ठेकेदारको स्वार्थले पूजामा बाधा

• हनुमानढोका दरबारस्थित तेलजु मन्दिरमा यस वर्ष घण्टाकर्ण चतुर्दशीमा गरिने पवित्रारोहण पूजा रोकियो । गुठी संस्थानका ठेकेदारले कम तौलका बिरामी बोका दिएपछि तलेजुका पुजारीले पूजा रोकेका हुन् । पूजामा ९ वटा कालो बोका बलि चढाइन्छ । यसलाई ‘बेचोखो’ भनिन्छ ।
  
• पर्वमा तलेजु भवानीको जनही फेर्ने र मध्यरातमा दीप प्रज्वलन गर्ने चलन छ । चतुदर्शीको भोलिपल्ट दिउसो ‘योगिनी शक्ति’ पूजा गरी जीवित देवी कुमारीलाई विशेष किसिमको भोजन र जनही पठाउने गरिन्छ । बलिकै कारणले मन्दिरमा पूजा रोकेको यो पहिलो घटना होइन । २०७१ मा विवाह पञ्चमीमा गरिने पूजा पनि रोकिएको थियो । त्यति बेला ठेकेदारले समयमा बलि उपलब्ध गराएनन् । विवाह पञ्चमीको पूजामा ७ बोका, ६ हास र राँगा चाहिन्छ ।
  
• दसैंको महानवमीमा ललितपुरको पाटन दरबार क्षेत्रमा गरिने कालरात्रि पूजा ठेकेदारले कम तौलको बलि दिएकै कारणले गत वर्ष पूजा रोकियो । तलेजु मन्दिरका पुजारीद्वारा गरिने पूजाका लागि ठेकेदारले २१ देखि २२ धार्नी तौल भएको राँगा दिनुपर्ने व्यवस्था छ । तर, १२ धार्नीको मात्र उपलब्ध गराएका थिए ।
  
• ठेकेदारको लापरबाहीकै कारणले गत वर्ष दसैंको चतुर्दशीको राति पाटन दरबार क्षेत्रको मूलचोकमा नचाइने ठेचोको नवदुर्गा नाच भएन । नाचका लागि गुठी संस्थानले राँगा र थुम्बा दिने व्यवस्था छ । बलिकै कारणले नाच २०६९ सालमा पनि बन्द भएको थियो । त्यति बेला बन्द भएको नाच २०७४ मा मात्र पुन: सञ्चालनमा आएको थियो ।

यी तीन घटना उदाहरण मात्र हुन् । हनुमानढोका दरबार क्षेत्रस्थित तलेजुका पुजारी उद्धव कर्माचार्य भन्छन्, ‘संस्थानको उद्देश्य राम्रो छ । तर, कर्मचारी ठेकेदार खराब हुँदा बिग्रियो ।’ उनले ठेकेदार र कर्मचारीलाई कारबाही नहुँदा लापरबाही बढेको बताए । ‘संस्थानमा राजनीतिक नियुक्तिले पनि समस्या हुने गरेको छ बन्द गर्नुपर्‍यो,’ उनले भने, ‘मन्दिरमा वार्षिक २४ ठूला र १३ साना महत्त्वपूर्ण पर्व छन् ।

ठेकेदारको कारणले यी पर्वसमेत प्रभावित हुने गरेको छ ।’ पाटन दरबारका तलेजु मन्दिरका पुजारी नीरण राजोपाध्यायले यस वर्षको दसैमा बलि दरबन्दीअनुसार उपलब्ध नगराएमा कडा रूपमा प्रस्तुत हुन बाध्य हुने चेतावनी दिए । गुठी संस्थान ललितपुर शाखा कार्यालय प्रमुख राजन भुजूले दरबन्दी अनुसारको जिन्सी सामन उपलब्ध गराउने समयमै ठेकेदारलाई निर्देशन दिने बताए ।

‘दरबन्दीमा व्यवस्था भएअनुसार कम दिएमा कारबाहीका लागि सिफारिस गरिनेछ,’ उनले भने । ललितपुरमा यस आर्थिक वर्षका लागि दोपाया/चौपायालगायत पूजासामग्री उपलब्ध गराउने ठेक्का सुरेन्द्र अवालले २२ लाख २ सय ६ रुपैयाँमा पाएका छन् । अवालले राँगा, बोका दरबन्दीमा व्यवस्था भएअनुसार दिने गरेको

दाबी गरे ।

जनप्रतिनिधिको आश्वासन मात्रै ललितपुर महानगरपालिका पाटन दरबार क्षेत्रमा निकालिने खड्ग जात्रा व्यवस्था बैठकमा अधिकांश गुठियारले जनप्रतिनिधिले आश्वासन मात्र दिने गरेको भन्दै आलोचना गरेका छन् । ललितपुर महानगरका जनप्रतिनिधिले गत वर्ष बैठकमा दरबार क्षेत्रसँगसम्बन्धी जात्रापर्व व्यवस्थित ढंगबाट सुचारु गर्न अक्षय कोष स्थापना, गुठियारको बिमा र दरबन्दी रकम समानुकूल परिमार्जन गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए ।

खड्गी सेवा समिति ललितपुरका अध्यक्ष अरोजकुमार खड्गीले धर्मप्रतिको आस्थाले न्यूनतम रकमले पनि धर्मसंस्कृति चलाउँदै आएको बताए । ‘गत वर्ष ललितपुर जनप्रतिनिधि यस्तै बेठकमा अक्षय कोष, बिमा र दरबन्दी रकम समानुकूल परिमार्जन गर्ने प्रतिबद्धता जनाएका थिए । तर पूरा गरेनन्,’ उनले भने ।

विजयादशमीको राति हुने खड्ग जात्रामा खड्गी समुदायले राँगाको टाउँको बोक्नुपर्ने चलन छ । यसका लागि उनीहरूलाई गुठी संस्थानले ४ सय रुपैयाँ मात्र दिँदै आइरहेको छ । उनले दुई दशकअघि कायम भएको दरबन्दी जनप्रतिनिधि आएको ३ वर्षमा पनि समयानुकूल परिमार्जन गर्न नसकेको भन्दै गुनासो गरे ।

ललितपुर उद्योग वाणिज्य संघका अध्यक्ष कृष्णलाल महर्जनले पनि जात्रा पर्वको स्थायी रूपमा विकास गर्न कोष खडा गर्नुपर्नेमा जोड दिए । ‘यो गाह्रो काम पनि होइन । ललितपुर महानगरको बोर्ड बैठकबाट निर्णय गरे पुग्छ,’ उनले भने । प्रतिउत्तरमा ललितपुर महानगरपालिकाका मेयर चिरीबाबु महर्जनले अक्षय कोष, गुठियारको बिमा र दरबन्दी यस वर्ष कायम गर्ने प्रतिबद्धता जनाए । ‘गत वर्ष बजेट बनाउँदा ढिलाइ भएका कारणले व्यवस्था गर्न सकिएन,’ उनले भने । जात्रामा खड्गी खलका ८ जना गुठियार खटिनुपर्छ ।

पाटन दरबारको ‘मू छेँ आँगन घर’ का पुजारी माधवश्याम शर्माले पनि आश्वासन मात्र दिएर प्रतिबद्धता पूरा नगरको भन्दै गुनासो गरे । ‘संस्थानले मन्दिर भाडामा लगाएको छ,’ उनले भने, ‘व्यक्तिगत खर्चले जात्रा पर्व चलाउनुपर्ने बाध्यता छ ।’ ललितपुर महानगरकी उपमेयर गीता सत्यालले यस वर्ष ‘मू छेँ आँगन घर’ जसरी भए पनि पुनर्निर्माण गर्ने बताइन् ।

‘यसका लागि बजेट पनि छुट्याइसकेका छौं,’ उनले भनिन् । स्मारक संरक्षण तथा दरबार हेरचाह कार्यालय ललितपुरका प्रमुख सन्दीप खनालले जात्रा पर्व सञ्चालन गर्न आवश्यक सहयोग गर्न तयार रहेको बताए ।