भजनीमा 'अफ्रिकन स्वाइन फिभर', एउटै फार्मका ४८२ बंगुर मरे

उनका अनुसार गएको असोजदेखि फार्ममा बंगुर भटाभट मर्न थालेपछि गरिएको परीक्षणबाट बंगुरमा अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोग पुष्टि भएको हो ।

‘भटाभाट बंगुर मर्न सुरु भएको जानकारी पछि कात्तिक १४ गते बंगुरको रोग धनगढी पशु ल्याबमा पहिलो परीक्षण गरिएको थियो,’ भेटनरी अधिकृत जैसीले भने,‘अफ्रिकन स्वाइन फिभरको आशंकापछि काठमाडौं मरेको बंगुरको फोक्सो र कलेजो पठाएर ल्याबमा परीक्षण गरिएको हो ।’ काठमाडौंको पशुपंक्षी रोग अन्वेषण प्रयोगशालाबाट कात्तिक १६ गते अफ्रिकन स्वाइन फिभर भएको प्रमाणीकरण भएको जैसीले बताए ।

उनले अफ्रिकन स्वाइन फिभर अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोगको प्रमाणीकरण भएपछि फार्ममा बचेका ७० वटा थप बंगुरका पाठापाठीहरुलाई समेत मारेर डिस्पोजल गरिएको बताए । ‘सुदूरपश्चिमको यो एउटा बंगुर फार्ममा मात्रै अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोग कसरी देखियो ?’ उनले भने, ‘यस सम्बन्धमा खोज अध्ययन भइरहेको छ ।’

भेटनरी अधिकृत जैसी भजनीका अन्य बंगुर फार्ममा कुनै पनि रोगबाट बंगुर मरिरहेका वा बिरामी परेको खबर नआएको बताए । अरु ठाउँबाट खबर नआएकोले बडिमालिका फार्ममा मात्रै कसरी यो अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोग देखियो आफै आश्चर्यमा परेको उनले बताए ।

प्रारम्भिक अध्ययन अनुसार फार्म सञ्चालकले फार्मसँगै जोडिएको सटरमा मासु पसल पनि चलाएका थिए । ‘मासु पसलमा बाहिरबाट मारेर ल्याएको बंगुरको मासुसमेत बिक्री गरिने गरेको बुझिन्छ,’उनले भने,‘कुनै अन्य किसानले मारेर ल्याएको बंगुरबाट यो फार्ममा अफ्रिकन स्वाइन फिभर सरेको अनुमान प्रारम्भिक रुपमा गरेका छौं ।’ नजिकै सिमावर्ती भारतीय किसानको फार्ममा पालिएका बंगुरबाट यहाँसम्म मासुका माध्यम वा अन्य कारण पनि यो संक्रमण रोग सरेको हुन सक्ने उनले बताए ।

नेपाल र भारतको सिमावर्ती भजनी नगरपालिका-३ का स्थानीय किसानको पशु चौपायका खरिद बिक्रीलगायतका सम्बन्ध भारतीयहरुसँग हुने गरेको पनि छ । बडिमालिका बंगुर फार्मका सञ्चालक जयबहादुर बुडाले समेत आफ्नो फार्ममा कसरी यो रोगको संक्रमण भएको पत्तो पाउन नसकेको बताएका छन् । ‘मेरो बंगुर मासु पसलमा अन्य किसानले समेत बंगुर ल्याउने भएकाले संक्रमणको माध्यम त्यो हुन सक्छ,’ उनले भने,‘अन्य संक्रमणको माध्यम मलाई थाहा छैन ।’

भेटनरी अधिकृत यो रोग मान्छेमा नसर्ने तर बंगुरमा मात्रै सर्ने गरेको बताए । उनले भने,‘संक्रमित बंगुरले खाएको बस्तु चराले लिएर अर्को बंगुर फार्ममा खसालेको अवस्थामा त्यहाँको बंगुरले खाएमा वा संक्रमित भएको बंगुरको खोरबाट मान्छेको जुत्ताचप्पल वा अन्य कुनै माध्यम अर्को बंगुर खोरमा यो रोगको संक्रमण सर्न सक्छ । त्यसैले संक्रमित बंगुरको खोरसमेत नस्ट गर्नुपर्ने हुन्छ ।'

अफ्रिकन स्वाइन फिभर अफ्रिकन मरेका बंगुरको क्षति मूल्यांकन रकम नगरपालिका पशु शाखा कार्यालयले ९५ लाख २० हजार रुपैयाँ बताएको छ । फार्मका सञ्चालक बुडाले अफ्रिकन स्वाइन फिभर रोगले बंगुर व्यवसायमा पुगेको क्षतिको कारण बैंकको ६० लाख ऋणबाट मुक्त हुन नसक्ने अवस्थामा पुगेको गुनासो गरे । उनले २०७५ साउनदेखि बैंक र अन्य स्रोतबाट गरी १ करोडको लगानीमा बंगुर व्यवसाय सुरु गरेको बताए । ‘यो संक्रमण अघि बंगुरको मासु र जिउँदा पाठापाठीको बिक्रीबाट बैंक ब्याज, घर खर्चसहित राम्रै आम्दानी भइरहेको थियो,’ उनले भने, 'लगानी बढाउँदै सुदूर र कर्णाली प्रदेशको एक नम्बर बंगुर फार्मको रुपमा देखाउने सोचमा थिएँ । तर रोगका कारण यस्तो अवस्था आइदियो ।’

उनले आफ्नो फार्मबाट उत्पादित मासु स्थानीय बजार बाहिर टिकापुर, सुख्खडसम्म पुग्ने गरेको बताए । फार्ममा जन्मेका पाठापाठीहरुलाई सुदूरपश्चिमको डोटी, बाजुरालगायतका पहाडमा समेत बंगुरपालन व्यवसायीका लागि पुर्‍याउँदै आएको बताए ।‘धेरै अर्डरसमेत आएको थियो,’ उनले भने,‘एक पाठा ५ देखि ७ हजारसम्ममा बिक्री हुने गरेको थियो ।’ उनले आफ्नो फार्ममा ब्याउने बंगुरको संख्या सयभन्दा बढी मरेको दाबी गरे । एउटा बंगुरले एक बेतमा कम्तीमा ५/७ वटा देखि दर्जन बच्चा पाउने गरेको छ ।

उनले बंगुर व्यवसायलाई पुन: सञ्चालनका लागि लगानीको आवश्यक भएको बताए । ‘यो खोर भत्काएर पुन: निर्माण गर्नुपर्छ,’ उनले भने,‘ खोरको पुनर्निर्माण र पाठापाठीहरु ल्याएर पुन: जन्माउने समय भनेको करिब ६ महिना लाग्छ ।’ उनले ६ महिनासम्म पुन: शून्यबाट व्यवसाय सञ्चालनमा ल्याउँदा धेरै लगानीको भार थेग्नु पर्ने बताए । उनले स्थानीय, प्रदेश र संघ सरकारबाट अनुदान र बैंकबाट ऋणसहित खोर पुनर्निर्माणसम्मको राहत अपेक्षा गरेको बताए । ‘स्थानीय सरकारदेखि संघ सरकारका पशुपंक्षी विभागलाई समेत सबै निकायमा जानकारी भएको छ,’ उनले भने,‘केही न केही राहत मिल्ने अपेक्षा गरेको छु तर राहत उपलब्ध नभए भने डुबिने भयो ।’