कान्तिपुर वेबसाईट
AdvertisementAdvertisement
२३.१२°C काठमाडौं
काठमाडौंमा वायुको गुणस्तर: १९३

बालेनलाई बिराउने सुविधा छैन !

यस पटक मतपेटिकाका माध्यमबाट प्रकट भएको युवा भावना दलहरूप्रतिको आक्रोश र उत्तेजना मात्र होइन, मुलुकको अनिवार्य आवश्यकता हो, युवा भविष्य र मुलुकको मुहार फेर्ने महत्त्वपूर्ण अवसर पनि हो ।
क्रान्ति बन्दुकको नालबाट मात्र होइन, लौरोबाट पनि सम्भव छ, युवाका लागि यो अभियान उत्प्रेरक छ । विद्यमान राजनीतिको फोहोरी भेलमा देखिएको विश्वासको त्यान्द्रो पनि हो यो ।

‘बालेन’ शब्द युवा जनजिब्रोमा एकाएक आएको होइन, न त फगत व्यक्तिविशेषको पहिचान हो । यो त, युवा भावना र सम्भावनाको सशक्त दाबी र आह्वान पनि हो, जो राजनीतिको शान्त तर फोहोरी तलाउमा तरंग ल्याउन केही हदसम्म सफल हुन सकेको छ । बालेनको लौरो राजनीतिमा रहेका क्षमताविहीन पुराना नेताको दलीय एकाधिकारविरुद्ध सन्देशमूलक प्रहार पनि हो ।

बालेनलाई बिराउने सुविधा छैन !

क्रान्ति बन्दुकको नालबाट मात्र होइन, लौरोबाट पनि सम्भव छ, युवाका लागि यो अभियान उत्प्रेरक छ । विद्यमान राजनीतिको फोहोरी भेलमा देखिएको विश्वासको त्यान्द्रो पनि हो यो । युवा विश्वासका प्रतिनिधि पात्र बालेनको सफलता वा असफलताले मुलुकको सिंगो भविष्यलाई कुन मार्गमा डोर्‍याउने भन्ने छिनोफानो पनि गर्नेछ । बालेन एकाएक चामत्कारिक ढंगले प्रकट भएका विलक्षण राजनीतिकर्मी पनि होइनन्, यी त युवाहरूका रोजाइका प्रतिनिधि पात्र मात्र हुन् । ती युवा जो विश्वविद्यालयको डिग्री भएर पनि जागिरका लागि अयोग्यहरूको सामु भौंतारिरहेका छन् ।

मुलुक कोरोनाले आक्रान्त भएका बेला युवाहरू स्वस्फूर्त समूह ‘इनफ इज इनफ’ भन्दै बालुवाटारतिर लागे, वास्तवमा यो ‘नकिङ द डोर’ अर्थात् सरकार र राजनीतिक दलको अकर्मण्यताविरुद्ध पहिलो सशक्त शंखनादको चरण थियो । विडम्बना, भोका–निमुखाहरू, श्रम गरेर एक छाक टार्नसम्म धौधौ भएका सर्वसाधारणका लागि टुँडिखेलमा युवाहरूको पहलमा भइरहेको खाना निःशुल्क वितरण कार्यलाई तत्कालीन सरकार र नगरपिताले बन्देज लगाउने उर्दी गरेका थिए । यो उर्दी मात्र थिएन, मानवीय संवेदनाको हत्या गरिएको निर्मम क्षण पनि थियो । त्यति बेला आफ्नै रंगीन दुनियाँमा रमाइरहेका युवा र्‍यापर बालेनलाई कुनै पत्रकारले सोधेका थिए, ‘तपाईं अचेल त मायापिरतीका गीत गाउनुहुन्न नि !’ बालेनले भनेका थिए, ‘मेरो देशका दाजुभाइ, दिदीबहिनी कोरोनाको पीडामा आक्रान्त भएका बेला मायापिरतीका गीत कसरी गाऊँ ?’ उनले बरु पिरती होइन, पीडाका गीतका माध्यमबाट सरकारको ध्यानाकर्षण गराउन खोजे तर ‘समृद्ध नेपाल र सुखी नेपाली’ को मन्त्रको जग र जपमा टिकेको सरकारले भने कोरोना केही होइन भन्दै ‘बेसार–पानी पिएर, हाच्छ्युँ गरेर भगाउने’ सल्लाह दिइरह्यो । यस्ता बेसारे र बेसुरे सल्लाह नागरिक–बेवास्ताका प्रतिनिधि घटना मात्र हुन्, जो कोरोनाकालमा कठोर यथार्थका रूपमा प्रकट भए ।

तथ्यांकले सरकार र राजनीतिक दलको भूमिका लोकहितकारीभन्दा बिचौलिया–हितकारी हुन गएको पुष्टि गरिसकेकाले सोही विषयमा थप माथापच्ची गरिरहनु सान्दर्भिक छैन । लोकतन्त्रमा सरकार र राजनीतिक दलहरूलाई होसमा ल्याउने मौका निर्वाचनमा पाइने भएकाले यो पटक प्रकट भएको अभिमतलाई भिन्न दृष्टिकोणबाट विश्लेषण गर्न आवश्यक छ ।

बालेनको लौरो राजनीतिक दलहरूलाई हिर्काउने–थर्काउने गरी उठेको छ । आखिर लौरो दण्डको प्रतीक हो । बालेनको सफलता मतपत्रका माध्यमबाट प्रतीकात्मक रूपमा मात्र प्रकट भए पनि यसले दिएको सन्देश भने राजनीतिक वृत्तमा दीर्घकालीन असर पुर्‍याउने प्रकृतिको छ । कसैको असफलताबाट प्राप्त हुन गएको सफलतालाई बालेन स्वयंले सूत्रबद्ध गर्न सक्छन् वा सक्दैनन् भन्ने कुराले दलको शुद्धीकरण र पुस्तान्तरणको मुद्दालाई तार्किक निष्कर्षमा पुर्‍याउनेछ । यो विशेष गरी युवाको सर्वोपरि हित र परिवर्तनको मुद्दा पनि हो । यसलाई हरेक तहको व्यवहारमा उतार्न एकल बालेनको बुताबाट मात्र सम्भव छैन, परिणाममुखी र परिवर्तनको मुद्दा बनाउन सबै युवाको सक्रिय र सचेत प्रयास आवश्यक रहनेछ । राजनीतिक दलमा लामो समयदेखि मनमौजी ढंगले कब्जा जमाएर बसेका पुराना पुस्ताका नीतिविहीन नेताहरू बालेनको लौरोबाट अझै त्यति भयभीत देखिँदैनन् ।

‘बालेनहरू पानीका फोका हुन् ! विगतमा पनि यसै गरी नानीमैयाँहरू आए, बिलाए ! अन्य मुलुकमा पनि यस्ता पात्रहरू क्षणिक वा लाक्षणिक रूपमा आउँछन्, जान्छन् ! हामी नै राजनीतिका विकल्पहीन पर्याय हौं’ भनेर अझै उनीहरूले खुला चुनौती दिन छाडेका छैनन् । पुराना पुस्ताका नेताहरू जसरी आ–आफ्ना दलमा युवाशक्तिलाई प्रवेशनिषेधको बोर्ड झुन्ड्याएर राजनीति गर्न सफल भएका छन्, त्यसरी नै राजनीतिको खुला राजमार्गमा पनि बालेनलाई लेनमा आउन नदिन हरसम्भव प्रयास गरिरहेका छन् वा गर्ने नै छन् । कुशासन र बिचौलियाको चक्रव्यूहमा फसिसकेका ऊर्जाविहीन नेतृत्वहरूले सहजै बहिर्गमन रोज्लान् भनी अपेक्षा गर्नु पनि निर्थरक छ । तर आफ्नै गाउँठाउँका मतदातासमेतले आफ्नाविरुद्ध लौरो देखाउन थालिसकेकाले उनीहरू केही हदसम्म हच्किन बाध्य भएका छन् । यसरी हच्किएकाहरू झनै सशक्त ढंगले प्रतिवादमा आउने खतरा रहेकाले बालेनको सांकेतिक उपस्थितिलाई सशक्त र परिणाममुखी बनाउन युवाहरूको पहरेदारी, खबरदारी र साझेदारी निरन्तर आवश्यक छ ।

युवा पहरेदारी र साझेदारी कसरी कायम राख्ने ?

युवाहरूमा प्रचुर मात्रामा रहने भावना र ऊर्जा नै विकासका आधारभूत सर्त हुन्, जसलाई एकीकृत र संगठित गर्न निश्चित कार्ययोजना र रणनीति आवश्यक हुन्छ । संघीय राजधानी काठमाडौं, प्रादेशिक राजधानी धनगढी र उपमहानगर धरानसहित अन्य सहरमा, स्वतन्त्र उम्मेदवार नरहेका स्थानमा समेत लौरामा उल्लेख्य मत परेको देखिएको छ, जसले यी सबै वर्ग–क्षेत्रको भावना र सम्भावनालाई कसरी संगठित र सूत्रबद्ध गर्ने भन्ने विषयमा खुला छलफलको माग गरेको छ ।

यसरी यत्रतत्र प्रकट भइरहेको युवा आँटलाई परिवर्तनको आशाका रूपमा कसरी उपयोग गर्ने भन्नेमा युवा चिन्तन र सक्रियता झनै सशक्त रूपमा अघि बढाउन जरुरी छ । वास्तवमा, बालेन युवा शक्तिको भावना र ऊर्जासँग जोडिएका पात्र हुन् । उनले युवा भावनालाई सम्भावनामा परिणत गर्न तत्कालीन, मध्यकालीन र दीर्घकालीन योजनालाई कार्यान्वयनमा लैजाने अठोटसमेत गरेका छन् ।

बालेनले मोनो रेल, मेट्रो रेलका ठूला कुरा गरेका छैनन् । शिक्षा, स्वास्थ्य, फोहोर व्यवस्थापनजस्ता आम सरोकारका मुद्दामा ध्यान दिने प्रतिबद्धता गरेका छन् । फोहोर व्यवस्थापन गर्नु कुनै महाभारत होइन तर योसँगै जोडिएको राजनीतिको फोहोरी खेल उन्मूलनका लागि युवाशक्तिको व्यवस्थापन गर्नु चाहिँ बढी महत्त्वपूर्ण हो । घरघरमै गएर दर्ताको सुविधा दिने, कर संकलन गर्ने, नक्सापास गरिदिनेजस्ता सामान्य प्रकृतिका तर सर्वसाधारणको दैनिकीसँग जोडिएका प्रतिबद्धताले बालेन आम नागरिकको असुविधाप्रति सचेत रहेको पुष्टि गर्छन् । यसले आम नागरिकसँगको भावनात्मक सम्बन्ध र स्वामित्वलाई स्थापित गर्ने नै छ तर यसको सुसञ्चालन गर्ने संयन्त्रलाई कसरी विकास र व्यवस्थित गर्ने भन्ने पक्ष उत्तिकै चुनौतीपूर्ण छ ।

बालेनले प्रतिकूल र अवरोधमुखी राजनीतिक संयन्त्रभित्र रहेर सेवामुखी राजनीतिक निर्णयहरू गर्नुपर्ने हुन्छ । तसर्थ आम नागरिकको बृहत् स्वामित्वलाई उपयोग गर्न सातामा कम्तीमा दुई पटक ‘आम नागरिकसँग मेयर’ जस्ता कार्यक्रमलाई खुलामञ्चमै सञ्चालन गरी ‘पब्लिक अडिटिङ’ को मोडललाई मुख्य संयन्त्रका रूपमा उपयोग गर्न आवश्यक छ । यसका साथै शिक्षा, स्वास्थ्य, सुरक्षा, सम्पदा लगायतका क्षेत्रका विज्ञहरूको समूहलाई आधिकारिक बोर्डका रूपमा गठन गरी उनीहरूको विज्ञतालाई उपयोग गर्ने रणनीति अवलम्बन गर्नुपर्नेछ । यसरी विज्ञताको सेवा दिने व्यक्तिहरूलाई निःशुल्क सेवाका लागि आह्वान गर्ने र हरेक निर्णयलाई पारदर्शी बनाउने कार्यनीतिलाई कार्यविधिमै समावेश गर्ने रणनीति अख्तियार गर्नुपर्छ ।

अघिल्ला मेयरको पहिलो निर्णय नै आफ्नै सुविधाका लागि सवारीसाधन खरिद गर्ने रहेको थियो । यस पटकको पहिलो निर्णय युवा रोजगार र सहभागिताका लागि के गर्ने भन्ने योजनाबाट हुनुपर्छ । यसरी कार्य आरम्भ गरे बालेनले जनमतको सम्मान गरेको ठहर्नेछ । यसबाहेक अन्य कैयन् विषयमा अन्यत्रका सफल अभ्यासलाई अनुसरण गर्न सकिन्छ । यस क्रममा भक्तपुरको जनसहभागितामूलक विकासको रणनीति अनुकरणीय हुन सक्छ । जनमतका माध्यमबाट प्रकट हुन गएको युवा सोचलाई उपयुक्त संयन्त्र र वैज्ञानिक शैलीका माध्यमबाट सञ्चालन र सन्तुलनमा कसरी ‘र्‍याप र ट्र्याप’ गर्ने भन्ने मुख्य चुनौती बालेनको काँधमा छ । युवा–हुँकारले पुरानो सोच र प्रवृत्तिलाई ट्र्याप अर्थात् जालमा पार्न खोजेको देखिन्छ ।

‘बल्ल पर्‍यो माकुरी जालैमा’ भनेजस्तै सहरी क्षेत्रका चेतनशील युवाहरूले पुरानालाई जालमा फसाएर पौराणिक बनाउने भरमग्दुर प्रयास गरिरहेका छन् तर यो जाल माकुरीको मात्र भयो भने यसमा केवल सानो झिँगा फस्न सक्ने सम्भावना हुन्छ । तसर्थ कसैले पनि कुल्चिन नसक्ने गरी फलामकै जाल बनाउन आवश्यक छ । युवा शक्तिलाई एकीकृत र संगठित गरेर मात्र फलामको जाल तयार गर्न सकिन्छ । यसको निर्माणको अभियानबाट विमुख हुने छुट बालेनलाई रहनेछैन ।

युवाशक्ति नै परिवर्तनको संवाहक हो । यस पटक मतपेटिकाका माध्यमबाट प्रकट भएको युवा भावना केवल दलहरूप्रतिको आक्रोश र उत्तेजना मात्र होइन, यो कसैको असफलताको उपज पनि होइन, न त पानीको फोका नै । यो त मुलुकको अनिवार्य आवश्यकता हो, युवा भविष्य र मुलुकको मुहार फेर्ने महत्त्वपूर्ण मौलिक अवसर पनि हो । निकट भविष्यमा हुन लागेको संघीय तथा प्रादेशिक निर्वाचनमा पनि युवाशक्तिलाई सक्रिय गराइराख्न हजारौंहजार बालेनहरू अग्रसर हुनु उत्तिकै आवश्यक छ ।

प्रकाशित : जेष्ठ १३, २०७९ ०७:५१
प्रतिक्रिया
पठाउनुहोस्
जनताको राय

पूर्वउपराष्ट्रपतिका छोरा तथा अखिल क्रान्तिकारीका महासचिव दिपेश पुनपछि सत्तारूढ माओवादीका उपाध्यक्ष तथा पूर्वसभामुख कृष्णबहादुर महरा सुन तस्करी अनुसन्धानमा पक्राउ परेका छन् । के सरकारले भ्रष्टाचारविरुद्ध शून्य सहनशीलता अपनाएकै हो त ?