न्यायका लागि ४९ दिनदेखि अनवरत संघर्ष, तर सरकार सुन्दै सुन्दैन

महिलामाथि भएका ज्यादतिका घटनामा सरकारको मौनता तोड्न उनीहरुले नेपालगञ्जमै जिल्ला प्रहरी कार्यालय अगाडि १९ दिनसम्म धर्ना दिए । जिल्लाका प्रशासकले माग नसुनेपछि उनीहरु प्रदेश सरकारसम्म पनि पुगे । त्यसपछि २० दिनसम्म रातदिन पैदल हिँडेर भोकैतिर्खै काठमाडौं आइपुगे, २१ असोजमा । त्यसयता उनीहरु दिनहुँ माइतीघर पुगेर सरकारलाई घच्घच्याइरहेका छन् । तर सरकारले उनीहरुका मागबारे अझैपनि चासो देखाएको छैन ।

बरु प्रहरीले उनीहरुको आवाजलाई दबाउन धरपकड र पक्राउ गरी हिरासतमा लिने र झुटो मुद्दा चलाउनेसम्मको कोशिस गरिरहेको छ । प्रहरीले २२ असोजमा माइतीघरबाट उठाएर उनीहरुलाई एक रात हिरासतमा राख्यो । आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेकी रुबी खानलाई त माइतीघरबाट धरपकड गरेर नेपालगञ्ज पुर्‍यायो । झुटो मुद्दा लगाउन उद्धत प्रहरीले सर्वोच्च अदालतको आदेशपछि हिरासतमा लिएको ६ दिनपछि शुक्रबार छाडेको छ ।

नेपालगञ्जदेखि न्यायका लागि पैदलै हिडेर आइपुगेका उनीहरुको न बस्ने ठाउँ छ, न खाने ठेगान । एकातिर प्रहरीको धरपकड, अर्कोतिर पैदल हिँड्दा खुट्टामा उठेका फोका फुटेर चहर्‍याईरहेको घाउ । तर पनि उनीहरुले नन्कुन्नी धोबी र निर्मला कुर्मीको न्यायका लागि सरकारलाई खबरदारी गर्न छाडेका छैनन् । ११ महिलासहित १४ जनाको टोली छ उनीहरुको । बिहान ११ बजेदेखि ५ बजेसम्म माइतीघरमा धर्ना दिन्छन्, त्यसपछि साँझ कलंकी पुगेर बास बस्छन् ।

आन्दोलनको चाँजोपाँजो महिला अधिकार मञ्चले मिलाएको हो । ०६१ सालमा स्थापित मञ्च ४४ जिल्लामा सक्रिय छ । तर यो गैरसरकारी संस्था होइन । आन्दोलनमा १८ वर्षकी बब्ली धोबीदेखि झण्डै ५० वर्ष पुग्न लागेकी आवाजा दर्जीसम्म सामेल छन् ।

आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेकी महिला अधिकार मञ्चकी केन्द्रीय सदस्य रुबी खानले प्रहरी हिरासतबाटै भोक हड्ताल थालेकी थिइन् । उनले अहिले पनि त्यसलाई निरन्तरता दिएकी छिन् । उनीहरुको माग यत्ति हो कि नन्कुन्नी धोबी र निर्मला कुर्मी मृत्यु प्रकरणको गहन अनुसन्धान गरी दोषीमाथि कारवाही होस् । तर कानुनीरुपमा स्वतः गर्नुपर्ने यी कार्यबाट प्रहरी भने भागिरहेको छ ।

‘रुबी दिदी ८ दिनदेखि आमरण अनशनमै हुनुहुन्छ । केही खानुभएको छैन । बस्न नसक्ने, बोल्न नसक्ने अवस्था बनिरहेको छ,’ महिला अधिकार मञ्च बाँकेकी सदस्य सकिना तेलीले भनिन्, ‘उहाँको स्वास्थ्य बिग्रिँदो छ, हामीलाई कसैले चासो दिएको छैन ।’

उनले आफूहरुको आन्दोलन र मागका बारेमा संघीय सरकारले कुनै चासो नदिएको बताइन् । ‘हामी १० दिनदेखि यहाँ माइतीघरमा बसेर धर्ना दिइरहेका छौँ । तर, सरकारले कुनै चासो दिएको छैन । कुनै पहल गरेको छैन । दिनभरि यहाँ बस्छौँ । बेलुकी कलंकीमा सुत्ने प्रबन्ध मिलाइदिनुभएको छ, त्यहाँ अरुले नै खानेकुराको पनि जोहो गरिदिनुभएको छ,’ उनले भनिन्, ‘तर सरकारले हामीलाई सुनेको छैन, सुनेन । जबसम्म हाम्रो माग पुरा हुदैन, तबसम्म हामी निरन्तर आन्दोलन जारी राख्छौँ ।’

उनले दोषीहरु खुलेआम हिँड्ने र तिनलाई कारवाहीको माग गर्दा आफूहरुमाथि धरपकड र झुटो मुद्दाको प्रयास भएको भन्दै गुनासो गरिन् । ‘दोषीहरु खुलेआम हिडिरहेका छन् । सरकार उनीहरुलाई कारवाही गर्दैन, बरु उल्टै हामीलाई यहाँबाट हटाउन लागिपरेको छ, । तर हामी दोषीलाई कारबाहीको प्रक्रिया अघि नबढाएसम्म आन्दोलन रोक्दैनौँ,’ उनले भनिन् ।

२२ असोजमा धर्नारत सबैलाई प्रहरीले पक्राउ गरेको थियो । अर्को दिन सबै छुटे । तर, आन्दोलनको नेतृत्व गरिरहेकी रुबी खानलाई भने प्रहरीले जिल्ला प्रहरी कार्यालय बाँकेको पत्रबमोजिम भन्दै नेपालगन्ज पठायो । तर, सर्वोच्च अदालतले नै प्रहरीले पूर्वाग्रह राखी खानलाई पक्राउ गरेको ठहर गर्दै रिहा गर्न आदेश दिएपछि उनी बिहीबारै छुटेकी थिइन् । अधिवक्ता मोहना अन्सारीले रुबीका तर्फबाट बन्दी प्रत्यक्षीकरणको निवेदन दायर गरेकी थिइन् । त्यही रिटको सुनुवाइका क्रममा न्यायधीश अनिलकुमार सिन्हाको इजलासले बिहीबार नै खानलाई हिरासतमुक्त गर्न आदेश दिएको थियो ।

बीहीबारमात्रै ६ दिनपछि प्रहरी हिरासतबाट छुटेकी खानले प्रहरीले आफूहरुको माग सम्बोधन गर्नुको सट्टा आफुहरुमाथि झुटो मुद्दा लगाउने प्रयास गरेको बताएकी थिइन् । ‘ममाथि प्रहरीले झुटो मुद्दा लगायो । आन्दोलन रोक्नका लागि जालझेल गर्‍यो । ममाथि जबरजस्ती मुद्दा लगाउने कोसिस गरिएको छ । पक्राउ पुर्जीसमेत नदिई ६ दिनसम्म कसरी मान्छेले थुनेर राख्न मिल्छ ?,’ खानले भनिन्, ‘मलाई अझै पनि प्रहरीले जुनसुकै बेला पक्राउ गर्न सक्छ । जति पटक पक्राउ गरे पनि मलाई केही छैन । हामी न्याय नपाएसम्म नेपालगन्ज फर्किदैनौं ।’

उनले आफूहरुको आन्दोलन सुरु भएपछि प्रहरीले नन्कुन्नी धोबीको हत्यामा संलग्न केहीलाई समातेर मुद्दा अदालत पुगिसकेको भनेर प्रचार गरेको बताइन् ।

‘प्रहरीले हामीलाई, आमनागरिकलाई भ्रम पार्ने कोशिस गरिरहेको छ, मुद्दा अदालतमा पुगिसक्यो भनेर उता हल्ला गरेको छ,’ खानले भनिन्, ‘हामीले आन्दोलन थालेपछि नन्कुन्नी धोबी हत्याका अभियुक्त मात्र समातिएका छन् । तर, अहिलेसम्म पनि प्रहरीले अपहरण शरीर बन्धक, कर्तव्य ज्यान गरी हत्या गरिएकी निर्मला कुर्मीका दोषीहरु समातिएका छैनन् । बरु उनीहरु बाहिर खुलेआम हिँडेर भएका प्रमाण पनि नष्ट पारिरहेका छन् ।’

नन्कुन्नी धोबी गत ५ साउनमा आफ्नै घरभित्र मृत अवस्थामा फेला परेकी थिइन् । उनका भाइ माताप्रसादका अनुसार विवाहको झन्डै सात वर्ष भएपछि पनि नकुन्नीको सन्तान भएको थिएन ।

‘छोराछोरी नभएपछि भिनाजुले दाइको छोरालाई गोद लिन खोजेका थिए । तर दिदी त्यो पक्षमा थिइनन्,’ माताप्रसादले कान्तिपुरसँग भनेका छन्, ‘भिनाजु रामकुमारको पहिलो श्रीमतीबाट एक छोरी थिइन् । पहिलो श्रीमती बितेपछि उनले दोस्रो विवाह गरेका थिए । दोस्रोबाट पनि सन्तान नभएपछि नकुन्नीसँग तेस्रो विवाह गरेका थिए ।’ त्यही विषयमा नकुन्नी र रामकुमारबीच खटपट चलिरहेको थियो ।

रामकुमारले नकुन्नीलाई कुटपिट समेत गर्थे । उनीमाथि निरन्तर हिंसा हुँदै आएको थियो । नकुन्नीले ५ असारमा आफुमाथि हिंसा भएको भन्दै स्थानीय महिला अधिकार मञ्चमा निवेदन दिएकी थिइन् । त्यसबारे प्रहरीले समेत थाहा पाएपनि चासो नदिएको माइतीपक्षको गुनासो छ ।

उनीहरुले निर्मला कुर्मीको मृत्यु प्रकरणमा समेत दोषी पहिचानका लागि आग्रह गरिरहेका छन् । कुर्मी गत वर्षको मंसिरदेखि बेपत्ता छिन् । दुई छोरीकी आमा निर्मलालाई किन र कसले बेपत्ता पार्‍यो? अहिलेसम्म प्रहरीसँग जवाफ छैन । कुमीका आफन्तले गत मंसिर १६ मै किटानी जाहेरी दिएपनि प्रहरीले गरेको अनुसन्धानप्रति उनीहरु सन्तुष्ट छैनन् ।