गर्भवतीको ज्यान जोखिममा
कालीकोट — रास्कोट १, लहरेलाकी २० वर्षीया सुनकेशा शाही गत भदौ २६ गते अनमी संगिता शाहीको सल्लाहमा सुत्केरी हुन सिप्खाना स्वास्थ्यचौकी पुगिन् । स्वास्थ्यकर्मीले दिएको मिति पछ्याउन गएकी उनी व्यथा नलागेपछि घर फर्किइन् ।
२९ गते उनलाई सुत्केरी ब्यथाले च्याप्यो । ४ दिनसम्म स्वास्थ्यचौकीमै बस्दा पनि बच्चा नजन्मिएर साल पहिले निस्किएपछि उनलाई जिल्ला अस्पताल रिफर गरियो । जिल्ला अस्पताल, मान्ममा उनीसहित त्यही राति ओदानकुबाट ल्याइएकी बसना शाही सिंहको पनि शल्यक्रियाबाट गरियो ।
यी दुई पछिल्ला उदाहरण मात्र हन् । गाउँका प्रसूति गृहमा उपकरण र दक्ष स्वास्थ्यकर्मी नहुँदा उनीहरू जस्तै गर्भवती महिलाको ज्यान जोखिममा पर्ने गरेको छ । सिप्खाना चौकीले रिफर गरेकी सुनकेशालाई राति ११ बजे जिल्ला अस्पताल पुर्याइदा अवस्था जटिल भइसकेको थियो ।
मान्ममा भिडियो एक्सरे गर्दा बच्चा उल्टो भएको र साल पनि पहिले निस्किएको पहिचान भयो । ‘गाउँमा भिडियो एक्सरे भएको भए त्यही समस्या पहिचान गरेर छिटो समाधान खोजिन्थ्यो,’ जिल्ला अस्पताल प्रमुख डा. भिष्मप्रसाद पोखरेलले भने, ‘समस्या पहिचान गर्नै कठिन हुन्छ, भए पनि समयमा अस्पताल रिफर गरिँदैन ।’
कतिपय आमाले बाटौमै ज्यान गुमाउनुपर्ने बाध्यता रहेको उनको भनाइ छ । जिल्लामा ३१ स्थानमा प्रसूति गृह छन् । तर प्रसूति गृहले आवश्यक उपकरणको अभावमा प्रभावकारी सेवा दिन सकेका छैनन् । जसका कारण गर्भवती र सुत्केरीको ज्यान जोखिममा पर्ने गरेको छ । साविक ३० गाविसमा १/१ र ओदानकुमा ओदा फाउडेसनले सञ्चालन गरेका प्रसूति गृह सञ्चालनमा छन् । मान्मबाहेक कुनै पनि स्वास्थ्य संस्थामा भिडियो एक्सरे छैन ।
गर्भ ८ महिनाको पुगेपछि बच्चाको अवस्थाबारे जानकारी लिन भिडियो एक्सरे गर्नुपर्ने भए पनि एक्सरे नहुँदा आवश्यक जानकारी दिन कठिनाइ भएको निमित्त स्वास्थ्य प्रमुख कटकवहादुर महतले बताए । उनका अनुसार ग्रामीण स्वास्थ्य संस्थामा अन्य उपकरण भए पनि एक्सरे मेसिन छैनन् ।
गतवर्ष सामाजिक विकास मन्त्रालयबाट जिल्ला स्वास्थ्यमार्फत १५ स्वास्थ्य संस्थामा प्रसूति गृहका लागि डेलिभरी बेडलगायत सामान सहयोग गरिएको थियो । जिल्ला अस्पतालका लागि २ एम्बुलेन्स ल्याउने तयारी अन्तिम अवस्थामा पुगे पनि अझै कालीकोट पुगेको छैन ।
जिल्लाका ५ स्वास्थ्य संस्थामा वर्षौदेखि सुरक्षित प्रसूति गराउने अनमीसमेत छैनन् । भवन निर्माणको क्रममा रहेकाले जिल्ला अस्पतालमा उपचार गर्ने ठाउँको पनि अभाव छ । चालु आर्थिक वर्षमा मात्र ५७ वटा स्वास्थ्य इकाइको भवन बनाउन स्थानीय तहले ठेक्का आहवान गरेर निर्माणको काम सुरु गरेको जिल्ला इन्जिनियर चक्रबहादुर शाहीले बताए ।
चेतनाको कमी, स्वास्थ्य संस्थामा स्वास्थ्यकर्मी नभेटिनु, भेटिए पनि राम्रोसँग चेकजाँच नगरेरै पठाउनु, ४ पटक गर्भ जाँच गर्न नजानुलगायत कारण गर्भवती महिलाको ज्यान जोखिममा पर्ने गरेको जिल्ला अस्पतालका सूचना अधिकारी दिपवहादुर रावलले बताए ।
उनका अनुसार ढिलोगरी प्रसूति सेवा लिन स्वास्थ्य संस्था जानु, समयमै विरामी रेफर नहुनु, स्वास्थ्य संस्थामा लैजान ढिलाइ गर्नुलगायत कारण पनि ज्यान जोगाउन मुस्किल भएको हो । सुरक्षित प्रसूति सेवा नपाउँदा अन्तिम अवस्थामा अस्पताल जाने क्रममा गत वर्ष ६ र यस वर्ष २ जनाले ज्यान गुमाएका छन् ।
स्वास्थ्य संस्था जान ढिलाइ गर्दा एक साताअघि नरहरिनाथ ४, रुप्साकी ३० वर्षीया देवी सहकारी र असारमा माल्कोटकी २० वर्षीया युवती मीना शाहीको मृत्यु भएको थियो । दुबै जनाको जिल्ला अस्पताल मान्मले रिफर गरेर गाडीमा जिल्लाबाहिर लैजाने क्रममा बाटोमै मृत्यु भएको हो ।
प्रकाशित : भाद्र ७, २०७६ ०९:४३
