ढुंगाडमा सधैं सेतीको त्रास

पहिले बस्तीको एकातिर मात्र बग्ने नदी गत वर्षको भीषण बाढीले बस्तीको दुवैतिर पसेर बीचमा गाउँलाई पारेको थियो । बाढीका बखत त्यहाँ करिब ६० स्थानीय फसेका पनि थिए । ३ दिनपछि पानीको बहाव कम भएपछि मात्र उनीहरूको उद्धार भएको थियो ।

यो वर्ष पनि अलि ठूलो वर्षा हुनासाथ नदी दुवैतिर बगेर फेरि गाउँलाई टापु बनाउने चिन्तामा ढुंगाडका बासिन्दा छन् । धार परिवर्तन गरिसकेको नदीलाई बाढी आएमा अब बस्तीमा पस्न समस्या नभएकाले नदीको बहाव बढेका बखत जुनसुकै बेला पनि गाउँमा बाढी पस्न सक्ने स्थानीय बताउँछन् । वर्षा सुरु भएसँगै ढुंगाडवासी चिन्तित भएका स्थानीय मीनबहादुर चन्दले बताए । ‘नदीमा पानीको बहाव बढिसकेको छ,’ उनले भने, ‘पानी परेर नदी बढेपछि रातभरि निदाउन सकिँदैन । हाम्रो त बिजोग भएको छ । अब यताउताबाट नदी बग्छ । बीचको टापुमा हामी बास बस्न बाध्य छौं ।’

गत वर्षको बाढीपछि प्रधानमन्त्रीसँगै सुदूरपश्चिमका मुख्यमन्त्रीसम्म ढुंगाड पुगेका थिए । उनीहरूले तत्काल बस्ती सार्ने आश्वासन पनि दिएका थिए । तर अहिलेसम्म केही पहल भएको छैन । राज्यका सबै निकाय पुगेर आफूहरूको अवस्था थाहा पाए पनि कसैले चासो नदेखाएको चन्दले बताए । उनले भने, ‘मौखिक आश्वासन मात्र पायौं । काम केही भएन । न बस्ती सारियो, न बस्ती जोगाउन तटबन्धको काम भएको छ । अहिलेसम्म इन्जिनियरको टोली आएर सर्भे मात्र गरेर गएका छन् ।’

वर्षा लागेसँगै आफूहरू कहाँ जाने भन्ने चिन्तामा रहेको स्थानीय टेकबहादुर चन्दले दुखेसो पोखे । उनले भने, ‘देशकै प्रधानमन्त्री आउँदा अब त केही हुन्छ भन्ने आशा पलाएको थियो । सबै निराशामा परिणत भयो । नदी गाउँमा पसेर बगाउला कि भन्ने पीर मात्र छ ।’ स्थानीयको समस्याबारे कसैले चासो नदिएको अर्का स्थानीयवासी इन्द्र साउद बताउँछन् । ‘प्रदेश सरकारको बजेटबाट गतवर्ष भत्काएको पर्खाल लगाउने र ढुंगाड—डोटी जोड्ने झोलुंगे पुल खोल्ने काम सुरु हुनुबाहेक अरू केही काम भएको छैन,’ उनले भने, ‘जोखिम मोलेर बस्न बाध्य भएका छौं ।’ जतिसुकै बेला पनि गाउँमा नदी पस्न सक्ने भएकोले स्थानीयले घरका सामान आफन्तको घरमा सार्ने काम गरिरहेका उनले बताए ।

करिब १० महिना भइसक्दा पनि आफूहरूलाई वर्षायाममा जोगाउन सरकारले केही व्यवस्था नगरेको स्थानीय सुनीता शाहीले बताइन् । पानी पर्नासाथ छटपटी सुरु हुने उनले पीडा पोखिन् । उनले भनिन्, ‘अबका केही महिना कसरी काट्ने भन्ने चिन्ता हामीलाई छ । अन्त जानु कहाँ ? नदी गाउँमा पसेपछि भाग्ने ठाउँ पनि छैन । गाउँको दुवैतिरबाट नदी पस्छ । गाउँमा नदी पसेपछि बाढीसँगै बग्नुबाहेकको विकल्प हामीसँग छैन ।’ वर्षाले ग्रामीण सडक सबै भत्किसकेका सुनीताले बताइन् । लेकतिर घर भएकाहरू सामान लिएर उतै सर्ने तर्खर गरे पनि अन्त केही नभएका आफूहरूका दिनरात चिन्तामै बितिरहेको उनले बताइन् । ‘सबै हेर्न आए । हामीहरू पनि काठमाडौंसम्म पुग्यौं तर हाम्रा लागि केही भएन । बाढी आएपछि कतै जाने ठाउँ पनि छैन,’ उनले भनिन् ।

ढुंगाडमा २०२७ सालबाट गत वर्षसम्म ७ पटक बाढीले क्षति पुर्‍याइसकेको वडाध्यक्ष राजेन्द्र चन्दले बताए । गत वर्षको बाढीले बढी क्षति पुर्‍याएको उनले बताए । ‘ढुंगाडका १ सय ५ घरधुरी जोखिममा छन् । करिब ६ सय जनसंख्या छ,’ उनले भने, ‘जोखिम धेरै छ । घरमा भएको सामान आफन्तकोमा राख्न थालिसके । व्यापारीले सामान बग्छ भन्दै ल्याउन छोडिसके ।’ उनका अनुसार दिगो तरिकाको पहलकदमी कसैले लिइदिएको छैन । यसपालि संघ र प्रदेश सरकारले यहाँका लागि बजेट नहाल्दा स्थानीयमा अझै निराशा थपिएको उनले बताए । फेरि वर्षायाम सुरु भएसँगै के गर्ने भनेर रनभुल्लमा परेको उनले गुनासो पोखे ।

गत वर्षको बाढीले ढुंगाडवासीको कमाइखाने खेत पनि बगर बनेका छन् । गाउँमा खाद्यान अभाव पनि भइरहेको स्थानीय बताउँछन् । खेत बचेकाहरूले धान लगाएका छन् । खेत बगेकाहरूलाई समस्या भएको स्थानीयको भनाइ छ ।