कार्यालय जानुअघि सरकारी कर्मचारीको पहिरन लगाएर घरबाट निस्कनुअघि अञ्जली रम्तेल एउटा ठूलो झोला बोक्छिन् । बच्चाका डाइपर, लुगा, खानेकुरा र अन्यका लागि आवश्यक सामग्रीसहितको झोला कार्यालय जान उनका लागि सेतो सर्ट र नीलो रङको पोसाक जस्तै अत्यावश्यक भइसकेको छ । कारण, देशको प्रमुख प्रशासकीय केन्द्र सिंहदरबारस्थित गृह मन्त्रालयमा कार्यरत उनी आफ्नो डेढ वर्षका छोरा काखी च्यापेरै कार्यालय पुग्छिन् ।
काठमाडौं उपत्यकाको मध्य हिउँद । भक्तपुरका इँटाभट्टाका मजदुर, जसको जीवन पुसजस्तै चिसो छ । रोल्पा डार्बोटकी ३२ वर्षीया चन्द्रकुमारी परियारको इँटाभट्टासम्म आउनुको कारण बेग्लै छ । उनी तीन सन्तानसहित भक्तपुरको सूर्यविनायक जगाती भातेढिकुरस्थित कृष्ण इँटा उद्योगमा इँटा बोक्न आएकी छन् ।
कार्यविधिविपरीत राखिएका सुरक्षाकर्मी ४८ घण्टाभित्र फिर्ता गर्न नवनियुक्त उपप्रधानमन्त्री तथा गृहमन्त्री रवि लामिछानेले निर्देशन दिएपछि नेपाल प्रहरी र सशस्त्र प्रहरी कार्यान्वयनमा जुटेका छन् तर गृहभित्रै यस्तै बेथिति उपचार खर्चका नाममा भइरहेको छ जहाँ विपन्न सर्वसाधारण उपेक्षित छन्, पहुँचवालाको हालीमुहाली छ ।
आगोको रापसँग खेल्नु ललितपुर गोदावरी–१० का साधुराम विश्वकर्माको दैनिकी हो । विष्टबराजु (नियमित ग्राहक) को काममा थोरै पनि ढिलासुस्ती नगरी उनी बिहानैदेखि जुटिहाल्छन् । बुधबार उनको आरनमा पुग्दा फलामका औजार बनाउन उनलाई भ्याइनभ्याई थियो ।
काठमाडौंस्थित सिनामंगलको सुकुम्बासी टहरामा बस्छन्, २५ वर्षीय शिव सार्की । उनले आफ्नो पुर्ख्यौली थलो सिन्धुलीमा रहेको सुनेका छन् तर जानेबुझेदेखि नै सुकुम्बासी छन् । बाबुआमाले मजदुरी गरेर उनलाई १२ कक्षासम्म पढाए । त्यहाँबाट शैक्षिक उकालो लाग्न उनलाई आर्थिक अवस्थाले दिएन ।
कक्षामा ऊ अरू विद्यार्थीभन्दा भिन्न थिई । रूपदेखि व्यवहारसम्मै बेग्लै । हेर्नमा अरू सग्ला थिए– नाक, मुख, आँखा, कान, हात–खुट्टा सबै सलक्क परेका । तर, उसका आँखा फरक थिए । तिनलाई सामान्य बोलीचालीमा ‘डेरा आँखा’ भनिन्थ्यो । एकातिर हेर्दा अर्कैतिर हुन्थे आँखाका नानी । उसलाई स्कुलमा सबैले जिस्क्याउँथे, होच्याउँथे– डेरी भन्दै ।
अहिले सुकुम्बासीलाई खतरनाक हुकुम्बासीका रूपमा पनि चित्रण गर्न थालिएको छ, कतिपय त्यस्ता पनि छन् । तर, सुकुम्बासी हुनु आर्थिक परिस्थिति मात्र होइन, सामाजिक अवहेलना पनि हो । आम मान्छेहरू कसरी सुकुम्बासी बन्न बाध्य हुन्छन् ? म सुकुम्बासी हुँ भन्दै क्यामरामा बोल्नु रहर हो कि बाध्यता ? उत्तर खोज्न हामीले अहिले चर्चामा रहेकै वाग्मती किनार थापाथलीका सुकुम्बासी बस्ती चहारेका छौं ।
निर्वाचन अधिकृतको कार्यालय बाँके निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ३ को कार्यालयमा कांग्रेसका लुम्बिनी प्रदेशसभा उम्मेदवार बादशाह कुर्मीविरुद्ध उजुरी दर्ता भएको छ । उम्मेदवारी खारेजीको माग गर्दै बाँके निर्वाचन क्षेत्र नम्बर ३ (२) का कांग्रेस उम्मेदवार कुर्मीविरुद्ध उजुरी परेको हो ।
प्रतिनिधिसभाका १ सय ६५ निर्वाचन क्षेत्रमा २ हजार ४ सय १२ उम्मेदवारमध्ये २ सय २५ महिला प्रत्यक्ष उम्मेदवार छन् । यो जम्मा ९ प्रतिशत हो । राजधानीका १५ क्षेत्रमा ३ सय ६० उम्मेदवारमध्ये ५५ जना महिला छन्– दलका २९, स्वतन्त्र २६ । राजधानीका कुल प्रतिनिधिसभा उम्मेदवारमध्ये १५ प्रतिशत महिला छन् ।
आगामी मंसिर ४ का लागि तोकिएको प्रतिनिधिसभा र प्रदेशसभा सदस्य निर्वाचनमा प्रतिनिधिसभातर्फका उम्मेदवार र तिनका चुनावी एजेन्डाको जति चर्चा छ, प्रदेशसभातर्फका उम्मेदवारको छैन । तर, पनि उनीहरू मतदाता आकर्षित गर्न चुनावी घरदैलो (डोर टु डोर) कार्यक्रममा उत्तिकै सक्रिय छन् । ५ वर्षका लागि आफ्ना चुनावी एजेन्डाहरू प्रत्यक्ष भेटेर र पर्चा, पम्पलेट, सामाजिक सञ्जाललगायत विभिन्न माध्यमबाट मतदातामाझ पुर्याइरहेका छन् ।
