तटबन्ध मर्मत गर्न पहल

कर्णाली नदीको शाहीपुर क्षेत्रमा भत्किएको तटबन्ध निर्माणका लागि आयोजनाले टेन्डर प्रक्रिया अघि बढाइएको रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाका सिनियर डिभिजन इन्जिनियर विराट ज्ञवालीले बताए । ठेकेदारले समयमा काम नगरिदिँदा भने समस्या भइरहेको उनले बताए । बाढीपीडित संघर्ष समितिका अध्यक्ष धनसिंह साउदले आफूहरूले तटबन्ध निर्माण तथा मर्मतका लागि निरन्तर दबाब दिइरहेको बताए । बाढीपीडित क्षेत्र संरक्षणका लागि काम अघि बढाउने आयोजनाले आश्वासन दिएको उनले सुनाए । ‘दबाब दिन काठमाडौं डेलिगेसन जाने र सुनुवाइ भएन भने सिँचाइ आयोजनामा तालाबन्दी लगायतका कार्यक्रम लिएर संघर्षमा उत्रिनेछौं,’ उनले भने ।

वर्षौंदेखि कर्णाली नदीको बाढीको पीडा खेप्न बाध्य यहाँका स्थानीय तटबन्ध बनेपछि कर्णालीको बाढीबाट मुक्ति पाइएला भन्ने आशामा थिए तर यसपालिको बेमौसमी बाढीले ठाउँठाउँमा तटबन्ध भत्काएर बाढी बस्तीमा पस्यो । आउँदो वर्षाअगावै भत्किएको तटबन्ध मर्मत नभए फेरि वर्षामा तटबन्ध आसपासका पीडित परिवार उठीबास हुने त्रासमा छन् ।

कात्तिक पहिलो सातको बेमौसमी वर्षासँगै आएको बाढीबाट भत्किएका तटबन्ध निर्माण तथा मर्मत नभए आउँदो वर्षामा घरवारविहीन हुने टीकापुर नगरपालिका–८ मा बस्दै आएका जितराम चौधरीले सुनाए । ‘रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाले बनाएका तटबन्ध ठाउँठाउँमा भत्किएको छ । मर्मत सुरु भएको छैन । वर्षा लाग्यो कि कर्णालीको बाढी हाम्रो बस्तीमा पस्ने पक्का छ,’ उनले भने ।

बाढीका कारण सिँचाइ आयोजनाको मात्र करिब १५ करोड क्षति भएको आयोजनाले जनाएको छ । आयोजनाको नहर, सर्भिस रोड र तटबन्धमा बाढीले क्षति पुर्‍याएको छ । तटबन्ध निर्माण तथा मर्मतका लागि पीडित क्षेत्रका स्थानीयले संघर्ष समिति नै गठन गरेर आफ्ना माग राखेका छन् । रानी जमरा कुलरिया सिँचाइ आयोजनाका प्रमुख केदार श्रेष्ठलाई भेटेर उनीहरूले टीकापुर–५ शाहीपुरमा तटबन्ध निर्माण गर्नुपर्ने, गत कात्तिकमा आएको बाढीले भत्काएका तटबन्धको मर्मत गरिनुपर्ने, निर्माणाधीन अवस्थामा रहेका तटबन्धको काम चाँडै सम्पन्न हुनुपर्ने माग राखेका छन् ।

सत्ती कर्णाली सामुदायिक वनका अध्यक्ष तथा बाढीपीडित संघर्ष समितिका संयोजक धनसिंह साउदले कर्णाली कटान रोक्न सत्ती कर्णाली सामुदायिक वन क्षेत्रमा ठेक्का लिएको सिद्धिसाई कन्स्ट्रक्सन कम्पनीले समयमा काम नगर्दा वनको करिब २० बिघा क्षेत्रफल कटान भएको सुनाए । उनले भने, ‘अबको करिब ३ महिनामा वर्षा सुरु हुन थाल्छ । तटबन्धको काम सुरु भएको छैन । हामी त मृत्युको मुखमा छौं । संघर्ष समिति बनाएर सम्बन्धित पक्षको ध्यानाकर्षण गरिरहेका छौं ।’

सिँचाइ आयोजनाका प्रमुख केदार श्रेष्ठले कतिपय ठेक्का लिएका निर्माण कम्पनीले काममा बेवास्ता गर्दा समस्या भइरहेको बताए । ‘कर्णाली नदीमा पूरै पानी कैलालीतर्फ एकत्रित भएकाले पनि नदी कटानको समस्या कैलालीतर्फ बढी छ,’ उनले भने, ‘नदीजन्य पदार्थ जथाभावी उत्खननले पनि नदी कटानको जोखिम बढ्दै गएको छ ।’ पहिले कर्णाली चिसापानीबाट कर्णाली नदीको पानी बर्दियातर्फ बग्ने गेरुवा र कैलालीतर्फको कर्णालीमा उस्तै अनुपातमा बगे पनि अहिले गेरुवामा कम पानी छ । कर्णालीमा बढी पानी आउँदा कर्णालीमा बनेका तटबन्धले भार थेग्न नसकिरहेको प्राविधिकले बताउने गरेका छन् । कर्णाली नदीका बीचमा बनेका टापु र कर्णालीमा जथाभावी उत्खननले जोखिम झन् बढाएको प्राविधिकहरू बताउँछन् ।

कर्णालीको किनारमा रहेको टीकापुर नगरपालिकाको वडा नं. ५, ६, ७, ८ र ९ बढी जोखिममा छ । २०२१ सालतिरबाट यो ठाउँमा बसोबास रहँदै सुरु भए पनि २०४० सालको बाढीले यहाँका बासिन्दा बर्सेनि विस्थापित हुँदै आएका छन् । कर्णाली नदीको किनारमा भएकाले मलिलो माटोका कारण धान पनि बढी फल्ने स्थानीय सुनाउँछन् । सत्ती बजार र राजापुर बजार यहाँबाट नजिकै रहेकाले सरसामान किनबेच गर्न सजिलो हुनाले पहाडबाट यहाँ बस्नेको ठूलो संख्या बसाइँसराइबाट आएको यहाँका बुढापाकाहरू बताउँछन् ।