मदिराको कच्चा पदार्थमा नयाँ मापदण्ड

बजेटले स्प्रिट उत्पादन गर्ने चामल, जौ, मकै, गहुँलगायतका सबै अन्नलाई एउटै मापदण्डमा राख्दै सय केजी अन्नबाट न्यूनतम ४२ लिटर स्प्रिट उत्पादन गर्नुपर्ने बाध्यात्मक मापदण्ड बनाएपछि मोरङको रंगेलीमा सञ्चालित चण्डिका डिस्टिलरी र सुनसरीमा सञ्चालित प्रिमियर अर्गानिक्स प्रालिले तीन महिनादेखि उत्पादन बन्द गरेका छन् । यसअघि सय केजी अन्नबाट न्यूनतम ३२ लिटर स्प्रिट उत्पादन गर्नुपर्ने मापदण्ड थियो । चण्डिकाको दैनिक २० हजार लिटर र प्रिमियरको दैनिक ४० हजार लिटर स्प्रिट उत्पादन गर्ने क्षमता छ ।

स्प्रिट उत्पादन गर्ने उद्योग मुलुकभरि सातवटा छन् । सरकारको नयाँ मापदण्डका कारण स्थानीय उद्योगले उत्पादन बन्द गरेपछि भारतबाट स्प्रिटको आयात सुरु भएको छ । त्यसैगरी सरकारले स्प्रिट उत्पादन गर्ने अर्को कच्चा पदार्थ मलासिसको निकासी पनि खुला गरेपछि मदिरा उद्योग थप संकटमा परेका छन् । उद्योगले सय किलो अन्नबाट मुस्किलले ३५ लिटर स्प्रिट उत्पादन गर्छ । तर, सरकारको नयाँ मापदण्डका कारण आन्तरिक राजस्व कार्यालयलाई ४२ लिटरको अन्त:शुल्क तिर्नुपर्छ ।

उत्पादन नै नभएको सात लिटर स्प्रिटको अन्त:शुल्क, मूल्य अभिवृद्धि कर र आयकर तिरेर उद्योग सञ्चालन गर्न सक्ने स्थिति नभएपछि उद्योग बन्द गर्नुको विकल्प नभएको प्रिमियर अर्गानिक्स उद्योगका सञ्चालकले बताए । उद्योगले एक लिटर स्प्रिटमा ६५ रुपैयाँ अन्त:शुल्क, मूल्य अभिवृद्धि कर तिरेर पछि लाग्ने आय कर पनि तिर्नुपर्छ । स्प्रिट उत्पादन गर्ने चामल, जौ, मकै, गहुँलगायतका सबै अन्नलाई बजेटले एउटै मापदण्डमा राख्नु आफैंमा अव्यावहारिक छ । चण्डिका डिस्ट्रिलरीका प्रबन्धक टीपी आचार्यले भने, ‘सय केजी मकैबाट मुस्किलले बढीमा ३२ लिटर, जौबाट ३५ लिटर र चामलबाट ३७ लिटर स्प्रिट उत्पादन हुन्छ ।’

एक लिटर स्प्रिट (एनईए) को कारखाना मूल्य ९० रुपैयाँ पर्छ । त्यसमा ६५ रुपैयाँ अन्त:शुल्क जोड्दा १५५ रुपैयाँ पुग्छ । त्यसमा पनि १३ प्रतिशत भ्याट जोड्दा १७५ रुपैयाँ १५ पैसा हुन आउँछ । आचार्यले भने, ‘तर, डिस्ट्रिलरीले आफूले उत्पादन र बिक्री नै नगरेको स्प्रिटको अन्त:शुल्क, मूअकर र त्यसबाट पछि लाग्ने आयकरसमेत तिर्नुपर्ने स्थिति आएपछि उत्पादन बन्द गरिएको हो ।’ सरकारले आर्थिक वर्ष ०७५/७६ सम्म स्प्रिटको मापदण्ड एक क्विन्टल खाद्यान्नमा ३० दशमलव ७५ प्रतिशत उत्पादन हुनुपर्ने तोकेको थियो । उक्त मापदण्डमा स्प्रिट उत्पादन गर्दा उद्योग टिकेका थिए ।