इन्द्र अधिकारी

व्यक्ति प्राज्ञ बन्नु र स्थापित हुनु कठिन विषय हो । आफ्नै पेसा, प्रकाशन र प्रस्तुतिले प्रदान गर्ने परिणामले प्राज्ञिक र विज्ञता सिद्ध गर्ने हो । प्राज्ञका अध्ययन र अनुसन्धानबाट बनेका विचार र निष्कर्षले समाजमा उनीबारे पनि विचार बनाउन भूमिका खेल्छ । तर, एक प्राज्ञबारे बन्ने यस्ता विचार मानिसको विषयगत रुचि र ज्ञान, बुझाइको तह साथै व्यक्तिसम्मको पहुँचले निर्धारण गर्छ । 

प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले पछिल्लोपटक सत्ता साझेदार दल अदलबदल गर्ने क्रममा एमाले अध्यक्ष तथा पूर्वप्रधानमन्त्री केपी ओलीले चित्त दुखाइको पारामा भनेछन्– ‘हामीले गठबन्धन भत्कायौं, सरकार बनायौं तर जस भने अरू (चीन) लाई दिएछन् । प्रधानमन्त्रीज्यूले प्रस्ताव गर्नु भो, मैले समर्थन गरें, जस पनि हामी दुई भाइलाई दिनुस् न ।’

पछिल्लो संविधानमार्फत नेपालले सनातन धर्म संस्कृतिको संरक्षण गर्ने तर राज्य आफैंले कुनै धार्मिक आस्था बोकेको समूहलाई मात्र सापेक्ष व्यवहार नगर्ने ‘…निरपेक्ष’ राज्यका रूपमा विश्वसामु नयाँ पहिचान बनाउँदै गएको छ । सन् २००६ को जनआन्दोलबाट आफ्नो धरातल गुमेपछि धर्मकै नाममा राज्यमा हालिमुहाली गर्दै आएका केही पुरातन शक्ति/समूहले देशभित्र यसबारे प्रश्न उठाउँदै आएको थियो । 

त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि) को उपकुलपतिमा को र कस्तो व्यक्ति उपयुक्त होला भन्ने बहस अहिले सतहमा छ । निवर्तमान उपकुलपति धर्मकान्त बाँस्कोटाले त्रिविबाट बिदा हुँदै गर्दा विश्वविद्यालयका सवालमा केही प्रश्न खडा गरेकाले यसबारे बहसको सुरुआत भएको हो ।

संविधानले परिकल्पना गरेको संघीय संसद्को पहिलो पाँचवर्षे कार्यकाल पूरा भएसँगै दोस्रो कार्यकालका लागि भएको निर्वाचनपछि माओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल प्रधानमन्त्री भएको एक वर्ष भएको छ । दाहालले प्रधानमन्त्रीको शपथ लिँदै गर्दाको सरकारको ठूलो हिस्साका रूपमा रहेका नेकपा एमाले, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी लगायतका मन्त्रीहरू दुई महिना पनि काम नगरी बाहिरिएका थिए ।

पीडितहरूको आवश्यकता सम्बोधन होस्, दाताहरूको उदारता सदुपयोग होस् तर अलिकति पनि खेर नजाओस् भन्नेमा सरकार र सरोकारवाला सचेत रहन सके मात्र भूकम्पसृजित अहिलेको असामान्य अवस्थाबाट यथाशीघ्र पार पाउन सकिन्छ ।

संयुक्त राष्ट्र संघका महासचिव एन्टोनियो गुटेरेसको चारदिने भ्रमणको सन्दर्भ र सेरोफेरोमा यो हप्ता नेपालका सञ्चारजगत् र बौद्धिक समुदाय रुमलिन पुगे । उच्चस्तरीय भ्रमण र त्यसले जोड्न खोजेका एजेन्डाका सन्दर्भमा रहेर हेर्दा समग्र राष्ट्रले यसलाई दिन खोजेको महत्त्वलाई अन्यथा भन्न मिलेन । किनभने, भ्रमण केका लागि भनेर प्रश्न गर्न खोज्नेहरूका लागि नेपालीका तराईदेखि पहाड र उच्च हिमालसम्मको जनजीविकाका सवाललाई त्यसमा जोड्ने प्रयास भयो ।

नेपाल फेरि एक पटक इतिहासकै अप्ठ्यारो मोडमा देखिएको छ, तर आर्थिक या राजनीतिकभन्दा पनि अनर्गल प्रचार र भाष्य निर्माणका कारण । सूचकहरू हेर्दा न अर्थतन्त्र असाध्यै बिग्रिसकेको छ न त राजनीति नै । बजारमा रकम अभाव देखिइरहँदा ठूलो रकम केन्द्रीय बैंकमा मौजदात देखिनु अर्थतन्त्रमा व्यवस्थापनको चुनौती हो, संकट होइन ।

सरकारको नेतृत्व सम्हालेदेखि नै प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालको चीन भ्रमण प्राथमिकताको सूचीमा थियो र नेपाली कूटनीतिमा चासो राख्नेहरूबीच प्रतीक्षारत पनि थियो । अहिले उनी चीन भ्रमणमा छन् र उनको यो भ्रमण चर्चाको शिखरमा छ ।

नेपालको कूटनीतिका सन्दर्भमा विगतका १५ दिन महत्वपुर्ण रहे । प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहालले अमेरिका भ्रमणलगत्तै उत्तरी छिमेकी राष्ट्र चीन भ्रमण गर्ने सन्दर्भमा चर्चा–परिचर्चा एकातिर थियो भने भारतले आयोजना गरेको जी–२० शिखर सम्मेलन अर्को ।