को डढेलोमा परिणत हुनसक्छ । गत सेप्टेम्बरबाट त्यहाँको वनमा आगो सल्कियो । लगभग १०० भन्दा बढी स्थानमा आगलागी भएको थियो । समयमै निभाउन सकिएन र झन् वन डढेलोको प्रभाव बढ्दै गयो । नोभेम्बर ८ मा सरकारले राष्ट्रिय आपत्काल घोषणा गर्यो । सरकारले नागरिकहरूलाई सुरक्षित स्थानमा जान आह्वान गर्यो । यो डढेलो अष्ट्रेलियाको इतिहासमा अहिलेसम्मकै खतरनाक मानिएको छ ।
पूर्वी सामुद्रिक तटीय क्षेत्रका प्रमुख सहरहरू सिड्नी, मेलबर्न र क्यानबेरा क्षेत्रको वन, बुट्यान वा झाडीमा लागेको आगो वा वन डढेलोबाट त्यहाँका मानिस त्रसित छन् । वनक्षेत्र वा झाडीबाट हावाको झोँक्कासँगै आगोको लप्का वा ज्वालाहरू मानव बस्तीतर्फ तीव्र गतिमा बढिरहेको छ । आगोका लप्काहरूलाई प्रशान्त महासागरबाट उत्पन्न हावाले झन् ऊर्जा दिएको छ । आगोको लप्काहरू सामान्य मानिसको गतिभन्दा केही बढी ११ किलोमिटर प्रतिघन्टाका दरले बढेको छ । यो दर घाँंसे मैदानको क्षेत्रमा लगभग २२ किमि प्रतिघन्टाका दरले बढ्छ । सन् २०२० जनवरी ८ सम्म डढेलोले लगभग १ लाख ७ हजार वर्गकिलोमिटर क्षेत्रफल फैलिएको छ । यस क्षेत्रका ५,९०० भवन नष्ट भएका छन्, २८ जना मानिसले ज्यान गुमाइसकेका छन् । ५० करोड वन्यजन्तु आगोले डढेर मरिसकेको समाचार छ । बोलीचालीमा ‘वुस फाएर’ अर्थात् झाडी/वन डढेलो भनिने यो आगलागी क्रमश: मानव बस्तीतर्फ बढिरहेको छ । आगो निभाउन न्युजिल्यान्डले समेत अग्नि नियन्त्रक दस्ता पठाएको छ । भर्खरैको भारी वर्षाले डढेलोको गति वा आगो नियन्त्रणमा केही राहत पुगेको छ ।
आगोबाट निस्केको धुवाँको मुस्लोले वायुमण्डल पूरै ढाकेको छ । निलो आकाशको रङ बदलिएर रातो भएको छ । खरानीको धुलो र धुवाँले वायुमण्डल छेकेर आधा किलोमिटरभन्दा टाढाको दृश्य देखिँदैन । विमान उडानमा बाधा पुगेको छ । स्थानीय वायुको गुणस्तरमा ह्रास आएको छ । मानव स्वास्थ्यमा प्रतिकूल असर पारेको छ । यस किसिमको प्रदूषित वायुमा लामो समयसम्म रहँदा समाजमा दीर्घरोग बढ्न सक्छ । गतसाल तास्मानिया राज्य सरकारले डढेलोका कारण मानव स्वास्थ्यमा देख परेको समस्या समाधानका लागि २५ मिलियन अष्ट्रेलियन डलर छुट्याएको थियो । यस वर्षको डढेलो विगतको भन्दा बढी तेजिलो र लामो समयसम्म लागेको छ । अझ वन डढेलो क्षेत्रमा तापक्रम वृद्धि हुन्छ र स्थानीय वायुमण्डलमा थप नकारात्मक प्रभाव पर्छ ।
वनक्षेत्र एक किसिमको प्राकृतिक रूपमा सञ्चालित पारिस्थितिक प्रणाली हो । अष्ट्रेलियाको वन कोला, कङ्गारुजस्ता दुर्लभ प्रजातिका स्तनधारी, किवीजस्ता पन्छी लगायत अनेकौं प्रजातिका सरिसर्प वा गोही, उभयचर, माछा र अन्य जलीय प्रजातिको प्रमुख वासस्थान हो । यी प्रजातिहरू विश्वमा अनौठा र आकर्षक वन्यजन्तु हुन् । तर डढेलोले लगभग ५० करोड जीवजन्तु नष्ट भएकाले तिनको वंशाणु मासिन पुगेको छ । घाइतेको त लेखाजोखा नै छैन । यी प्रजातिको वासस्थान समेत नष्ट भएको छ । यिनको अस्तित्व नै संकटमा परेकाले दीर्घकालीन वातावरणीय समस्या निम्तिन सक्छ । डढेलोले यस क्षेत्रको जैविक पारिस्थितिक प्रणालीलाई नै परिवर्तन गरिदिएको छ ।
आगोले खाएको वन क्षेत्रमा पारिस्थितिक प्रणाली ध्वस्त भई नयांँ पारिस्थितिक प्रणाली सिर्जना भएको हुन्छ । डढेलोको तापक्रमले वरपरको वनस्पति लगायत सजीवहरू नष्ट भएको छ । वायुमण्डल प्रदूषित भई सजीवहरूको लागि आवश्यक अक्सिजनको उपलब्धतामा समेत प्रभाव पर्छ । डढेलोले खाएको जमिनको सतह वा भुइँमा खरानीले नयांँ वनस्पतिको लागि पोषणको भूमिका खेले पनि यो वर्षाको पानीसित घुलिन्छ । वर्षाले सतहको पानीको प्राकृतिक शुद्धतामा पनि प्रदूषित पारिदिन्छ । पानी धमिलिने मात्र नभई अम्लियपन बढी हुन्छ । जसले पानीको तथस्टताको गुण गुमाउँछ र परिणामस्वरुप पानीको पीएच असन्तुलित भई जलिया सजीवहरू फटाफट मर्न थाल्छन् । खासगरी माछा प्रजातिका सजीवलाई बढी असर पर्छ । यस डढेलोले जल, जमिन र वायुमण्डलमा परेको प्रभाव आजै आँकलन गर्न हतारो हुन्छ ।
यसरी डढेलोले अष्ट्रेलियाको आर्थिक विकासको भौतिक पाटोमा ठूलो प्रभाव पारेको छ । प्रभावित समाजका वासिन्दामा नियमित काममा जान मनमा त्रास र भय सिर्जना हुन्छ । त्यसले उत्पादनमा ह्रास आउँछ । डढेलोले मानव निर्मित भवन, सडक, सवारीका साधन, भौतिक संरचनाहरूलाई नष्ट पुर्याएको छ । पर्यटनमा पनि प्रत्यक्ष असर परेको छ । सरकारले डढेलोलाई प्राकृतिक प्रकोपका रूपमा घोषणा गरेपछि ४,३०० जनाले २९७ मिलियन अष्ट्रेलियन डलरको बिमा दाबी गरेका छन् । यसरी, विश्व समुदायकै ध्यान तानेको डढेलोले समाजका सबै पक्षमा प्रभाव पारेको छ ।
