पाल्पा — राख्ने क्षमता छ । तर यहाँ अहिले ३५ जना मात्र छन् । पुरुषतर्फ १ सय ७५ जना क्षमताको भवन भए पनि २ सय ४१ जना बस्दै आएका छन् । पुरुष कैदीबन्दी राख्ने भवन २०६२ माघ १८ मा द्वन्द्वकालमा माओवादीको आक्रमणबाट क्षति भएको हो । त्यसपछि बनेका नयाँ भवनमा महिला र पुरुष कैदीबन्दीलाई राखिंदै आएको छ ।
केन्द्रीय कारागारका रूपमा चिनिएको १६ कोठे पुरानो भवन कैदीबन्दी राख्ने अवस्थामा नरहेको कारागार प्रमुख ठाकुरप्रसाद अर्यालले बताए । उनका अनुसार अहिले महिला र पुरुषका लागि नयाँ भवन बनेको छ । ‘पुरुष राख्ने पुरानो भवन निर्माण हुने हो भने राम्रो हुन्थ्यो,’ उनले भने, ‘महिला राख्ने भवनमा दुई तला छ । पहिलो तलामा मात्र बस्छन् । दोस्रो तल्ला खाली नै छ ।’ पुरुषतर्फ भने आठ कोठा रहेको भवनमा कोचाकोच छ ।
पश्चिम नेपालकै प्रमुख कारागारका रूपमा १९८३ सालमा पाल्पा कारागार स्थापना भएको हो । २०६२ सालमा क्षतिग्रस्त बनेको भवनमा बन्दी बस्दै आएका थिए । त्यसबेला सरकारको केन्द्रीय कारागारका रूपमा थियो । १० वर्षअघि टेण्डर भएर पुरुष कैदीबन्दीका लागि भवन निर्माण भए पनि १६ घर भएको पुरानो भवनको काम अघि बढेको छैन । नयाँ भवनको क्षमता कम भएपछि धेरै केन्दीबन्दीे कोचाकोच भएर सुत्नुपर्ने बाध्यता छ । क्षमताभन्दा बढी कैदीबन्दी कारागारमा राखिँदा खानेपानी, शौचालय, सुत्ने स्थानको व्यवस्थापन गर्न समस्या रहेको कारागार कार्यालयले जनाएको छ ।
कारागार प्रमुख अर्यालका अनुसार पहिला भैरहवा, कपिलवस्तु, गुल्मी, अर्घाखाँचीबाट समेत महिला कैदीबन्दी ल्याउने गरिन्थ्यो । ‘त्यसबेलामा ती जिल्लामा महिला कारागार बनिसकेका थिएनन्,’ उनले भने, ‘अहिले प्रायः जिल्लामा महिला कारागार बनिसकेका छन्, जसले गर्दा यहाँ चाप छैन ।’ उनका अनुसार तराईका जिल्लामा पश्चिम नवलपरासीमा लैजाने गरिन्छ । कपिलवस्तु, अर्घाखाँची, गुल्मीमा भने महिला कारागार बनिसकेको छ ।
यहाँको कारागारमा दुई जना बालबालिका छन् । उनीहरू २० घण्टा आमासँगै कारागारभित्र बस्छन् । बाँकी चार घण्टा भने ‘डे केयर’ मा लैजाने गरिएको छ । कारागार प्रमुख अर्यालका अनुसार डे केयरले गर्दा बालबालिका बाहिर घुलमेल हुन पाएका छन् । उनीहरूलाई तानसेन–६ जैसीचौपारीस्थित जुनकिरी डे केयर होम लैजाने गरेका छन् । डे केयरमा १० बजे लैजाने र २ बजे ल्याउने गर्छन् ।
प्रकाशित : असार २२, २०७९ १०:३७
