कोरोना कहर : मानवीय बनौं

यद्यपि कोभिड–१९ को कहरसँगै घटेका विभिन्न घटनाक्रम भने सुखद छैनन् । यससँगै एउटा प्रश्न उब्जिएको छ– कतै हामी अमानवीय बन्दै गइरहेका त छैनौं ?

हाल विश्वभर फैलिरहेको कोभिड महामारीले नेपाललाई पनि असर गरेको छ । यहाँ ५ हजार ७ सय ६० भन्दा बढीमा संक्रमण पुष्टि भइसकेको छ भने १९ जनाले ज्यान गुमाइसके ।

नेपालको वर्तमान अर्थतन्त्र बिदेसिएका नागरिकले पठाएको रेमिट्यान्सले चलेकोमा दुईमत छैन । तर अहिले कोभिड महामारीकै कारण विदेशमा रहेका लाखौं नेपालीले जागिर गुमाएका छन् । घर–परिवारको सहारा खोजिरहेका उनीहरूलाई फिर्ता ल्याउन सरकारको उल्लेख्य चासो देखिएको छैन जुन आश्चर्यलाग्दो र दुःखद छ । भारतीय सिमानामा नेपाल छिर्न अझै केही नेपालीको पर्खेर बसेको अवस्था दयनीय छ । अनेक दुःख, कष्ट सहेर नेपाल प्रवेश गरेकाहरूको पनि उचित व्यवस्थापन भएको सुनिँदैन । नेपाल भित्रिएकाहरूलाई आआफ्नो घरसम्म पुर्‍याइदिने र आइसोलेसनमा राख्ने व्यवस्था गर्न सके मात्रै महामारी नियन्त्रण गर्न केही हदसम्म सफलता मिल्न सक्छ ।

क्वारेन्टाइन भनेको रोग सर्न नदिन संक्रमणको शंका लागेका व्यक्तिलाई अरूबाट भिन्नै राख्ने प्रक्रिया हो । क्वारेन्टाइनमा बसेका मान्छेमा कोरोना भाइरसको संक्रमण हुन पनि सक्छ, नहुन पनि सक्छ । क्वारेन्टाइनमा हरेक व्यक्तिलाई भिन्नै राख्नुपर्छ ताकि कसैलाई संक्रमण रहेछ भने अरूलाई नसरोस् ।

निश्चित समय क्वारेन्टाइनमा बसेर स्वास्थ्य परीक्षण गरिएपछि सम्बद्ध व्यक्तिलाई घर जान दिइन्छ । क्वारेन्टाइन भनेको अरूको मात्र नभई त्यहाँ बस्ने व्यक्तिकै स्वास्थ्य सुरक्षाका लागि पनि हो । क्वारेन्टाइनमा बसेकालाई खाने, बस्ने, सुत्ने उचित व्यवस्था हुनुपर्छ । त्यति मात्र होइन, नियमित स्वास्थ्य परीक्षणको व्यवस्था पनि अनिवार्य हुन्छ ।

कोरोना भाइरसको संक्रमण नभए पनि क्वारेन्टाइनमा बसेका व्यक्तिहरूमा अरू सरुवा तथा अन्य दीर्घरोगहरू लागेको हुन सक्छ । उनीहरूको व्यक्तिगत सुरक्षाका साथै त्यहाँ रहने अरूको सुरक्षाको लागि पनि क्वारेन्टाइन अत्यन्तै व्यवस्थित हुनैपर्छ ।

नेपालमा अहिले क्वारेन्टाइनका रूपमा विद्यालयका कोठाहरू प्रयोग गरिएको देखियो, जुन उचित होइन । यसरी राख्दा खाने, सुत्ने उचित व्यवस्था हुन सक्दैन । क्वारेन्टाइनमा बसेका मान्छेहरूलाई हेय र घृणाका दृष्टिले हेर्ने गरेको पनि देखिएको छ । यो पनि उचित होइन । क्वारेन्टाइनमा राखिएका मान्छेको समयमै स्वास्थ्य सेवा नपाएर मृत्यु भएको सुन्दा यसले क्वारेन्टाइनको औचित्यमाथि नै शंका उत्पन्न गराएको छ ।

यसरी अव्यवस्थित क्वारेन्टाइनमा राख्दा जुन मानसिक पीडाबाट गुज्रनुपर्छ, त्यसको लेखाजोखा त हामीले गरेकै छैनौं । यस्तो अव्यवस्थित क्वारेन्टाइनमा गर्मीसँगै फैलने डेंगेजस्ता रोगको प्रकोप बढ्ने सम्भावना देखाएको छ । त्यसैले क्वारेन्टाइनलाई व्यवस्थित गर्न सकिँदैन भने आफ्नो घरमा छुट्टै कोठा भएका व्यक्तिलाई त्यसैमा बस्ने व्यवस्था मिलाउनु उचित देखिन्छ ।

डाक्टर, नर्स, एम्बुलेन्स चालकदेखि स्वास्थ्यसंस्थामा सरसफाइ गर्ने सबै जना कोभिड–१९ विरुद्धको लडाइँका सिपाही हुन् । उनीहरूले यो संकटको घडीलाई सेवा गर्ने अवसरका रूपमा लिएर आफ्नो कर्तव्य निर्वाह गर्नुपर्छ । सरकारी तथा निजी अस्पतालले पनि समस्याको गाम्भीर्य बुझेर आफ्नो स्रोतसाधनको उच्चतम प्रयोग गर्दै कोभिड–१९ र अन्य रोगका बिरामीको उपचार सुचारु राखी आमनागरिकलाई सेवा प्रदान गर्नुपर्छ । अस्पताल र अस्पतालका कर्मचारीलाई आफ्नो कार्य सुचारु राख्न आवश्यक पर्ने व्यक्तिगत सुरक्षा सामग्री र उपयुक्त वातावरण उपलब्ध गराउने तथा सही मार्गनिर्देश गर्ने जिम्मा भने सरकारले लिनुपर्छ ।

यति बेला विश्वभर नै कोभिड–१९ को उपचारमा दिनरात नभनी काम गरिरहेका स्वास्थ्यकर्मीको अनवरत प्रयासलाई विभिन्न तरिकाले सम्मान गरिएको छ । नेपालमा भने स्वास्थ्यकर्मीलाई घरबाट निकालेको, बस्नका लागि क्वारेन्टाइनसमेत नपाएको अनि भौतिक आक्रमण नै गरिएका समाचार आइरहेका छन् । यसले पनि हाम्रो मानसिकता कस्तो हुँदै छ र हाम्रो समाज कता जाँदै छ भनेर प्रश्न उब्जाएको छ ।

कोरोना भाइरसको प्रकोप केही वर्षसम्म रहने पक्कापक्की छ । यस्तो अवस्थामा यो महामारीलाई परास्त गर्न सरकारको जति भूमिका हुन्छ, नागरिकको पनि उत्तिकै हुन्छ । त्यसैले आत्तिएर गलत तथा अमानवीय कार्य गर्न अग्रसर हुनुभन्दा यसबाट बच्ने उपाय अपनाउँदै अनि एकआपसमा भाइचारा र सहिष्णुता कायम राख्दै यो महामारीविरुद्धको लडाइँ सबै मिलेर लड्ने कि ?

_{(डा. ढकाल जोन होप्किन्स विश्वविद्यालयमा कार्यरत छन् । उनी इन्फ्लुएन्जा र कोरोना भाइरसको संक्रमण र खोपको उपयोगिताबारे अनुसन्धान गर्छन् ।)}