नृत्य केन्द्रमा पुस्तकालय सपना

काठमाडौँ — थापागाउँस्थित मण्डला थिएटरमा ‘नृत्य शृंखला ०.१’ शीर्षकमा भएको प्रस्तुतिले सहभागी दर्शकको ध्यान केन्द्रित गर्‍यो । शास्त्रीय संगीतमा आधा दर्जनभन्दा बढी नृत्यांगनाहरूको कथक नृत्य प्रस्तुति रोचक त थियो नै, कलाकारका लागि पनि उक्त कार्यक्रम उत्साहपूर्ण थियो । करिब एक घण्टासम्म देखाइएका नाचमार्फत कलाकर्मीले महिलाका कथाहरू दर्शकलाई पस्किँदै मनोरञ्जनका साथै नृत्यको महत्त्व झल्काएका थिए ।

अनामनगरस्थित एस्थेटिक डान्स सेन्टरले नृत्य केन्द्रमा पुस्तकालयको सपना बुनेर पहिलो शृंखला गत सोमबार प्रस्तुत गरेको थियो । सेन्टरले मण्डलामा आगामी मंगलबार दोस्रो प्रस्तुति गर्दै छ ।

अहिले त्यसका लागि समूह रिहर्सलमा जुटिरहेको छ । नृत्यलाई व्यावसायिक बनाउन र यसमा नयाँ पुस्तालाई ल्याउनुपर्छ भन्ने ध्येयले २०७२ मा स्थापना भएको सेन्टरले डान्स स्टुडियोको एक कोठामा अब पुस्तकालय सञ्चालन गर्दै छ । त्यसलाई चाहिने पुस्तक, फर्निचर जस्ता आवश्यक सामग्री जोहोका लागि नै कलाकारहरूले नृत्य शृंखला सुरु गरेएको सेन्टरका संस्थापक कलाकार नम्रता केसीले बताइन् ।

‘नृत्यको आयाम फराकिलो छ । नृत्यलाई संस्कृति, संगीत, कला र लोक सभ्यतासँग जोड्न सकिन्छ,’ उनले भनिन्, ‘यसमा बुझ्नुपर्ने र अध्ययन गर्नुपर्ने कुरा धेरै छन् । तर, हाम्रोमा डान्सरहरूले पढ्नुपर्छ भन्ने मान्यता थोरैले बुझेका छन् ।’ नृत्यमा अध्ययन, अनुसन्धान हुनुपर्छ र यस विषयमा जोडिएका अन्य पक्षहरूलाई केलाउनुपर्छ भन्ने मान्यता स्थापित गर्न आफ्नो समूह लागिपरेको केसीले प्रस्ट्याइन् ।

नृत्यलाई अन्य विधासँग जोडेर नयाँ प्रयोग गर्दै अगाडि लैजानुपर्छ भन्ने आफ्नो मान्यता रहेको उनले बताइन । यसअघि उनको समूहले ‘राजेन्द्रलक्ष्मी’ र ‘ज्यानमाया’ जस्ता नाटकका मार्फत नृत्यलाई जोडिसकेका छन् । लोक तथा शास्त्रीय शैलीलाई एकै कार्यक्रममा समेटेर देशभरिको मौलिक नृत्यलाई उजागर गर्ने उद्देश्यले सेन्टरले झन्डै साढे दुई वर्षअघि तीनदिने ‘नृत्योत्सव’ समेत गरिसकेको छ । नृत्योत्सवमा सातै प्रदेशका फरक–फरक नृत्यहरू लिएर कलाकारहरू सहभागी भएका थिए ।

नृत्य भनेको नाचेर लिइने मनोरञ्जन मात्र होइन भन्ने केसी बुझाउन चाहन्छिन् । यसले इतिहास, सभ्यता र संस्कृतिका विविध पक्षहरू बोकेका छन् भन्ने आम मानिसलाई बुझाउने जमर्कोमा उनको छ । नृत्यलाई व्यावसायिक फर्ममा ढाल्नुपर्छ भन्ने कुरामा उत्तिकै अडिग रहेकी केसी आफू पनि निरन्तर नाचिरहेकी छन् भने नयाँ पुस्तालाई पनि अध्यापनसँगै नचाउँदै छिन् ।

सेन्टरको अहिलेको प्रस्तुति भने नृत्यलाई पनि टिकट सिस्टममा ल्याएर हेर्ने बानी बसाल्नुपर्छ भन्ने अभ्यास थालिएको उनी बताउँछिन् । पहिलो शृंखलामा पाएको दर्शकको मायाले उनी दंग छिन् । ‘हाम्रोमा डान्स हेर्न टिकट काट्नुपर्ने कल्चर बसिसकेको छैन । पानी पर्दा रुझ्दै भए पनि दर्शकहरू आउनुभयो । यसले झनै उत्साह थपेको छ,’ उनले भनिन् ।

उनका अनुसार नृत्य विधा आफैंमा एक्लै छैन । प्रत्येक लोकनृत्यमा समुदायको मौलिक संस्कृतिको मर्म लुकेको हुन्छ । सेन्टरमा स्थापना हुने पुस्तकालयमा यिनै पक्षहरू समेटिने केसीले बताइन् । ‘हामीले घाटु नाचबारे पढ्नुपर्‍यो भने त्यसमा नाचिने समुदाय, परिवेश र संस्कृतिका पक्षहरू आउँछन्,’ उनी उद्देश्य प्रस्ट्याउँछिन्, ‘ती सबै पक्षहरू समेटिने पुस्तकहरू लाइब्रेरीलाई संग्रह गर्ने र अध्ययन गर्ने वातावरण बनाउने हामीले सोचेका छौं ।’

नेपालमा नृत्यसम्बन्धी सीमित अध्ययन सामग्री भए पनि त्यसको उचित संग्रह हुन नसकेको केसीको बुझाइ छ । सेन्टरमा नृत्यसँगै पुस्तकालयमा हुने नयाँ र पुराना पुस्ताबीच जमघट, अध्ययन गर्ने समूह तथा छलफलले नृत्य विधामा नयाँ खोजको थालनी हुने उनको ठम्याइ छ । नृत्य क्षेत्रमा महिला डान्सरहरूलाई स्थापित हुन गाह्रो छ । निश्चित उमेर हद, विवाह, बच्चा, परिवार भएपछि उनीहरू कालान्तरसम्म जानै सक्दैनन् भन्ने भनाइलाई समेत उनी प्रतिवाद गर्न चाहन्छिन् । उनले थपिन्, ‘म विवाहित हुँ, बच्चाकी आमा पनि हुँ । म अझै नाच्दै छु र नाचिरहन्छु । हामीले हाम्रो कथा नृत्यमा पनि देखाउन सक्छौं र देखाउनुपर्छ ।’