जुम्लाको स्याउ खोसाखोस

नेपालगन्ज बजार अहिले जुम्ली स्याउमय बनेको छ । चार महिनादेखि यहाँ जुम्लाकै स्याउ खोसाखोस छ । भारतीय स्याउ अहिले यहाँ बिक्री हुनै छाडेको व्यापारीहरूले बताए ।

खजुरा गाउँपालिका–३ मनकामना गाउँकी ३२ वर्षीया संगीता चौधरी जुम्ली स्याउ ल्याउनै बुधबार नेपालगन्ज आएकी थिइन् । रानीतलाउस्थित सब्जी मण्डीमा थोक व्यापारी मेराज राईसँग उनले प्रतिकेजी ९० रुपैयाँका दरले एक कार्टुन स्याउ खरिद गरिन् । जसमा २२ केजी स्याउ थियो । संगीताले यही स्याउ गाउँमा लगेर १ सय ४० रुपैयाँ प्रतिकेजीसम्म बेच्ने गरेको बताइन् । ‘जुम्ली स्याउ भनेपछि पैसाको मुख हेर्दैनन्,’ उनले भनिन् ।

जुम्लाबाट दुई दिनमै नेपालगन्जसम्म ल्याइने हुँदा स्याउ बेच्न सजिलो भएको छ । पछिल्लो समय नेपालगन्ज, कोहलपुर, बर्दिया, दाङलगायत क्षेत्रमा भारतीय स्याउको तुलनामा जुम्ली स्याउ बढी रुचाइन थालेको जुम्ला तातोपानी चारागु–४ का जागेश्वर गिरीले बताए । आफ्नै बारीका स्याउ टिपेर ट्रकमार्फत नेपालगन्जसम्म ढुवानी गर्छन् ।

यहीँ बसेर बेच्न थाल्छन् । हरेक साता स्याउ लिएर नेपालगन्ज झर्ने उनले बुधबार मात्रै ७० क्विन्टल स्याउ ल्याएको बताए । ‘सहर ल्याउन मात्रै पर्छ, खोसाखोस छ,’ उनले भने, ‘तर, दुःखअनुसार स्याउको मूल्य भने पाएका छैनौं ।’ नेपालगञ्जको एयरपोर्ट साइड राँझामा बस्ने कर्ण वीसीले यो चार महिना जुम्लाकै स्याउ बेच्ने गरेको बताए ।

सीमित समयका लागि पाइने हुँदा स्वदेशी स्याउको माग बढेको उनले सुनाए । पछिल्लो समय भारतीय स्याउमा विषादीको हल्ला सुनेर पनि मान्छेहरू जुम्ली स्याउप्रति आकर्षित भएको उनले बताए । हल्का किरा लागेको भए पनि अर्गानिक मानेर जुम्ली स्याउ किन्ने गरेको उनले सुनाए । दैनिक ५० देखि ६० केजी स्याउ आफूले बेच्ने गरेको उनको अनुभव छ ।

ग्रेडिङ नहुँदा स्याउले मूल्य पाएन

नेपालगन्जका फलफूल मन्डी व्यापारी समिर राईले दैनिक दुईदेखि तीन ट्रक स्याउ जुम्लाबाट आउने गरेको बताए । एउटा ट्रकमा ५ सयदेखि ६ सय पेटीसम्म हुन्छ । सडकमा खाल्डाखुल्डी हुँदा झ्याँकिएर, ठोक्किएर, थिचिएर लगभग ८० पेटी स्याउ खेर जाने उनले सुनाए । ‘यसले किसान बढी मर्कामा परेका छन्,’ उनले भने, ‘हामी व्यापारीले त छानेरै किन्छौं । होइन भने बार्गेनिङ गर्छौं ।’

उनका अनुसार स्याउमा ग्रेडिङ सिस्टम र सुरक्षित बनाउने फर्म नहुँदा धेरै स्याउ थिचिएर खेर जाने गरेको छ । चाइनिज र भारतीय स्याउमा बाहिरको पेटी बलियो हुन्छ । फर्मले वरिपरि स्याउ बेरिएको हुन्छ । त्यसले ढुवानी गर्दा एकआपसमा ठोक्किएर पनि चोट लाग्दैन ।

तर, जुम्लाको स्याउ रुखमा किसानले टिपेको हेर्दा जति रसलाग्दो देखिन्छ, त्यति बजारसम्म आउँदा थिचिएर बेच्नलायक नहुने उनले बताए । त्यस्तै, एकनासको साइज नहुँदा बेच्दा किसानलाई घाटा लागेको उनले बताए । व्यापारीले एकमुष्ट किने पनि बेच्ने बेला ठूलासाना छुट्याएर फरक भाउमा बेच्ने गरेको सुनाए । ‘किसानसँग एकमुष्ट ल्याउँछन्,’ उनले भने, ‘तर, बजारमा साइजअनुसार फरक मूल्यमा बेच्ने गर्छन् ।’

नेपालगन्जस्थित धम्बोजी चोकका इसान यादवले जुम्ली स्याउ दुईथरी मूल्यमा बेच्ने गरेको बताए ।