किसानले पाएनन् मल

‘सहकारीमा पनि मल खोसाखोस भयो,’ उनले भने, ‘रोपाइँ गर्दा डीएपी मल पनि पर्याप्त थिएन, अब युरिया पनि भएन भने त मिहिनेत सबै खेर जान्छ ।’ सल्यानको बनगाड कुपिण्डे नगरपालिका–३ का सूर्यजित खड्काले ५० किलो रासायनिक मल चाहिएका बेला मुस्किलले २० किलो मात्र पाएको बताए । यस वर्ष वर्षा छिटो सुरु भए पनि मल नपाउँदा रोपाइँ गर्न समस्या भएको उनको गुनासो छ ।

कर्णालीमा आइतबारसम्म ६३ प्रतिशत रोपाइँ सकिएको भूमि व्यवस्था, कृषि तथा सहकारी मन्त्रालयले जनाएको छ । ‘आकाशे पानीको भरमा रोपाइँ त गरौंला,’ उनले भने, ‘तर मल नपाइए धान कसरी फस्टाउँछ ?’ मन्त्रालयका अनुसार गत वर्ष यतिबेलासम्म करिब ४० प्रतिशत रोपाइँ सकिएको थियो । अझै ३७ प्रतिशत रोपाइँ गर्न बाँकी रहेको मन्त्रालयका प्रवक्ता हरिप्रसाद पण्डितले बताए । कर्णालीका ३० प्रतिशत किसानले खेती गर्ने समयमा मल पाउन नसकेको उनको भनाइ छ । सुर्खेत, दैलेख, जाजरकोट, सल्यान र रुकुम पश्चिममा ४ हजार १ सय ३७ मेट्रिक टन रासायनिक मल आपूर्ति भएको उनले जानकारी दिए ।

सुर्खेतस्थित कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेडले दैलेख र कालीकोट, दाङ शाखाले सल्यान र रुकुम पश्चिम तथा नेपालगन्ज कार्यालयले जाजरकोटमा रासायनिक मल आपूर्ति गरिरहेको छ । जेठ मसान्तसम्म सुर्खेतमा १ हजार ६ सय टन युरिया र ८ सय ८३ टन डीएपी आपूर्ति भएको छ भने दैलेखमा १ सय ७३ टन युरिया र १ सय ३९ टन डीएपी गएको मन्त्रालयको भनाइ छ । जाजरकोटमा ४० टन युरिया, सल्यानमा ७ सय १६ टन युरिया र ३ सय १२ टन डीएपी तथा रुकुम पश्चिममा १ सय ४३ टन युरिया र २२ टन डीएपी भित्रिएको मन्त्रालयले जनाएको छ । गत आवको यही अवधिमा २ हजार ९ सय ६४ टन मल आपूर्ति भएको पण्डितले जानकारी दिए । ‘गत वर्षको तुलनामा यो वर्ष बढी मल बिक्री भए पनि किसानले नपाएको गुनासो गरिरहेका छन्,’ उनले भने ।

प्रयोग गर्न नजान्दा अभाव

यो समयमा किसानलाई सबैभन्दा बढी युरिया मल आवश्यक पर्ने कृषि सामग्री कम्पनी लिमिटेड कर्णाली प्रदेशका प्रमुख टोपाराम गौतम बताउँछन् । ‘धेरैजसो रोपाइँ सकिएको छ,’ उनले भने, ‘डीएपी मल रोप्ने बेला प्रयोग गरिसके, अब किसानलाई युरिया मल चाहिन्छ ।’

लकडाउनअघि मल खरिदका लागि टेन्डर गरे पनि अन्तर्राष्ट्रिय बजारबाट मल खरिद गर्न समस्या हुँदा अभाव भएको उनको भनाइ छ । ‘अब कि चीनबाट, कि साउदीबाट मल ल्याउनुपर्छ,’ उनले भने, ‘यसका लागि कम्तीमा एक महिना लाग्ने देखियो ।’ रोपाइँ गर्दा र त्यसको केही दिनपछि युरिया प्रयोग गर्दा मल अभाव हुने गरेको उनले बताए । ‘रोपेको २२ दिनपछि युरिया मल प्रयोग गर्नुपर्छ,’ उनले भने, ‘तर किसानले सुरुमा डीएपी र युरिया दुवै प्रयोग गर्दा बढी मलको माग भएको हो ।’ डीएपी मलमै पनि १८ प्रतिशत युरिया हुने भएकाले सुरुमा युरिया प्रयोग गर्नु नपर्ने उनको सुझाव छ ।

आइतबारसम्म सुर्खेतमा ४५, दैलेखमा ६५, मुगुमा ७०, सल्यानमा ८५ र दैलेखमा ५५ प्रतिशत रोपाइँ सकिएको छ । कालीकोट र जाजरकोटमा ६५/६५ तथा रुकुम पश्चिममा ६० प्रतिशत रोपाइँ भइसकेको छ । हिमाली जिल्ला डोल्पा र जुम्लामा रोपाइँ सकिएको मन्त्रालयले जनाएको छ । कर्णालीमा ४९ हजार ४ सय २५ हेक्टर जमिनमा धान खेती भइरहेको कृषि विकास निर्देशनालयले जनाएको छ । यो वर्ष वर्षाले साथ दिएका कारण गत वर्षभन्दा बढी रोपाइँ भएको पण्डितले बताए ।

कर्णालीमा २ लाख ९९ हजार ३ सय ३९ हेक्टर खेतीयोग्य जमिन छ । अहिले २ लाख १६ हजार ८ सय ८० हेक्टरमा खेती भइरहेको मन्त्रालयको तथ्यांक छ । त्यमध्ये ३८ हजार ३३ हेक्टर जमिनमा मात्र बाह्रै महिना सिँचाइको सुविधा छ ।