बाझो जमिन हराभरा

मकै, कोदो, भटमास लगाउने १० रोपनी जमिनमा अलैची लगाए । ‘वर्ष दिनभरि दुःख गरेर उत्पादन गरेको मकै, कोदो आफैलाई खान नपुग्ने,’ उनले भने, ‘अलैची ३/४ वर्षमै उत्पादन दिन्छ सुनेको छु, धेरै उत्पादन भए यो वेचेर चामल किन्न फाइदा ।’

निर्वाहमुखी खेतिमा दुःख मात्र वढी भएको उनको वुझाइ छ । हावापानी सुहाउदो रामशाही जातको अलैची लगाएको मिलन कृषक समुहका गर्वु गुरुङले बताए । ‘ओसिलो ठाउँमा हुने खेती हो,’ उनले भने, ‘परिक्षणको रुपमा ७० सालमा लगाउदा राम्रै हुने देख्यौँ, गाउँलेहरू पनि यसै तिर आकर्षित भए ।’

गुरुङ मात्र होइन यामगाउँका ३५ किसान ब्यवसायीक अलैची खेतिमा लागेका छन् । गाउँमा २ समुह छन् । पोखरीडाँडा कृषि सहकारी संस्थामा आवद्घमध्ये २८ जनाको सामुहिक अलैची खेती छ । सामुहिक रुपमा अलैची गोडमेल गर्छन् । दशक अघि वाझिएका जमिनलाई हरियाली वनाएका छन् । ७ सय रोपनी जग्गा भाडामा लिएका छन् ।

करिव ३ सय किसानको आफ्नै जग्गा रहेको स्थानीय मानवहादुर गुरुङले बताए । ‘करिव हजार रोपनीमा सामुहिक खेति गरेका छौ,’ उनले भने । प्रतिरोपनी वार्षीक ५ सयका दरले ७ सय रोपनीको भाडा तिर्ने सम्झौता छ । ‘२० वर्षका लागी जमिन लिजमा लिएका हौँ, ’ उनले भने । अलैची खेतिको स्याहारमा २८ घरका स्थानीय सामुहिक रुपमा खटिने नियम छ । ‘अघिल्लो दिन गाउँ भेला हुन्छ, अलैची गोड्ने, घेरावार गर्ने, टिप्ने, भनेर सरसल्लाह गरेर खटिन्छौ,’ उनले भने । एक जनाले मात्र ब्यवसायीक खेति गर्दा बजार नपाइने डरले सामुहिक रुपमा खेति थालेको उनको भनाइ छ ।

उत्पादित अलैची विक्रि गरेर नाफा वाँडफाँड गर्ने किसानको योजना छ । आर्थिक बर्ष ०७२/७३ सालबाट अलैची खेति शुरु गरेका किसानले आम्दानी लिन पाएका छैनन् । अवको वर्षबाट अलैची विक्रि गर्ने किसानको योजना छ । सामान्यतया लगाएको ५ बर्षमा अलैची उत्पादन हुन्छ । सहकारीमा आवद्घ २८ किसानको झण्डै ४० लाख लगानी भइसकेको छ । ‘सामुहिक भएकाले श्रमसमेत जोडेर लगानी निकालेका हौँ,’ उनले भने ।

ब्यवस्थित रुपमा ब्यवसायीक अलैची खेति गर्ने किसान आम्दानी पनि राम्रै हुने भन्दै आशावादी छन् । ‘निर्वाहमुखी खेति भन्दा ब्यवसायीक अलैचि खेतिमा भविष्य देख्यौँ,’ उनले भने, ‘गत वर्ष पहिलो पल्ट अलैचि वेच्यौ, किलोकै सात सय रुपैयामा विक्रि भयो ।’ शुरुको वर्ष एक क्वीन्टल सुकेको अलैची उत्पादन भइसकेको उनले बताए ।

किसानलाई प्रोत्साहनका लागी वडा कार्यालयले गत आवमा अलैची सुकाउने मेसिन खरिदका लागी ६ लाख ५० हजार छुट्टायो । ‘धार्चे गाउँपालिकामा एकमात्र यस्तो मेसिन हाम्रो सहकारी छ,’ उनले भने, ‘यसले कृषकको हौसला अझै थपिएको छ ।’ चिसो मौसम भएकाले यामगाउँमा असोज पहिलो हप्ताबाट अलैचि टिप्न शुरु हुने उनको भनाइ छ । उत्पादिन अलैची नारायणगढ, काठमाडौलगायतका शहरमा लगेर विक्रि गर्ने स्थानीयले बताए ।